- 976
- 1000
- 1000
- 1000
قسمت 59 - اصل برکات حفظ قرآن
در این برنامه آقای محمد مهدی بحرالعلوم به توضیحاتی در مورد اصل برکات حفظ قرآن می پردازند .
برکات شگفت انگیز حفظ قرآن را می دانید
برکات شگفت انگیز حفظ قرآن را می دانید
حفظ قرآن برخی حفظ قرآن را جامع ترین راه برای انس با این کتاب مقدس دانسته اند و به راستی هم چنین است؛ زیرا حافظ قرآن، به بهانه ورود به این وادی مبارک و به سبب آنکه بی توجهی به آیات و فراموش کردن آنها پسندیده نیست و نوعی بی احترامی به کتاب وحی تلقی […]
حفظ قرآن
برخی حفظ قرآن را جامع ترین راه برای انس با این کتاب مقدس دانسته اند و به راستی هم چنین است؛ زیرا حافظ قرآن، به بهانه ورود به این وادی مبارک و به سبب آنکه بی توجهی به آیات و فراموش کردن آنها پسندیده نیست و نوعی بی احترامی به کتاب وحی تلقی می شود، باید تا پایان عمر به تلاوت قرآن و محفوظات خود پایبند باشد و همین نکته و خواندن مکرر آیات موجبات مؤانست و رفاقت او را با قرآن فراهم می کند.
چرا حفظ قرآن
در آغاز بعثت پیامبر صلی اللّه علیه و آله برای حفظ قرآن از تحریف و نابودی، راهی جز به خاطر سپردن آیات الاهی وجود نداشت؛ ولی اکنون که چاپ و نشر به پیشرفتی باور نکردنی دست یافته چرا از حفظ قرآن سخن می گوییم؟در پاسخ به این پرسش باید گفت: کلام الاهی تنها برای جلوگیری از تحریف و نابودی به خاطر سپرده نمی شد تا با پیشرفت صنعت چاپ حفظ بیهوده جلوه کند.این امر انگیزه های گوناگون دارد که برخی از آن ها عبارت است از:
١ـ جلوگیری از تحریف
در صدر اسلام آیات قرآن به صورت پراکنده و بر پوست و استخوان های شانه و دنده های جانوران، چوب های درخت خرما، سنگ های سفید، کاغذ و پارچه ثبت می شد؛ (التمهید، ج 1، ص 281) و احتمال نابودی یا تحریف کلام الهی همواره وجود داشت.در این موقعیت، پیامبر اسلام صلی اللّه علیه و آله مسلمانان را به حفظ قرآن سفارش کرد و حتی گروهی را برگزید تا بدین کار پردازند.(مجمع البیان، ج 1، ص 43)
2 عمل به قرآن
تلاوت و حفظ قرآن کریم نوعی ذکر خداوند است که انسان در پرتو آن از هجوم بسیاری از فشارهای روانی و اضطرابات درونی مصون می َماند
یکی از اهداف « حفظ» آیات قرآن، عمل به مضامین آن است.وقتی انسان کلام وحی را به خاطر می سپارد، ناخود آگاه جانش تأثیر می پذیرد و او را در مسیر عمل به دستورهای خداوند پیش می برد.پاداش بسیار حافظان قرآن که در برخی از روایات به چشم می خورد بدین جهت است که آنان پیوسته آیات الاهی را تکرار می کنند و گوشت و پوست خود را با آن می آمیزند.در این موقعیت، احتمال این که خداوند آن ها را سمت کمال و سعادت رهنمون نشود، بعید می نماید.
عمل به آیات الاهی، از دیرباز مورد توجه حافظان و قاریان بوده است.چنانکه صحابه یی مانند عثمان و أبی و عبدالله بن مسعود گفته اند: چون ده آیه از رسول خدا صلی اللّه علیه و آله می آموختیم تا آن ها را به طور کامل به خاطر نمی سپردیم و عمل نمی کردیم، به فراگیری آیات دیگر نمی پرداختیم.(تفسیر قرطبی، ج 1، ص 39)
٣ـ بهره مندی از عبادت
در آیین اسلام، به خاطر سپردن آیات قرآن عبادتی مهم به شمار می رود و پاداش دارد.بیش تر روایاتی که درباره ی ارزش و اهمیت حفظ قرآن ذکر شده است، نگاه ابزاری ندارند و حفظ را تنها برای جلوگیری از تحریف عبادت نمی شمارند.در نگاه معصومین علیهم السّلام نفس به خاطر سپردن آیات الهی عبادت است و پاداش دارد.
