- 358
- 1000
- 1000
- 1000
قسمت 40 - اصل نگاه اول
در این برنامه آقای محمد مهدی بحرالعلوم به توضیحاتی در مورد اصل نگاه اول می پردازند .
تاریخ انتشار : 1396/5/10 بازدید : 188 منبع : اصغر هادوی کاشانی/ فصلنامه علمی تخصصی علوم حدیث - شماره سیزدهم - پاییز 1378
در مورد نگاه کردن به قرآن, روایاتی وجود دارد که آن را نوعی عبادت شمرده است. ابوذر از رسول خدا نقل می کند که فرمود: «نگاه کردن به قرآن, عبادت است». در روایت دیگری از پیامبر(ص) آمده است:
«اُعطوا أعینکم حظّها من العبادة», قالوا: «وما حظّها من العباده؟», قال: النظر فی المصحف والتفکر فیه والاعتبار عند عجائبه.
«چشمانتان, بهره ای از عبادت دارند که باید به آنها ببخشید». سؤال کردند: «نصیب آنها از عبادت چیست؟». فرمود: نگاه کردن به قرآن و فکر کردن در آن و پند گرفتن از شگفتی های آن.
البته روایت دوم, دلالت بر تدبّر در قرآن نیز دارد که در مراحل بالاتر است; امّا با توجّه به روایت ابوذر, اگر کسی فقط نگاه هم به قرآن بکند, نوعی عبادت است و روایت دوم, در مقامِ قیدِ اطلاق روایت اوّل نیست; چون قرینه خارجی داریم. وقتی نگهداری قرآن در منزل سفارش شده است, قطعاً نگریستن به آیات آن, ارزش بیشتری دارد.
ج) گوش فرادادن به قرآن
قبل از مرتبه قرائت, گوش دادن به قرآن است. اگر کسی به هر دلیل از قرائت قرآن ناتوان است, می تواند به آن گوش فرا دهد. پیامبر(ص) این تقدّم و تأخّر رتبه استماع و قرائت را در روایتی چنین بیان فرموده است:
من استمع الی آیة من کتاب اللّه تعالی کتب له حسنة مضاعفة, و من تلاها کانت له نوراً یوم القیامة.
هرکس به آیه ای از کتاب خدا گوش فرا دهد, خداوند برای او حسنه مضاعف می نویسد و هرکس آن را تلاوت کند, [آیات آن] همچون نوری در قیامت برایش جلوه خواهد کرد.
کلینی در «اصول کافی» از امام سجاد و امام صادق(ع) نقل می کند:
من استمع حرفاً من کتاب اللّه عزوجل من غیر قرائةٍ کتب اللّه له حسنة ومحا عنه سیئة و رفع له درجة.
اگر کسی حرفی از کتاب خدا را فقط گوش کند و تلاوت هم نکند, خداوند برایش حسنه می نویسد و گناهی از او محو نموده, درجه اش را بالا می برد.
مضمون این روایت به گونه ای نیست که قبول آن مشکل باشد. در بعضی روایات, برای کارهای کوچک, ثواب زیادی وعده داده شده است که معمولاً قبول کردن آن مشکل است. بسیاری از این گونه روایات, جعلی هستند; خصوصاً در باب قرآن که برای ترتیب و تشویق مردم به قرائت آن, برخی از افراد نادان, روایات فراوانی جعل می کردند و حتّی زمانی که آن جاعلانْ مورد اعتراض پیامبر(ص) واقع می شدند, پاسخ می دادند که این روایات به نفع شماست و مردم, بیشتر به قرآن روی می آورند!
نقل شده که به ابوعصمه گفتند: «تو از کجا و به چه طریق, احادیثی در فضیلت قرآن و سوره های آن از عکرمه و ابن عباس نقل نمودی؟». گفت: چون من مردم را از قرآن روگردان و به «فقه» ابی حنیفه و «مغازی» محمد بن اسحاق مشغول دیدم, این احادیث را وضع کردم.
حاکم نیشابوری از یکی از زُهّاد نقل نموده که به وی گفتند: «چرا احادیثی در فضیلت قرآن و سوره های آن ساختی؟». وی همین جواب ابوعصمه را داد. آن گاه به وی گفتند: «مگر نشنیده ای که پیامبر(ص) فرمود هر کس بر من دروغ ببندد, جایگاهش پر از آتش گردد؟». گفت: من بر وی دروغ نبستم; بلکه به نفع وی حدیث ساختم!
خوشبختانه, روایتی که در مورد گوش فرا دادن به قرآن نقل کردیم, به گونه ای نیست که احتیاج به توجیهی داشته باشد; گرچه امام(ع) از مقام تأکید هم دور نبوده است. صحبت از نوشتن ثواب و پاک کردن گناه در ازای قرائت حرفی از قرآن است و امری طبیعی به نظر می رسد.
