- 694
- 1000
- 1000
- 1000
سبک شناسی در هنر تلاوت قرآن کریم
جلسه بیست و یکم به کارشناسی استاد غلامرضا شاه میوه اصفهانی
در برنامه امروز به بررسی ابعاد سبکی مرحوم عبدالعزیز حصان می پردازیم. مرحوم حصان یکی از قاریانی است که مکتب کاملاً مستقلی را در تلاوت ارائه کرد. اگر ما مرحوم عبدالفتاح شعشاعی را یک مجدد لحن در زمان خودش و در نسل دوم مرحوم مصطفی اسماعیل را بدانیم، قطعاً در قاریان نسل سوم حصان را باید یک مجدد دیگری در لحن و در حوزه استفاده از نغمات و الحال بدانیم.
در حوزه صدا بارزترین ویژگی صدای او را می‌توانیم چالاکی، سرعت و انعطاف خارق‌العاده او و استفاده از تحریرهای متنوع و ریز بدانیم که وقتی این انعطاف و تحریر همراه با الحان و نغمات مناسب می شود، تاثیر دوچندان پیدا میکند. خیلی از علاقه‌مندان به سبک حصان بیش از اینکه تحت تاثیر رنگ صدا یا طنین صدای او باشند، تحت تاثیر انعطاف و سرعت و چالاکی فوق العاده حنجره او هستند. صدای مرحوم حصان را باید در حوزه اصوات تنور طبقه‌بندی کنیم که بیشتر تمایل به استفاده از سه دانگ بالای صدا در تلاوت ایشان وجود دارد.
رنگ صدای او هم رنگ خاصی است. البته در مقایسه با قاریانی مثل مرحوم منشاوی یا عمران طنین ویژه و بارزی ندارد. اما در عین حال به دلیل خاص بودن این صدا علاقمندان فراوانی را هم دارد. شدت صدای او هم در قیاس با صداهای قوی تر و پر حجم تر متوسط است. اما شدت مناسبی است که با انعطاف، تحریر، چالاکی و استفاده از وسعت مناسب صدا همراه شده است.
مرحوم حصان یکی از قاریانی است که در حوزه مقامات کارنامه بسیار پرباری دارد. هرچند که از مقامات اصلی استفاده کامل و زیادی برده است، اما بعضی از مقامات اصلی مانند مقام کرد خیلی به ندرت و انگشت‌شمار در تلاوت او مشاهده میشود. اما از همه مقامات اصلی دیگر به اندازه کافی استفاده کرده است. ولی نحوه اجرای او به گونه‌ای است که هیچگاه شما یک مقام را به شکل کامل در تلاوت او مشاهده نمی‌کنید. انتقالات مکرر و تغییرات دائمی اجناس و مقامات در تلاوت او شیوه او را متفاوت از دیگر شیوه‌ها نمایش داده است.
استفاده از مقاماتی مانند بیات و راست حجازکار، نهاوند، صبا، سه‌گاه و مقامات مرکب فراوانی که در تلاوت او وجود داشته و رنگ خاصی در تلاوت او ایجاد کرده، مثل مقام عشاق مصری‌ها سوزناک یا بستن کار شوق افزا و ... از دیگر ویژگی‌های ایشان در حوزه استفاده از مقامات هست.
در بخش روش ها و برنامه ها با توجه به اینکه وی از جمله قاریانی است که در شروع تلاوت از مقام های متنوع تری استفاده کرده، از مقام سه گاه هم در ابتدای تلاوت خود در موارد نادری استفاده کرده است. به دلیل تنوع در شروع، روش اوج گیری ایشان معمولاً روش یکسانی نیست.
مرحوم حصان در حوزه استفاده از روش های سه گانه در اجرای مقامات روش پلکانی یا لگاتو، روش استفاده از فواصل و همچنین روش استفاده از اتصال درجات، تمامی این روش‌ها را در تلاوت خودش به اجرا درآورد و از این حیث کارنامه بسیار پر باری ارائه کرده است. وی یکی از قاریانی است که کارنامه بسیار پر باری در ارائه غفله های متنوع و گوناگون از جمله غفله های فجائیه یعنی غفله هایی که حالت معلق و انتظاری دارد و غفله های تام دارد. شاید بیش از 50 درصد غفله های او غفله های ابداعی است که تا پیش از او ما اینگونه غفله ها را در سایر تلاوت ها و در سایر سبک ها مشاهده نکردیم و نمی کنیم. این غفله ها در مقام های مهمی مثل بیات، راست، سه گاه و حجاز ارائه شده است.
