- 816
- 1000
- 1000
- 1000
قسمت 9 - انس با قرآن
در این برنامه آقای شهریار پرهیزگار به توضیحاتی در مورد انس با قرآن از طریق حفظ قرآن می پردازد .
واژه انس، یعنی خو گرفتن و آرام یافتن به چیزی و انس گرفتن، یعنی همدم بودن، خو گرفتن، ارتباطی فراتر از یک رابطه معمولی و ارتباطی مستحکم که موجب تأثیرپذیری و تأثیرگذاری باشد. با تعریفی این چنین، انس جوانان با قرآن، معنای ژرف تری به خود می گیرد و هدفی والاتر برایش قابل تصور است؛ هدفی که دلیل نزول قرآن است. انس با قرآن، یعنی آموختن قرآن (قرائت صحیح قرآن)، استمرار بر قرائت قرآن، فهم قرآن و تدبردر آیات آن و عمل به قرآن؛ امّا کمال انس با قرآن، زمانی حاصل می شود که موجب تغییر رفتار شود؛ بدان صورت که شخص و به دنبال آن جامعه، به آرامشی معنوی دست یابند و از دغدغه هایی که گریبان گیر افراد یا جامعه غیردینی است، برهند.
چگونه با قرآن انس پیدا کنیم؟
راه انس با هر چیزی، ارتباط زیاد با آن است و این مطلب از نظر روان شناختی، مسلم و غیر قابل انکار است. اگر غذایی در کام انسان ناخوشایند باشد، با چند بار خوردن، با ذائقه او هماهنگ می شود و عادت به شنیدن صدایی ناهنجار، از شدت آزار آن می کاهد؛ به گونه که گاهی اوقات انسان متوجه آن نمی شود. اگر انسان قرآن کریم را بشناسد و آن را سخن خداوند بداند که در هر لحظه و ساعت با او به گفت وگو می نشیند و بدون واسطه، با او سخن می گوید، اگر خداوند را به بزرگی و عظمت و لطف و رحمت و حکمت شناخته باشد و بداند که خداوند بزرگ با آن صفات جلال و جمالش در قرآن و کلامش تجلی و ظهور یافته است1، آن گاه کلمه کلمه قرآن را نور و پاکی و حکمت و پند و هدایت می داند و هیچ لذتی در عالم نزد او، بالاتر از انس با قرآن که کلام محبوب و سخن خالق است، نمی باشد. برای انس با قرآن، باید به امور زیر توجه کامل داشت:
1. حداقل روزی ده آیه از قرآن کریم و یا یک صفحه از آن تلاوت گردد؛ بدین معنا که تلاوت قرآن در هیچ روزی ترک نشود.
2. تدبر در قرآن و آیات نورانی اش فراموش نشود.
3. آداب ظاهری قرآن، مثل با وضو بودن و رو به قبله بودن و حضور قلب داشتن در وقت تلاوت و سایر آداب، رعایت شوند.
4. مواظب گناهان بودن و تصمیم بر ترک آنها و دوری از آنها.
5. در بین گناهان باید بیشتر متوجه گناهان زبان بود؛ چون قرآن از طریق زبان و دهان خوانده و تلاوت می شود؛ پس باید «دهان های خود را که راه های قرآن است، پاکیزه نمایید».
6. آشنایی با ادبیات عرب و صرف و نحو، به ویژه معانی لغات قرآن و ترجمه آن که این امر در انس با قرآن و استفاده بهتر از آن، نقش به سزایی دارد.
احساس نیاز
یکی از مهم ترین عوامل برای این که انسان رغبت پیدا کند کاری را انجام دهد- مانند مطالعه کتاب، قرائت قرآن و سایر کارها- این است که نسبت به آن کار، «احساس نیاز» کند. اگر این اتفاق افتاد و انسان احساس نیاز به آن کار کرد، هرگز از انجامش خسته نمی شود. ما مسلمانان معمولاً قرآن می خوانیم تا با آن، به حال خوش معنوی برسیم و یا به وسیله آن، خواسته های خود را از خداوند طلب کنیم. هر چند این نوع استفاده از قرآن، اشکالی ندارد، اما هدف اصلی از خلقت قرآن، این است که انسان به وسیله آن، خداوند را بشناسد و با آن، به اوصاف و خصوصیات الهی پی ببرد و با شناخت و عمل به احکام و دستوراتش، سعادت ابدیش را فراهم آورد. اگر احساس نیاز به قرآن در این راستا در ما به وجود آید، هرگز خستگی و دل زدگی از تلاوت و یادگیری به سراغ انسان نخواهد آمد.