د) تلاوت قرآن
در قرآن کریم آمده است کسانی که کتاب خدا را تلاوت کنند, مشمول اجر و فضل خداوند می گردند:
ان الّذین یتلون کتاب اللّه و أقاموا الصلاة وأنفقوا مما رزقناهم سرّاً وعلانیة یرجون تجارة لن تبور لیوفیهم أجورهم و یزیدهم من فضله انّه غفور شکور.
آیات دیگری نیز در مورد سفارش به قرائت قرآن و بیان ثمرات آن, در کتاب الهی آمده است; ولی چون هدف این نوشتار, بیان نظام موجود در روایات است, از آوردن آنها صرف نظر می کنیم.
شایان ذکر است امور اخلاقی یی که در قرآن به آنها تصریح شده, اهمیت بیشتری دارند و بحث اثبات صدور و امثال آن که درباره روایات وجود دارد, در این دستورات اخلاقی مطرح نیست. یکی از این امور, همین تلاوت قرآن است که در آیات متعددی به آن تصریح شده است.
بعد از نگهداری, نگاه کردن و گوش فرا دادن به قرآن, مرتبه تلاوت آن است. کسانی که توانایی قرائت قرآن را دارند, نباید آن را در خانه معطّل بگذارند. قبلاً در روایتی گفته شد که وجود قرآن در خانه, باعث دور شدن شیاطین است و ظلمت را از خانه بیرون می افکند. در این روایت اشاره شد که اگر در خانه, قرآن تلاوت بشود, نور به جای ظلمت می نشیند; خیر زیاد می شود و توسعه برای اهل آن خانه حاصل می شود و همان گونه که ستاره های آسمانْ زمین را روشن می کنند, خانه ای که در آنْ قرآن تلاوت می شود, برای اهل آسمان نیز نورانی جلوه می کند. گرچه در مساجد و مکانهای دیگر هم می توان قرآن را تلاوت کرد, امّا چرا خانه ها را در معرض این نور و رحمت الهی قرار ندهیم؟
پیامبر اکرم(ص) فرمود:
ان البیت اذا کثر فیه تلاوة القرآن کثر خیره واتّسع أهله و أضاء لأهل السماء کما تضیء نجوم السماء لأهل الدنیا.
در روایتی دیگر, امام صادق(ع) فرمود:
القرآن عهد اللّه الی خلقه ینبغی للمرء المسلم أن ینظر فی عهده وأن یقرأ منه فی کلّ یوم خمسین آیة.
قرآن, میثاقی است بین خالق و مخلوق و شایسته است یک مسلمان, هر روز به این عهدنامه نظر کند و [حداقل] پنجاه آیه از آن را بخواند.
تاریخ انتشار : 1396/5/10 بازدید : 188 منبع : اصغر هادوی کاشانی/ فصلنامه علمی تخصصی علوم حدیث - شماره سیزدهم - پاییز 1378
در مورد نگاه کردن به قرآن, روایاتی وجود دارد که آن را نوعی عبادت شمرده است. ابوذر از رسول خدا نقل می کند که فرمود: «نگاه کردن به قرآن, عبادت است». در روایت دیگری از پیامبر(ص) آمده است:
«اُعطوا أعینکم حظّها من العبادة», قالوا: «وما حظّها من العباده؟», قال: النظر فی المصحف والتفکر فیه والاعتبار عند عجائبه.
«چشمانتان, بهره ای از عبادت دارند که باید به آنها ببخشید». سؤال کردند: «نصیب آنها از عبادت چیست؟». فرمود: نگاه کردن به قرآن و فکر کردن در آن و پند گرفتن از شگفتی های آن.
البته روایت دوم, دلالت بر تدبّر در قرآن نیز دارد که در مراحل بالاتر است; امّا با توجّه به روایت ابوذر, اگر کسی فقط نگاه هم به قرآن بکند, نوعی عبادت است و روایت دوم, در مقامِ قیدِ اطلاق روایت اوّل نیست; چون قرینه خارجی داریم. وقتی نگهداری قرآن در منزل سفارش شده است, قطعاً نگریستن به آیات آن, ارزش بیشتری دارد.
ج) گوش فرادادن به قرآن
قبل از مرتبه قرائت, گوش دادن به قرآن است. اگر کسی به هر دلیل از قرائت قرآن ناتوان است, می تواند به آن گوش فرا دهد. پیامبر(ص) این تقدّم و تأخّر رتبه استماع و قرائت را در روایتی چنین بیان فرموده است:
من استمع الی آیة من کتاب اللّه تعالی کتب له حسنة مضاعفة, و من تلاها کانت له نوراً یوم القیامة.
هرکس به آیه ای از کتاب خدا گوش فرا دهد, خداوند برای او حسنه مضاعف می نویسد و هرکس آن را تلاوت کند, [آیات آن] همچون نوری در قیامت برایش جلوه خواهد کرد.
کلینی در «اصول کافی» از امام سجاد و امام صادق(ع) نقل می کند:
من استمع حرفاً من کتاب اللّه عزوجل من غیر قرائةٍ کتب اللّه له حسنة ومحا عنه سیئة و رفع له درجة.
