- 761
- 1000
- 1000
- 1000
سبک شناسی در هنر تلاوت قرآن کریم
جلسه بیست و هشتم به کارشناسی استاد غلامرضا شاه میوه اصفهانی
در برنامه امروز به بررسی ویژگی های سبکی مرحوم شحات محمد انور می پردازیم. وی از جمله قاریان مکتب شرقیه است اما تفاوت او با دیگر قاریان این مکتب در این است که میزان نوآوری ها و ابداعاتش خیلی بیشتر است. شحات جزو قاریان ممتاز و نخبه تر در قراء نسل چهارم است که یک مجدد لحن بوده و میزان ابداعات او در ارائه ملودی ها، نغمات، تحریرها، موتیف ها وغفلات بسیار بیشتر از قاریان صاحب سبک است.
صدای او از حیث طنین جزو صداهای بسیار زیبا به ویژه در پرده های بم، توسط و فوق توسط می باشد. هرچند در مورد طنین او در اوج صدا برخی از کارشناسان نقدهایی را وارد می کنند، اما این نقدها عمومیت نداشته و در عین حال در دوره های مختلف تلاوت او از حیث طنین تفاوت وجود دارد. مثلا در تلاوت های دوران جوانی او در طبقات اوج صدا یا جواب الجوابات رنگ مطلوب صوتی را مشاهده می کنیم، اما در تلاوت های دهه پایانی عمر او در برخی از پرده های اوج، نوعی تکلف یا نامطلوب بودن جنس صدا را بعضا مشاهده می نماییم.
صدای مرحوم شحات از حیث وسعت صدایی کامل است که در پاره ای از تلاوت ها تا شانزده درجه صوتی نیز مشاهده است. اما بیشترین استفاده او در حوزه وسعت صدا 14 تا 15 درجه صوتی است. صدای او از حیث انعطاف و تحریر بدون شک یکی از صداهای فاخر و ویژه در عالم قرائت است که استفاده از طیف گسترده انواع تحریرها در طبقات مختلف صوتی ویژگی تلاوت اوست. از نظر شدت و حجم جزو صداهای متوسط، خوب و تقریبا قوی در میان قاریان بزرگ جهان اسلام محسوب می شود.
مرحوم شحات در بخش بررسی بافت لحنی قاری و سبک او، مانند مرحوم اسماعیل تمایل زیادی به استفاده از ردیف ها و مقامات فرعی که در دل مقامات اصلی اجرا می شود، داشته است و چه در بیات مقدماتی خود و چه در ادامه در مقام رست یا بیات، مبسوط می خوانده و از ظرفیت کامل مقامات اصلی استفاده می نموده است. در عین حال از مقامات مرکب زیادی نیز در تلاوت خود استفاده نموده است.
یکی از تفاوت های مرحوم شحات با دو فرزند خود یعنی محمود و انور در حوزه استفاده از مقامات این است که از مقام کرد کمتر بهره برده و به عنوان تزیین یا جنس دوم در مقامات اشاره به کرد نموده است. در حوزه برنامه ها و روش ها وی از سایر قاریان هم مکتب خود متمایز بوده و در روش اوج گیری که غالبا از درجه هفتم بیات وارد رست می شود، در برخی از تلاوت ها تغییر یافته و از درجه چهارم این کار را انجام داده و یا از اکتاو بیات تلاوت خود را گرفته و ادامه می دهد و درجه هشتم بیات را مورد استفاده قرار می دهد. وی در حوزه روش اوج گیری از تنوع زیادی برخوردار است اما در اکثر تلاوت هایی که در کشور ما انجام داده است، از درجه هفتم بیات و ورود به مقام راست است.
او مانند بسیاری از قاریان دیگر در بخش اجرای نغمات از هر سه روش انتقال پلکانی درجات، اتصال درجات و فواصل استفاده نموده که روش اول روش غالب در تلاوت هایش می باشد. بدون تردید شحات جزو نوابغ تلاوت است که در سه حوزه ملودی ها یا جملات لحنی، غفله پردازی ها و ساخت ریزنغمه ها یا موتیف ها بسیار موفق بوده است. وی به دلیل ضرباهنگی که در تلاوت خود استفاده می کند، به ناچار باید از موتیف های مختلفی استفاده کند. وی از جمله قاریانی است که استفاده متعدد از انواع این موتیف ها در مقامات مختلف داشته است.
مرحوم شحات مانند بسیاری از قاریان صاحب سبک طیف گسترده ای از نغمات ابداعی را در تلاوت خود ارائه نموده است. اما در تلاوت های دهه های ابتدایی عمر خود، آهنگ هایی را ارائه نموده است که در دهه های پایانی عمرش نمی بینیم. این امر نشان می دهد که وی در دوران عمر خود سبکی متغیر و روبه رشد و پیشرفت در طول عمر خود داشته است که این امر جزو ویژگی قاریانی است که آنها را مجدد لحن می دانیم. وی پس از اینکه مقامی را در طبقات مختلف صوت ارائه کرد، تمایل دارد که در همان مقام فرودی را به سمت قرار صدا و در همان مقام ارائه نماید. وی جزو قاریانی است که از طیف گسترده انواع تحریرهای قدرتی، سایشی، گلویی و انتقالی بهره جسته است. یکی دیگر از مختصات لحنی او این است که در حوزه انتقال مقامات، تنوع دارد و گاهی وقتی می خواهد از یک مقام به مقام دیگر برود تنوع داشته و با این تنقلات خواندن او غیر قابل پیش بینی می شود.