امام صادق علیه السلام می فرماید: «اَللّهُمَ فَحَبِّبْ اِلَیْنا حُسْنَ تِلاوَتِهِ وَ حِفْظِ آیاتِهِ.(مستدرک الوسائل، ج 4، ص 375) خداوندا، تلاوت قرآن و حفظ آیاتش را برای ما دوست داشتنی فرما.این دعا نشان می دهد که نفس تلاوت قرآن و حفظ آن محبوب حضرت است؛ و امام ششم علیه السلام به خاطر سپردن آیات الاهی را، بی توجه به مسئله ی تحریف، از حضرت احدیت درخواست می کند.
مرحوم طبرسی در کتاب مکارم الاخلاق (مکارم الاخلاق، ج 2، ص 137) بابی با عنوان «صلاه حفظ القرآن» دارد که نشان می دهد «حفظ قرآن» ذاتاً ارزشمند است و از عبادات شمرده می شود.
برکات دنیوی حفظ قرآن کریم:
حفظ قرآن کریم برکات دنیوی نیز دارد که عبارتند از:
الف: هدایت انسان:
تلاوت و انس با قرآن کریم از سفارشهای مکرّر معصومان علیهم السّلام است و حفظ قرآن کریم به انس با آیات الهی می انجامد؛ زیرا حافظ قرآن کریم باید برای تثبیت محفوظات قرآنی اش روزی چند بار به قرائت قرآن کریم بپردازد.ائمه علیهم السّلام حافظان قرآن کریم را به تکرار آیات الهی فراخوانده اند و فرمودند:
«همان گونه که شتر بسته شده در یک نقطه چنانچه مورد دیدار پیاپی صاحبش واقع نشود جایگاهش را ترک می کند، محفوظات حافظ قرآن کریم نیز اگر پیوسته مورد مراجعه و تکرار قرار نگیرند از خاطر زدوده می شوند» بنابراین، حافظ ناگزیر است با قرآن کریم انس گیرد و این هنگام زمینه ی هدایت، سعادت و تعالی فراهم می آید.حضرت علی علیه السّلام می فرماید: «هیچ کس با قرآن همنشین نمی شود مگر این که از کنار آن با افزایش یا کاهش بر می خیزد: افزایش هدایت یا کاهش گمراهی » (نهج البلاغه، خ 175)
ب: آرامش روحی:
یاد خدا تأثیر بسزایی در روان آدمی دارد و دل در پرتو آن آرام می گیرد.خداوند متعال می فرماید: «أَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» «آگاه باش که دل ها با یاد خدا آرام می گیرد.» یکی از نام های قرآن، ذکر است.تلاوت و حفظ قرآن کریم نوعی ذکر خداوند است که انسان در پرتو آن از هجوم بسیاری از فشارهای روانی و اضطرابات درونی مصون می ماند.
ج: نجات از تنهایی:
کتاب بهترین همنشین تنهایی است و قرآن کریم زیباترین، دقیق ترین، عمیق ترین و با نفوذترین کتاب شمرده می شود.امام سجاد علیه السّلام می فرماید: اگر همه ی مردم روی زمین از دنیا بروند، تا وقتی قرآن کریم با من است، از هیچ چیز وحشت ندارم.
ه : فهم بهتر قرآن کریم:
مهم ترین اثر حفظ قرآن کریم درک بهتر آن است.حافظ به سبب تسلّط بر همه ی آیات، ارتباط آن ها را نیک در می یابد و در پرتو آن درکی بهتر و درست تر از قرآن کریم به دست می آورد.
و: تقویت حافظه:
مهم ترین اثر حفظ قرآن کریم درک بهتر آن است.حافظ به سبب تسلّط بر همه ی آیات، ارتباط آن ها را نیک در می یابد و در پرتو آن درکی بهتر و درست تر از قرآن کریم به دست می آورد
یکی از امتیازات قرآن کریم آن است که تلاوت و به خاطر سپردنش سبب تقویت روح و حافظه ی حافظ می شود.در روایات آمده است که قرائت قرآن کریم به افزایش حافظه می انجامد.(نهج البلاغه ج 66، ص 290) از آن جا که حفظ این کتاب آسمانی به تکرار پیوسته و قرائت زیاد آن وابسته است، می توان گفت حفظ قرآن کریم حافظه را فزونی می بخشد.(حسینی، سیّد مجتبی، سیمای حافظان نور، صص 47 تا 53 و 61 تا 65)
فضیلت حفظ قرآن در روایات:
برای پی بردن به فضیلت و اهمیت حفظ قرآن کافی است اندکی در احادیث رسیده از پیامبر (صلی الله علیه و آله) و ائمه اطهار (علیهم السلام) در این باره و نیز در سیره عملی ایشان در تعامل با قرآن و اهل آن دقت کنیم.به طور کلی قرآن کریم در نگاه آن بزرگواران از جایگاهی رفیع و منزلتی ویژه برخوردار است بنابراین مسائل مربوط به آن، از جمله «تلاوت و قرائت، تدبر و عمل به فرامین آن و آموختن و آموزاندن آن» و نیز «حفظ قرآن و در سینه داشتن آن»، مورد سفارش ایشان قرار گرفته است.