یکی از مختصات سبکی مرحوم حصان انتقالات مکرر و دائم از یک فضای مقام به فضای مقام دیگری است. وقتی که نهاوند را می‌خواند در انتهای نهاوند معمولاً به راست منتقل میشود یا وقتی با مقام راست تلاوت خود را دنبال میکند، انتقال به اجازه کار یا حجاز و در ادامه انتقال به نهاوند دارد. این انتقالات مکرر از جمله مختصات لحنی ایشان است که شیوه ایشان را از سایر قاریان کاملاً متمایز میکند و هیچگاه هم از الگوی ثابت در این انتقالات تبعیت نمی‌کند. ایشان در هر تلاوت یک کار خارق‌العاده و یک حرکت غیر قابل پیش بینی از خودش ارائه میکند و این به دلیل ثابت نبودن الگوی لحن ایشان در انتقالات صورت میگیرد.
یکی از ویژگی‌های مرحوم حصان استفاده های مکرر از مدلاسیون ها یا تغییرات دائمی نت پایه یا درجه پایه هست که گاهی به سمت افزایش سطح زیر و بمی صدا و گاهی به سمت کاهش زیر و بمی صدا است. به همین دلیل در مصر سبک مرحوم حصان و مرحوم شعشاعی را جزو سبک های مدرن می دانند که کلاسیک نیست.
وی در حوزه استفاده از تحریرها هم در بخش مدل های تحریری که استفاده میکند و هم در ابداع تحریرهایی که در سبک های دیگر مشاهده نمی‌کنیم، کارنامه بسیار پرباری دارد. از جمله مدل های تحریری مورد استفاده ایشان تحریرهای حجمی، ولومی، گلویی یا شکسته، سایشی، ریز، متوسط و درشت است. بنابراین یک طیف وسیعی از انواع تحریرها را در تلاوت مرحوم حصان می بینیم.
مرحوم حصان همچون مرحوم مصطفی اسماعیل فرودهای متنوعی اجرا کرده است. ملودی هایی که ایشان در حوزه فرودهای مقامات و فرودهای تلاوت ارائه میکند، مدل‌های متنوعی است.
در برنامه امروز به بررسی ابعاد سبکی مرحوم عبدالعزیز حصان می پردازیم. مرحوم حصان یکی از قاریانی است که مکتب کاملاً مستقلی را در تلاوت ارائه کرد. اگر ما مرحوم عبدالفتاح شعشاعی را یک مجدد لحن در زمان خودش و در نسل دوم مرحوم مصطفی اسماعیل را بدانیم، قطعاً در قاریان نسل سوم حصان را باید یک مجدد دیگری در لحن و در حوزه استفاده از نغمات و الحال بدانیم.
در حوزه صدا بارزترین ویژگی صدای او را می‌توانیم چالاکی، سرعت و انعطاف خارق‌العاده او و استفاده از تحریرهای متنوع و ریز بدانیم که وقتی این انعطاف و تحریر همراه با الحان و نغمات مناسب می شود، تاثیر دوچندان پیدا میکند. خیلی از علاقه‌مندان به سبک حصان بیش از اینکه تحت تاثیر رنگ صدا یا طنین صدای او باشند، تحت تاثیر انعطاف و سرعت و چالاکی فوق العاده حنجره او هستند. صدای مرحوم حصان را باید در حوزه اصوات تنور طبقه‌بندی کنیم که بیشتر تمایل به استفاده از سه دانگ بالای صدا در تلاوت ایشان وجود دارد.
رنگ صدای او هم رنگ خاصی است. البته در مقایسه با قاریانی مثل مرحوم منشاوی یا عمران طنین ویژه و بارزی ندارد. اما در عین حال به دلیل خاص بودن این صدا علاقمندان فراوانی را هم دارد. شدت صدای او هم در قیاس با صداهای قوی تر و پر حجم تر متوسط است. اما شدت مناسبی است که با انعطاف، تحریر، چالاکی و استفاده از وسعت مناسب صدا همراه شده است.