در برنامه امروز به بررسی ویژگی های سبکی مرحوم شحات محمد انور می پردازیم. وی از جمله قاریان مکتب شرقیه است اما تفاوت او با دیگر قاریان این مکتب در این است که میزان نوآوری ها و ابداعاتش خیلی بیشتر است. شحات جزو قاریان ممتاز و نخبه تر در قراء نسل چهارم است که یک مجدد لحن بوده و میزان ابداعات او در ارائه ملودی ها، نغمات، تحریرها، موتیف ها وغفلات بسیار بیشتر از قاریان صاحب سبک است.
صدای او از حیث طنین جزو صداهای بسیار زیبا به ویژه در پرده های بم، توسط و فوق توسط می باشد. هرچند در مورد طنین او در اوج صدا برخی از کارشناسان نقدهایی را وارد می کنند، اما این نقدها عمومیت نداشته و در عین حال در دوره های مختلف تلاوت او از حیث طنین تفاوت وجود دارد. مثلا در تلاوت های دوران جوانی او در طبقات اوج صدا یا جواب الجوابات رنگ مطلوب صوتی را مشاهده می کنیم، اما در تلاوت های دهه پایانی عمر او در برخی از پرده های اوج، نوعی تکلف یا نامطلوب بودن جنس صدا را بعضا مشاهده می نماییم.
صدای مرحوم شحات از حیث وسعت صدایی کامل است که در پاره ای از تلاوت ها تا شانزده درجه صوتی نیز مشاهده است. اما بیشترین استفاده او در حوزه وسعت صدا 14 تا 15 درجه صوتی است. صدای او از حیث انعطاف و تحریر بدون شک یکی از صداهای فاخر و ویژه در عالم قرائت است که استفاده از طیف گسترده انواع تحریرها در طبقات مختلف صوتی ویژگی تلاوت اوست. از نظر شدت و حجم جزو صداهای متوسط، خوب و تقریبا قوی در میان قاریان بزرگ جهان اسلام محسوب می شود.
مرحوم شحات در بخش بررسی بافت لحنی قاری و سبک او، مانند مرحوم اسماعیل تمایل زیادی به استفاده از ردیف ها و مقامات فرعی که در دل مقامات اصلی اجرا می شود، داشته است و چه در بیات مقدماتی خود و چه در ادامه در مقام رست یا بیات، مبسوط می خوانده و از ظرفیت کامل مقامات اصلی استفاده می نموده است. در عین حال از مقامات مرکب زیادی نیز در تلاوت خود استفاده نموده است.
یکی از تفاوت های مرحوم شحات با دو فرزند خود یعنی محمود و انور در حوزه استفاده از مقامات این است که از مقام کرد کمتر بهره برده و به عنوان تزیین یا جنس دوم در مقامات اشاره به کرد نموده است. در حوزه برنامه ها و روش ها وی از سایر قاریان هم مکتب خود متمایز بوده و در روش اوج گیری که غالبا از درجه هفتم بیات وارد رست می شود، در برخی از تلاوت ها تغییر یافته و از درجه چهارم این کار را انجام داده و یا از اکتاو بیات تلاوت خود را گرفته و ادامه می دهد و درجه هشتم بیات را مورد استفاده قرار می دهد. وی در حوزه روش اوج گیری از تنوع زیادی برخوردار است اما در اکثر تلاوت هایی که در کشور ما انجام داده است، از درجه هفتم بیات و ورود به مقام راست است.
او مانند بسیاری از قاریان دیگر در بخش اجرای نغمات از هر سه روش انتقال پلکانی درجات، اتصال درجات و فواصل استفاده نموده که روش اول روش غالب در تلاوت هایش می باشد. بدون تردید شحات جزو نوابغ تلاوت است که در سه حوزه ملودی ها یا جملات لحنی، غفله پردازی ها و ساخت ریزنغمه ها یا موتیف ها بسیار موفق بوده است. وی به دلیل ضرباهنگی که در تلاوت خود استفاده می کند، به ناچار باید از موتیف های مختلفی استفاده کند. وی از جمله قاریانی است که استفاده متعدد از انواع این موتیف ها در مقامات مختلف داشته است.
مرحوم شحات مانند بسیاری از قاریان صاحب سبک طیف گسترده ای از نغمات ابداعی را در تلاوت خود ارائه نموده است. اما در تلاوت های دهه های ابتدایی عمر خود، آهنگ هایی را ارائه نموده است که در دهه های پایانی عمرش نمی بینیم. این امر نشان می دهد که وی در دوران عمر خود سبکی متغیر و روبه رشد و پیشرفت در طول عمر خود داشته است که این امر جزو ویژگی قاریانی است که آنها را مجدد لحن می دانیم. وی پس از اینکه مقامی را در طبقات مختلف صوت ارائه کرد، تمایل دارد که در همان مقام فرودی را به سمت قرار صدا و در همان مقام ارائه نماید. وی جزو قاریانی است که از طیف گسترده انواع تحریرهای قدرتی، سایشی، گلویی و انتقالی بهره جسته است. یکی دیگر از مختصات لحنی او این است که در حوزه انتقال مقامات، تنوع دارد و گاهی وقتی می خواهد از یک مقام به مقام دیگر برود تنوع داشته و با این تنقلات خواندن او غیر قابل پیش بینی می شود.