شروع درست
یک شروع خوب، می تواند به اشتیاق شما کمک کند. باید از ابتدا انسان، تعادل را رعایت کند و به میزانی برای مطالعه وقت بگذارد که باعث خستگی و بی میلی نشود. همیشه در روز زمانی دست از تلاوت قرآن بردارید که هنوز مقداری میل به تلاوت دارید و با زیاد خوانی، خود را خسته نکنید؛ زیرا کیفیت بهره برداری از قرآن نسبت به کمیت آن، از اهمیت بالاتری برخوردار است. و احساس نیاز برای انسان، در کیفیت حاصل می شود؛ نه در کمیت.
چگونه می توان احساس نیاز را در خود ایجاد کرد؟
اصل «احساس نیاز» به قرآن، در درون انسان ها نهفته است؛ یعنی همان طور که احساس گرسنگی و تشنگی یک امر درونی و ذاتی است، احساس نیاز به قرآن نیز این چنین است؛ اما گاهی چیزهای دیگری به صورت بدلی، این نیاز را ارضا می کنند یا این که مانعی باعث می شود ضمیر تشنه انسان، همواره در این تشنگی بماند؛ تا حیات خود را از دست بدهد و هنگامی که انسان، حیات معنوی و روحانی نداشت، احساس نیاز به امور معنوی نمی کند. بنابراین، باید این موانع را کنار زد؛ تا ندای فطرت انسان، خواسته های فطری خود را به گوش جان انسان برساند. راهکارهای «احساس نیاز» به تلاوت و توجه به معانی قرآن عبارتند از:
1. روایات مربوط به اهمیت قرآن را مطالعه کنید.
2. معاشرت با کسانی که انس بیشتری با قرآن دارند و موفقیت هایی نیز در این زمینه کسب کرده اند.
3. مطالعه زندگانی افرادی که با قرآن زیاد سر و کار داشته اند.
4. پرهیز از گناه و توبه از گناهانی که در گذشته مرتکب شده اید؛ زیرا گناه، لذت و شیرینی عبادت در ذائقه انسان را از بین می برد.
5. گوش دادن به برنامه های زیبای قرآنی از صدا و سیما و تهیه سی دی های جذاب و استفاده کردن از آنها.
6. تهیه نوارهای قرآن که با صوت زیبا قرآن را تلاوت می کنند.
7. تلاوت روزانة قرآن.
8. توجه به معانی و مفاهیم قرآن، هنگام خواندن آن.
مراتب انس با قرآن
یکی از ویژگی های قرآن، این است که هر کس به اندازه اُنس با آن و تدبر و تفکر در آیات آن و حتی تلاوت و روخوانی آن، از این کتاب عظیم، بهره مند می شود. همین روخوانی عادی نیز بر دل ها اثر می گذارد و حتی نگاه کردن به آن نیز دارای فوایدی است. بنابراین، سعی کنید که روخوانی را مقدمه تدبر و تفکر در آیات الهی قرار دهید.
تردیدی نیست که خواندن قرآن و دعا، با توجه به معانی آنها، تأثیر بسزایی در نفس و جان انسان دارد و این تأثیر خاص، بدون توجه به معانی، حاصل نمی شود؛ ولی به هر حال، خواندن قرآن و دعا، بدون توجه به معانی آنها نیز ثواب و ارزش دارد؛ اما در مرحله پایین تری قرار دارد.