مرحوم حصان یکی از قاریانی است که در حوزه مقامات کارنامه بسیار پرباری دارد. هرچند که از مقامات اصلی استفاده کامل و زیادی برده است، اما بعضی از مقامات اصلی مانند مقام کرد خیلی به ندرت و انگشت‌شمار در تلاوت او مشاهده میشود. اما از همه مقامات اصلی دیگر به اندازه کافی استفاده کرده است. ولی نحوه اجرای او به گونه‌ای است که هیچگاه شما یک مقام را به شکل کامل در تلاوت او مشاهده نمی‌کنید. انتقالات مکرر و تغییرات دائمی اجناس و مقامات در تلاوت او شیوه او را متفاوت از دیگر شیوه‌ها نمایش داده است.
استفاده از مقاماتی مانند بیات و راست حجازکار، نهاوند، صبا، سه‌گاه و مقامات مرکب فراوانی که در تلاوت او وجود داشته و رنگ خاصی در تلاوت او ایجاد کرده، مثل مقام عشاق مصری‌ها سوزناک یا بستن کار شوق افزا و ... از دیگر ویژگی‌های ایشان در حوزه استفاده از مقامات هست.
در بخش روش ها و برنامه ها با توجه به اینکه وی از جمله قاریانی است که در شروع تلاوت از مقام های متنوع تری استفاده کرده، از مقام سه گاه هم در ابتدای تلاوت خود در موارد نادری استفاده کرده است. به دلیل تنوع در شروع، روش اوج گیری ایشان معمولاً روش یکسانی نیست.
مرحوم حصان در حوزه استفاده از روش های سه گانه در اجرای مقامات روش پلکانی یا لگاتو، روش استفاده از فواصل و همچنین روش استفاده از اتصال درجات، تمامی این روش‌ها را در تلاوت خودش به اجرا درآورد و از این حیث کارنامه بسیار پر باری ارائه کرده است. وی یکی از قاریانی است که کارنامه بسیار پر باری در ارائه غفله های متنوع و گوناگون از جمله غفله های فجائیه یعنی غفله هایی که حالت معلق و انتظاری دارد و غفله های تام دارد. شاید بیش از 50 درصد غفله های او غفله های ابداعی است که تا پیش از او ما اینگونه غفله ها را در سایر تلاوت ها و در سایر سبک ها مشاهده نکردیم و نمی کنیم. این غفله ها در مقام های مهمی مثل بیات، راست، سه گاه و حجاز ارائه شده است.
یکی از مختصات سبکی مرحوم حصان انتقالات مکرر و دائم از یک فضای مقام به فضای مقام دیگری است. وقتی که نهاوند را می‌خواند در انتهای نهاوند معمولاً به راست منتقل میشود یا وقتی با مقام راست تلاوت خود را دنبال میکند، انتقال به اجازه کار یا حجاز و در ادامه انتقال به نهاوند دارد. این انتقالات مکرر از جمله مختصات لحنی ایشان است که شیوه ایشان را از سایر قاریان کاملاً متمایز میکند و هیچگاه هم از الگوی ثابت در این انتقالات تبعیت نمی‌کند. ایشان در هر تلاوت یک کار خارق‌العاده و یک حرکت غیر قابل پیش بینی از خودش ارائه میکند و این به دلیل ثابت نبودن الگوی لحن ایشان در انتقالات صورت میگیرد.
یکی از ویژگی‌های مرحوم حصان استفاده های مکرر از مدلاسیون ها یا تغییرات دائمی نت پایه یا درجه پایه هست که گاهی به سمت افزایش سطح زیر و بمی صدا و گاهی به سمت کاهش زیر و بمی صدا است. به همین دلیل در مصر سبک مرحوم حصان و مرحوم شعشاعی را جزو سبک های مدرن می دانند که کلاسیک نیست.
وی در حوزه استفاده از تحریرها هم در بخش مدل های تحریری که استفاده میکند و هم در ابداع تحریرهایی که در سبک های دیگر مشاهده نمی‌کنیم، کارنامه بسیار پرباری دارد. از جمله مدل های تحریری مورد استفاده ایشان تحریرهای حجمی، ولومی، گلویی یا شکسته، سایشی، ریز، متوسط و درشت است. بنابراین یک طیف وسیعی از انواع تحریرها را در تلاوت مرحوم حصان می بینیم.
مرحوم حصان همچون مرحوم مصطفی اسماعیل فرودهای متنوعی اجرا کرده است. ملودی هایی که ایشان در حوزه فرودهای مقامات و فرودهای تلاوت ارائه میکند، مدل‌های متنوعی است.