اگر کسی حرفی از کتاب خدا را فقط گوش کند و تلاوت هم نکند, خداوند برایش حسنه می نویسد و گناهی از او محو نموده, درجه اش را بالا می برد.
مضمون این روایت به گونه ای نیست که قبول آن مشکل باشد. در بعضی روایات, برای کارهای کوچک, ثواب زیادی وعده داده شده است که معمولاً قبول کردن آن مشکل است. بسیاری از این گونه روایات, جعلی هستند; خصوصاً در باب قرآن که برای ترتیب و تشویق مردم به قرائت آن, برخی از افراد نادان, روایات فراوانی جعل می کردند و حتّی زمانی که آن جاعلانْ مورد اعتراض پیامبر(ص) واقع می شدند, پاسخ می دادند که این روایات به نفع شماست و مردم, بیشتر به قرآن روی می آورند!
نقل شده که به ابوعصمه گفتند: «تو از کجا و به چه طریق, احادیثی در فضیلت قرآن و سوره های آن از عکرمه و ابن عباس نقل نمودی؟». گفت: چون من مردم را از قرآن روگردان و به «فقه» ابی حنیفه و «مغازی» محمد بن اسحاق مشغول دیدم, این احادیث را وضع کردم.
حاکم نیشابوری از یکی از زُهّاد نقل نموده که به وی گفتند: «چرا احادیثی در فضیلت قرآن و سوره های آن ساختی؟». وی همین جواب ابوعصمه را داد. آن گاه به وی گفتند: «مگر نشنیده ای که پیامبر(ص) فرمود هر کس بر من دروغ ببندد, جایگاهش پر از آتش گردد؟». گفت: من بر وی دروغ نبستم; بلکه به نفع وی حدیث ساختم!
خوشبختانه, روایتی که در مورد گوش فرا دادن به قرآن نقل کردیم, به گونه ای نیست که احتیاج به توجیهی داشته باشد; گرچه امام(ع) از مقام تأکید هم دور نبوده است. صحبت از نوشتن ثواب و پاک کردن گناه در ازای قرائت حرفی از قرآن است و امری طبیعی به نظر می رسد.
د) تلاوت قرآن
در قرآن کریم آمده است کسانی که کتاب خدا را تلاوت کنند, مشمول اجر و فضل خداوند می گردند:
ان الّذین یتلون کتاب اللّه و أقاموا الصلاة وأنفقوا مما رزقناهم سرّاً وعلانیة یرجون تجارة لن تبور لیوفیهم أجورهم و یزیدهم من فضله انّه غفور شکور.
آیات دیگری نیز در مورد سفارش به قرائت قرآن و بیان ثمرات آن, در کتاب الهی آمده است; ولی چون هدف این نوشتار, بیان نظام موجود در روایات است, از آوردن آنها صرف نظر می کنیم.
شایان ذکر است امور اخلاقی یی که در قرآن به آنها تصریح شده, اهمیت بیشتری دارند و بحث اثبات صدور و امثال آن که درباره روایات وجود دارد, در این دستورات اخلاقی مطرح نیست. یکی از این امور, همین تلاوت قرآن است که در آیات متعددی به آن تصریح شده است.
بعد از نگهداری, نگاه کردن و گوش فرا دادن به قرآن, مرتبه تلاوت آن است. کسانی که توانایی قرائت قرآن را دارند, نباید آن را در خانه معطّل بگذارند. قبلاً در روایتی گفته شد که وجود قرآن در خانه, باعث دور شدن شیاطین است و ظلمت را از خانه بیرون می افکند. در این روایت اشاره شد که اگر در خانه, قرآن تلاوت بشود, نور به جای ظلمت می نشیند; خیر زیاد می شود و توسعه برای اهل آن خانه حاصل می شود و همان گونه که ستاره های آسمانْ زمین را روشن می کنند, خانه ای که در آنْ قرآن تلاوت می شود, برای اهل آسمان نیز نورانی جلوه می کند. گرچه در مساجد و مکانهای دیگر هم می توان قرآن را تلاوت کرد, امّا چرا خانه ها را در معرض این نور و رحمت الهی قرار ندهیم؟
پیامبر اکرم(ص) فرمود:
ان البیت اذا کثر فیه تلاوة القرآن کثر خیره واتّسع أهله و أضاء لأهل السماء کما تضیء نجوم السماء لأهل الدنیا.
در روایتی دیگر, امام صادق(ع) فرمود:
القرآن عهد اللّه الی خلقه ینبغی للمرء المسلم أن ینظر فی عهده وأن یقرأ منه فی کلّ یوم خمسین آیة.
قرآن, میثاقی است بین خالق و مخلوق و شایسته است یک مسلمان, هر روز به این عهدنامه نظر کند و [حداقل] پنجاه آیه از آن را بخواند.