امام خمینی که اهمیت فوق العاده ای به قرائت قرآن و انس با آن می داد، با عمل خویش، مشوق دیگران در اهتمام نسبت به قرآن بود و آن را به عنوان یکی از برنامه های همیشگی خود قرار داده بود و از فرصت های گوناگون برای بهره مندی و انس بیشتر با قرآن، استفاده می کرد. وی چنان مقید به خواندن قرآن بود که هنگامی که بعداز نمازظهر و عصر برای ناهار می آمد, اگر در این مدت کوتاه چند دقیقه ای فرصت پیدا می کرد، قرآن می خواند که گاهی این اوقات، کمتر از دو دقیقه بود.
درباره شیفتگی امام به قرآن، خانم فاطمه طباطبایی، همسر مرحوم حاج احمد آقا چنین نقل می کند: «نجف که بودیم، آقا چشمشان ناراحت شده بود. دکتر آمد و چشم ایشان را دید و گفت: «شما چند روز قرآن نخوانید و استراحت کنید. امام یک دفعه خندیدند و گفتند: «دکتر! من چشمم را برای قرآن خواندن می خواهم؛ چه فایده ای دارد اگر چشم داشته باشم و قرآن نخوانم. شما یک کاری بکنید که من بتوانم قرآن را بخوانم».
این عشق و علاقه در ماه مبارک رمضان، بیشتر می شد و به قرائت چندین جزء در هر روز می رسید. امام خمینی در عین حال که خود عنایت خاصی نسبت به خواندن قرآن داشت, سفارش ها و توصیه هایی را به همه طبقات و مردم، به ویژه قشر تحصیل کرده حوزوی و دانشگاهی، مبنی بر انس و ارتباط با قرآن و تلاوت آن داشت. در یکی از توصیه ها آمده است:
«فرزندم! با قرآن, این بزرگ کتاب معرفت، آشنا شو؛ اگرچه با قرائت آن و راهی از آن به سوی محبوب، بازکن و تصور نکن که قرائت بدون معرفت، اثری ندارد که این، وسوسه شیطان است. آخر, این کتاب از طرف محبوب است برای تو و برای همه کس و نامه محبوب , محبوب است؛ اگرچه عاشق و محب، مفاد آن را نداند و با این انگیزه، حب محبوب که کمال مطلوب است، به سراغت آید و شاید دست گیرد».
واژه انس، یعنی خو گرفتن و آرام یافتن به چیزی و انس گرفتن، یعنی همدم بودن، خو گرفتن، ارتباطی فراتر از یک رابطه معمولی و ارتباطی مستحکم که موجب تأثیرپذیری و تأثیرگذاری باشد. با تعریفی این چنین، انس جوانان با قرآن، معنای ژرف تری به خود می گیرد و هدفی والاتر برایش قابل تصور است؛ هدفی که دلیل نزول قرآن است. انس با قرآن، یعنی آموختن قرآن (قرائت صحیح قرآن)، استمرار بر قرائت قرآن، فهم قرآن و تدبردر آیات آن و عمل به قرآن؛ امّا کمال انس با قرآن، زمانی حاصل می شود که موجب تغییر رفتار شود؛ بدان صورت که شخص و به دنبال آن جامعه، به آرامشی معنوی دست یابند و از دغدغه هایی که گریبان گیر افراد یا جامعه غیردینی است، برهند.
چگونه با قرآن انس پیدا کنیم؟
راه انس با هر چیزی، ارتباط زیاد با آن است و این مطلب از نظر روان شناختی، مسلم و غیر قابل انکار است. اگر غذایی در کام انسان ناخوشایند باشد، با چند بار خوردن، با ذائقه او هماهنگ می شود و عادت به شنیدن صدایی ناهنجار، از شدت آزار آن می کاهد؛ به گونه که گاهی اوقات انسان متوجه آن نمی شود. اگر انسان قرآن کریم را بشناسد و آن را سخن خداوند بداند که در هر لحظه و ساعت با او به گفت وگو می نشیند و بدون واسطه، با او سخن می گوید، اگر خداوند را به بزرگی و عظمت و لطف و رحمت و حکمت شناخته باشد و بداند که خداوند بزرگ با آن صفات جلال و جمالش در قرآن و کلامش تجلی و ظهور یافته است1، آن گاه کلمه کلمه قرآن را نور و پاکی و حکمت و پند و هدایت می داند و هیچ لذتی در عالم نزد او، بالاتر از انس با قرآن که کلام محبوب و سخن خالق است، نمی باشد. برای انس با قرآن، باید به امور زیر توجه کامل داشت:
1. حداقل روزی ده آیه از قرآن کریم و یا یک صفحه از آن تلاوت گردد؛ بدین معنا که تلاوت قرآن در هیچ روزی ترک نشود.