به چند نمونه از احادیث مرتبط با حفظ قرآن توجه کنید:
«الْحَافِظُ لِلْقُرْآنِ الْعَامِلُ بِهِ مَعَ السَّفَرَهِ الْکِرَامِ الْبَرَرَه» ؛ (کافی، ج 2، ص 603) کسی که حافظ قرآن باشد و به آن عمل کند، با سفیران هدایت، کریمان و نیکان خواهد بود.
«إِنَّ الَّذِی یُعَالِجُ الْقُرْآنَ وَ یَحْفَظُهُ بِمَشَقَّهٍ مِنْهُ وَ قِلَّهِ حِفْظٍ لَهُ أَجْرَانِ» ؛ (کافی، ج 2، ص 606) کسی که با سختی قرآن را حفظ می کند، با این که توانایی حفظ کمی دارد، دو پاداش خواهد داشت.
قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): «حَمَلَهُ القُرْآنِ هُمُ المَحْفُوفونَ بِرَحمَهِ اللهِ، المُلَبِّسونَ نُورَ اللهِ، المُعَلِّمونَ کَلامَ اللهِ.
مَنْ عاداهُم فَقَدْ عادَی اللهَ و مَنْ والاهُم فَقَدْ والَی اللهَ.»:
حافظان قرآن مشمول رحمت خدا، در برکنندگان نور خدا و آموزگاران کلام خدایند.کسی که با آنان دوستی نماید با خدا دوستی نموده و کسی که با آنان دشمنی کند خدا را دشمن داشته است.(مستدرک الوسائل /ج4/ص 254)
برکات شگفت انگیز حفظ قرآن را می دانید
برکات شگفت انگیز حفظ قرآن را می دانید
حفظ قرآن برخی حفظ قرآن را جامع ترین راه برای انس با این کتاب مقدس دانسته اند و به راستی هم چنین است؛ زیرا حافظ قرآن، به بهانه ورود به این وادی مبارک و به سبب آنکه بی توجهی به آیات و فراموش کردن آنها پسندیده نیست و نوعی بی احترامی به کتاب وحی تلقی […]
حفظ قرآن
برخی حفظ قرآن را جامع ترین راه برای انس با این کتاب مقدس دانسته اند و به راستی هم چنین است؛ زیرا حافظ قرآن، به بهانه ورود به این وادی مبارک و به سبب آنکه بی توجهی به آیات و فراموش کردن آنها پسندیده نیست و نوعی بی احترامی به کتاب وحی تلقی می شود، باید تا پایان عمر به تلاوت قرآن و محفوظات خود پایبند باشد و همین نکته و خواندن مکرر آیات موجبات مؤانست و رفاقت او را با قرآن فراهم می کند.
چرا حفظ قرآن
در آغاز بعثت پیامبر صلی اللّه علیه و آله برای حفظ قرآن از تحریف و نابودی، راهی جز به خاطر سپردن آیات الاهی وجود نداشت؛ ولی اکنون که چاپ و نشر به پیشرفتی باور نکردنی دست یافته چرا از حفظ قرآن سخن می گوییم؟در پاسخ به این پرسش باید گفت: کلام الاهی تنها برای جلوگیری از تحریف و نابودی به خاطر سپرده نمی شد تا با پیشرفت صنعت چاپ حفظ بیهوده جلوه کند.این امر انگیزه های گوناگون دارد که برخی از آن ها عبارت است از:
١ـ جلوگیری از تحریف
در صدر اسلام آیات قرآن به صورت پراکنده و بر پوست و استخوان های شانه و دنده های جانوران، چوب های درخت خرما، سنگ های سفید، کاغذ و پارچه ثبت می شد؛ (التمهید، ج 1، ص 281) و احتمال نابودی یا تحریف کلام الهی همواره وجود داشت.در این موقعیت، پیامبر اسلام صلی اللّه علیه و آله مسلمانان را به حفظ قرآن سفارش کرد و حتی گروهی را برگزید تا بدین کار پردازند.(مجمع البیان، ج 1، ص 43)
2 عمل به قرآن
تلاوت و حفظ قرآن کریم نوعی ذکر خداوند است که انسان در پرتو آن از هجوم بسیاری از فشارهای روانی و اضطرابات درونی مصون می َماند
یکی از اهداف « حفظ» آیات قرآن، عمل به مضامین آن است.وقتی انسان کلام وحی را به خاطر می سپارد، ناخود آگاه جانش تأثیر می پذیرد و او را در مسیر عمل به دستورهای خداوند پیش می برد.پاداش بسیار حافظان قرآن که در برخی از روایات به چشم می خورد بدین جهت است که آنان پیوسته آیات الاهی را تکرار می کنند و گوشت و پوست خود را با آن می آمیزند.در این موقعیت، احتمال این که خداوند آن ها را سمت کمال و سعادت رهنمون نشود، بعید می نماید.
عمل به آیات الاهی، از دیرباز مورد توجه حافظان و قاریان بوده است.چنانکه صحابه یی مانند عثمان و أبی و عبدالله بن مسعود گفته اند: چون ده آیه از رسول خدا صلی اللّه علیه و آله می آموختیم تا آن ها را به طور کامل به خاطر نمی سپردیم و عمل نمی کردیم، به فراگیری آیات دیگر نمی پرداختیم.(تفسیر قرطبی، ج 1، ص 39)
٣ـ بهره مندی از عبادت
در آیین اسلام، به خاطر سپردن آیات قرآن عبادتی مهم به شمار می رود و پاداش دارد.بیش تر روایاتی که درباره ی ارزش و اهمیت حفظ قرآن ذکر شده است، نگاه ابزاری ندارند و حفظ را تنها برای جلوگیری از تحریف عبادت نمی شمارند.در نگاه معصومین علیهم السّلام نفس به خاطر سپردن آیات الهی عبادت است و پاداش دارد.
امام صادق علیه السلام می فرماید: «اَللّهُمَ فَحَبِّبْ اِلَیْنا حُسْنَ تِلاوَتِهِ وَ حِفْظِ آیاتِهِ.(مستدرک الوسائل، ج 4، ص 375) خداوندا، تلاوت قرآن و حفظ آیاتش را برای ما دوست داشتنی فرما.این دعا نشان می دهد که نفس تلاوت قرآن و حفظ آن محبوب حضرت است؛ و امام ششم علیه السلام به خاطر سپردن آیات الاهی را، بی توجه به مسئله ی تحریف، از حضرت احدیت درخواست می کند.
مرحوم طبرسی در کتاب مکارم الاخلاق (مکارم الاخلاق، ج 2، ص 137) بابی با عنوان «صلاه حفظ القرآن» دارد که نشان می دهد «حفظ قرآن» ذاتاً ارزشمند است و از عبادات شمرده می شود.
برکات دنیوی حفظ قرآن کریم:
حفظ قرآن کریم برکات دنیوی نیز دارد که عبارتند از:
الف: هدایت انسان:
تلاوت و انس با قرآن کریم از سفارشهای مکرّر معصومان علیهم السّلام است و حفظ قرآن کریم به انس با آیات الهی می انجامد؛ زیرا حافظ قرآن کریم باید برای تثبیت محفوظات قرآنی اش روزی چند بار به قرائت قرآن کریم بپردازد.ائمه علیهم السّلام حافظان قرآن کریم را به تکرار آیات الهی فراخوانده اند و فرمودند:
«همان گونه که شتر بسته شده در یک نقطه چنانچه مورد دیدار پیاپی صاحبش واقع نشود جایگاهش را ترک می کند، محفوظات حافظ قرآن کریم نیز اگر پیوسته مورد مراجعه و تکرار قرار نگیرند از خاطر زدوده می شوند» بنابراین، حافظ ناگزیر است با قرآن کریم انس گیرد و این هنگام زمینه ی هدایت، سعادت و تعالی فراهم می آید.حضرت علی علیه السّلام می فرماید: «هیچ کس با قرآن همنشین نمی شود مگر این که از کنار آن با افزایش یا کاهش بر می خیزد: افزایش هدایت یا کاهش گمراهی » (نهج البلاغه، خ 175)
ب: آرامش روحی:
یاد خدا تأثیر بسزایی در روان آدمی دارد و دل در پرتو آن آرام می گیرد.خداوند متعال می فرماید: «أَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» «آگاه باش که دل ها با یاد خدا آرام می گیرد.» یکی از نام های قرآن، ذکر است.تلاوت و حفظ قرآن کریم نوعی ذکر خداوند است که انسان در پرتو آن از هجوم بسیاری از فشارهای روانی و اضطرابات درونی مصون می ماند.