2. تدبر در قرآن و آیات نورانی اش فراموش نشود.
3. آداب ظاهری قرآن، مثل با وضو بودن و رو به قبله بودن و حضور قلب داشتن در وقت تلاوت و سایر آداب، رعایت شوند.
4. مواظب گناهان بودن و تصمیم بر ترک آنها و دوری از آنها.
5. در بین گناهان باید بیشتر متوجه گناهان زبان بود؛ چون قرآن از طریق زبان و دهان خوانده و تلاوت می شود؛ پس باید «دهان های خود را که راه های قرآن است، پاکیزه نمایید».
6. آشنایی با ادبیات عرب و صرف و نحو، به ویژه معانی لغات قرآن و ترجمه آن که این امر در انس با قرآن و استفاده بهتر از آن، نقش به سزایی دارد.
احساس نیاز
یکی از مهم ترین عوامل برای این که انسان رغبت پیدا کند کاری را انجام دهد- مانند مطالعه کتاب، قرائت قرآن و سایر کارها- این است که نسبت به آن کار، «احساس نیاز» کند. اگر این اتفاق افتاد و انسان احساس نیاز به آن کار کرد، هرگز از انجامش خسته نمی شود. ما مسلمانان معمولاً قرآن می خوانیم تا با آن، به حال خوش معنوی برسیم و یا به وسیله آن، خواسته های خود را از خداوند طلب کنیم. هر چند این نوع استفاده از قرآن، اشکالی ندارد، اما هدف اصلی از خلقت قرآن، این است که انسان به وسیله آن، خداوند را بشناسد و با آن، به اوصاف و خصوصیات الهی پی ببرد و با شناخت و عمل به احکام و دستوراتش، سعادت ابدیش را فراهم آورد. اگر احساس نیاز به قرآن در این راستا در ما به وجود آید، هرگز خستگی و دل زدگی از تلاوت و یادگیری به سراغ انسان نخواهد آمد.
شروع درست
یک شروع خوب، می تواند به اشتیاق شما کمک کند. باید از ابتدا انسان، تعادل را رعایت کند و به میزانی برای مطالعه وقت بگذارد که باعث خستگی و بی میلی نشود. همیشه در روز زمانی دست از تلاوت قرآن بردارید که هنوز مقداری میل به تلاوت دارید و با زیاد خوانی، خود را خسته نکنید؛ زیرا کیفیت بهره برداری از قرآن نسبت به کمیت آن، از اهمیت بالاتری برخوردار است. و احساس نیاز برای انسان، در کیفیت حاصل می شود؛ نه در کمیت.
چگونه می توان احساس نیاز را در خود ایجاد کرد؟
اصل «احساس نیاز» به قرآن، در درون انسان ها نهفته است؛ یعنی همان طور که احساس گرسنگی و تشنگی یک امر درونی و ذاتی است، احساس نیاز به قرآن نیز این چنین است؛ اما گاهی چیزهای دیگری به صورت بدلی، این نیاز را ارضا می کنند یا این که مانعی باعث می شود ضمیر تشنه انسان، همواره در این تشنگی بماند؛ تا حیات خود را از دست بدهد و هنگامی که انسان، حیات معنوی و روحانی نداشت، احساس نیاز به امور معنوی نمی کند. بنابراین، باید این موانع را کنار زد؛ تا ندای فطرت انسان، خواسته های فطری خود را به گوش جان انسان برساند. راهکارهای «احساس نیاز» به تلاوت و توجه به معانی قرآن عبارتند از:
1. روایات مربوط به اهمیت قرآن را مطالعه کنید.
2. معاشرت با کسانی که انس بیشتری با قرآن دارند و موفقیت هایی نیز در این زمینه کسب کرده اند.
3. مطالعه زندگانی افرادی که با قرآن زیاد سر و کار داشته اند.
4. پرهیز از گناه و توبه از گناهانی که در گذشته مرتکب شده اید؛ زیرا گناه، لذت و شیرینی عبادت در ذائقه انسان را از بین می برد.
5. گوش دادن به برنامه های زیبای قرآنی از صدا و سیما و تهیه سی دی های جذاب و استفاده کردن از آنها.
6. تهیه نوارهای قرآن که با صوت زیبا قرآن را تلاوت می کنند.
7. تلاوت روزانة قرآن.
8. توجه به معانی و مفاهیم قرآن، هنگام خواندن آن.
مراتب انس با قرآن
یکی از ویژگی های قرآن، این است که هر کس به اندازه اُنس با آن و تدبر و تفکر در آیات آن و حتی تلاوت و روخوانی آن، از این کتاب عظیم، بهره مند می شود. همین روخوانی عادی نیز بر دل ها اثر می گذارد و حتی نگاه کردن به آن نیز دارای فوایدی است. بنابراین، سعی کنید که روخوانی را مقدمه تدبر و تفکر در آیات الهی قرار دهید.
تردیدی نیست که خواندن قرآن و دعا، با توجه به معانی آنها، تأثیر بسزایی در نفس و جان انسان دارد و این تأثیر خاص، بدون توجه به معانی، حاصل نمی شود؛ ولی به هر حال، خواندن قرآن و دعا، بدون توجه به معانی آنها نیز ثواب و ارزش دارد؛ اما در مرحله پایین تری قرار دارد.
امام خمینی که اهمیت فوق العاده ای به قرائت قرآن و انس با آن می داد، با عمل خویش، مشوق دیگران در اهتمام نسبت به قرآن بود و آن را به عنوان یکی از برنامه های همیشگی خود قرار داده بود و از فرصت های گوناگون برای بهره مندی و انس بیشتر با قرآن، استفاده می کرد. وی چنان مقید به خواندن قرآن بود که هنگامی که بعداز نمازظهر و عصر برای ناهار می آمد, اگر در این مدت کوتاه چند دقیقه ای فرصت پیدا می کرد، قرآن می خواند که گاهی این اوقات، کمتر از دو دقیقه بود.
درباره شیفتگی امام به قرآن، خانم فاطمه طباطبایی، همسر مرحوم حاج احمد آقا چنین نقل می کند: «نجف که بودیم، آقا چشمشان ناراحت شده بود. دکتر آمد و چشم ایشان را دید و گفت: «شما چند روز قرآن نخوانید و استراحت کنید. امام یک دفعه خندیدند و گفتند: «دکتر! من چشمم را برای قرآن خواندن می خواهم؛ چه فایده ای دارد اگر چشم داشته باشم و قرآن نخوانم. شما یک کاری بکنید که من بتوانم قرآن را بخوانم».
این عشق و علاقه در ماه مبارک رمضان، بیشتر می شد و به قرائت چندین جزء در هر روز می رسید. امام خمینی در عین حال که خود عنایت خاصی نسبت به خواندن قرآن داشت, سفارش ها و توصیه هایی را به همه طبقات و مردم، به ویژه قشر تحصیل کرده حوزوی و دانشگاهی، مبنی بر انس و ارتباط با قرآن و تلاوت آن داشت. در یکی از توصیه ها آمده است:
«فرزندم! با قرآن, این بزرگ کتاب معرفت، آشنا شو؛ اگرچه با قرائت آن و راهی از آن به سوی محبوب، بازکن و تصور نکن که قرائت بدون معرفت، اثری ندارد که این، وسوسه شیطان است. آخر, این کتاب از طرف محبوب است برای تو و برای همه کس و نامه محبوب , محبوب است؛ اگرچه عاشق و محب، مفاد آن را نداند و با این انگیزه، حب محبوب که کمال مطلوب است، به سراغت آید و شاید دست گیرد».