ج: نجات از تنهایی:
کتاب بهترین همنشین تنهایی است و قرآن کریم زیباترین، دقیق ترین، عمیق ترین و با نفوذترین کتاب شمرده می شود.امام سجاد علیه السّلام می فرماید: اگر همه ی مردم روی زمین از دنیا بروند، تا وقتی قرآن کریم با من است، از هیچ چیز وحشت ندارم.
ه : فهم بهتر قرآن کریم:
مهم ترین اثر حفظ قرآن کریم درک بهتر آن است.حافظ به سبب تسلّط بر همه ی آیات، ارتباط آن ها را نیک در می یابد و در پرتو آن درکی بهتر و درست تر از قرآن کریم به دست می آورد.
و: تقویت حافظه:
مهم ترین اثر حفظ قرآن کریم درک بهتر آن است.حافظ به سبب تسلّط بر همه ی آیات، ارتباط آن ها را نیک در می یابد و در پرتو آن درکی بهتر و درست تر از قرآن کریم به دست می آورد
یکی از امتیازات قرآن کریم آن است که تلاوت و به خاطر سپردنش سبب تقویت روح و حافظه ی حافظ می شود.در روایات آمده است که قرائت قرآن کریم به افزایش حافظه می انجامد.(نهج البلاغه ج 66، ص 290) از آن جا که حفظ این کتاب آسمانی به تکرار پیوسته و قرائت زیاد آن وابسته است، می توان گفت حفظ قرآن کریم حافظه را فزونی می بخشد.(حسینی، سیّد مجتبی، سیمای حافظان نور، صص 47 تا 53 و 61 تا 65)
فضیلت حفظ قرآن در روایات:
برای پی بردن به فضیلت و اهمیت حفظ قرآن کافی است اندکی در احادیث رسیده از پیامبر (صلی الله علیه و آله) و ائمه اطهار (علیهم السلام) در این باره و نیز در سیره عملی ایشان در تعامل با قرآن و اهل آن دقت کنیم.به طور کلی قرآن کریم در نگاه آن بزرگواران از جایگاهی رفیع و منزلتی ویژه برخوردار است بنابراین مسائل مربوط به آن، از جمله «تلاوت و قرائت، تدبر و عمل به فرامین آن و آموختن و آموزاندن آن» و نیز «حفظ قرآن و در سینه داشتن آن»، مورد سفارش ایشان قرار گرفته است.
به چند نمونه از احادیث مرتبط با حفظ قرآن توجه کنید:
«الْحَافِظُ لِلْقُرْآنِ الْعَامِلُ بِهِ مَعَ السَّفَرَهِ الْکِرَامِ الْبَرَرَه» ؛ (کافی، ج 2، ص 603) کسی که حافظ قرآن باشد و به آن عمل کند، با سفیران هدایت، کریمان و نیکان خواهد بود.
«إِنَّ الَّذِی یُعَالِجُ الْقُرْآنَ وَ یَحْفَظُهُ بِمَشَقَّهٍ مِنْهُ وَ قِلَّهِ حِفْظٍ لَهُ أَجْرَانِ» ؛ (کافی، ج 2، ص 606) کسی که با سختی قرآن را حفظ می کند، با این که توانایی حفظ کمی دارد، دو پاداش خواهد داشت.
قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): «حَمَلَهُ القُرْآنِ هُمُ المَحْفُوفونَ بِرَحمَهِ اللهِ، المُلَبِّسونَ نُورَ اللهِ، المُعَلِّمونَ کَلامَ اللهِ.
مَنْ عاداهُم فَقَدْ عادَی اللهَ و مَنْ والاهُم فَقَدْ والَی اللهَ.»:
حافظان قرآن مشمول رحمت خدا، در برکنندگان نور خدا و آموزگاران کلام خدایند.کسی که با آنان دوستی نماید با خدا دوستی نموده و کسی که با آنان دشمنی کند خدا را دشمن داشته است.(مستدرک الوسائل /ج4/ص 254)
