- 526
- 1000
- 1000
- 1000
قسمت 10 - تلاوت و مرور آیات قبل و آیات جدید
در این برنامه آقای کریم دولتی به بحث درباره تلاوت و مرور آیات قبل و آیات جدید می پردازند .
باید دانست که حفظ قرآن اگر چه مهم است ، اما مرور و تکرار محفوظات مهم تر است . چه بسیار کسانی که با زحمت بسیار ایات قرآن را در سینه خود ثبت و ضبط کردند ، اما به دلیل سهل انگاری در تکرار و مرور ایات ، این نعمت بزرگ را از دست دادند و نتوانستند ایات قرآن را در سینه خود باقی نگه دارند . این نکته را هم بیفزایم که به فتوای بعضی از مراجع تقلید ، اگر کسی حافظ قرآن شد ، لازم است که با تکرار ایات از فراموش شدن ایات جلوگیری کند؛ چرا که برخی روایات دلالت می کنند بر مذمت و ممنوعیت فراموشی ایات حفظ شده .
برای مرور قرآن کریم ، اصولی وجود دارد که حافظ با رعایت آنها می تواند زمینه استفاده از زحمات خود را فراهم کند .
اصل اول : حافظ قرآن باید در تکرار و مرور ایات همواره نظم و برنامه ریزی را مدنظر داشته باشد و به صورت مرتب آن را دنبال کند و بین تکرار ایات وقفه نیفتد . چنان که گفتیم ، اگر کسی کاری را به صورت مستمر و پی گیر دنبال کند ، هر چند کم باشد ، نتیجه بخش تر خواهد بود تا کاری که به صورت مقطعی است و ادامه نمی یابد .
اصل دوم : مرور ایات حتماً باید از حفظ باشد ، نه از روی قرآن . برخی از حافظان ، برای تکرار محفوظات خود به قرآن نگاه می کنند و بعد از مدتی متوجه می شوند که محفوظات آنها ضعیف شده ؛ علت این است که آنها ایات را از حفظ تکرار نکرده اند .
اصل سوم : هر چند باید تکرار محفوظات از حفظ باشد ، اما این بدان معنا نیست که روخوانی قرآن را ترک کنیم ؛ بلکه لازم است که حافظ قرآن هر از چند گاهی به خطوط و ایات قرآن نظر بیفکند ؛ تا هم از فضیلت نگاه به ایات قرآن بهره گیرد ، هم چشمان او نورانی شود و هم مکان و موقعیت ایه در صفحه در ذهن تثبیت گردد. در برخی روایات ، تأکید شده که قرآن را از رو بخوانید .
اصل چهارم : یکی از اهداف تکرار ایات این است که حافظ نقاط ضعف و خطاهای خود را شناسایی کند . باید دانست که کسانی که متنی مثل قرآن کریم را به خاطر می سپارند، معمولاً خطاهای معین و مشخصی دارند . آنها اگر بتوانند خطاهای خود را شناسایی کنند و در پی برطرف کردن آنها برایند ، می توانند در مدت کوتاهی به حد بسیار بالایی از تسلط دست یابند ؛ به گونه ای ایات طولانی را بدون هیچ گونه خطا و غلطی تلاوت کنند .
شیوه های مرور ایات
با توجه به این اصول چهارگانه ، ابتدا بهترین شیوه مرور ایات را بیان می کنیم ؛ شیوه ای که در بردارنده همه این اصول و از مزایای فراوان است ، و سپس به شیوه های دیگری می پردازیم.
1. روش مباحثه ای :
بهترین شیوه ، روش مباحثه و تکرار ایات به کمک یک حافظ دیگر است؛ به این صورت که دو حافظ قرآن ایات را برای یکدیگر تلاوت می کنند. ابتدا یکی از آنها از صفحه اول جزء اول شروع به خواندن می کند و در همان زمان ، نفر دوم از روی قرآن خط می برد . بعد از پایان تلاوت او ، نفر دوم، صفحه بعد را از حفظ می خواند و نفر اول ایات را مشاهده می کند و خط می برد . به همین ترتیب ، 21 صفحه جزء اول را صفحه به صفحه تلاوت می کنند . اجرای این شیوه ، فواید زیر را در پی خواهد داشت :
فایده اول این است که چون شما با شخص دیگری برنامه روزانه دارید ، ناچار خواهید بود تا برای برنامه خود در موعد مقرر حاضر شوید و نظم و انضباط بیشتری پیدا کنید . این احساس مسئولیت موجب می شود تا این کار تعطیل نشود .
مزیت دوم این است که ایات را از حفظ می خوانید و تکرار می کنید و این ، بر اساس اصل دوم ، از ضروریات است .
مزیت سوم اینکه شما علاوه بر اینکه ایات را از حفظ می خوانید ، یک صفحه از ایات را هم از روی قرآن مشاهده می کنید . این کار هم در تثبیت موقعیت ایه در ذهن انسان بسیار مؤثر است .
مزیت چهارم این است که چون شما ایات را برای شخص دیگری تلاوت می کنید ، او اغلاط و اشتباهات شما را تذکر می دهد و احتمال تکرار خطاها به صفر می رسد .
مزیت پنجم این است که وقتی دو نفر به صورت متناوب ایات را تلاوت کنند، از یکنواختی کار جلوگیری می شود و آنها کمتر احساس خستگی می کنند و به راحتی می توانند دو جزء و حتی سه جزء قرآن کریم را در یک جلسه به این شیوه تلاوت کنند .
2. استفاده از نوار ترتیل
در این شیوه حافظ قرآن، نوار ترتیل قسمتی را که می خواهد تکرارکند، گوش می کند و در حالی که حافظ ایات را می شنود ، خود او هم زیر لب ایات را زمزمه می کند ، اما او همواره باید تلاش کند که چند ثانیه قبل از رسیدن قاری به آن ایه یا کلمه ، آن را تلاوت کند و هر جا که ایه را به یاد نیاورد ، بلافاصله نوار را متوقف سازد و فکر کند؛ اگر ادامه ایات به خاطرش نیامد ، آن گاه دوباره ضبط را روشن کند و ادامه ایات را بشنود .
3 .مرور انفرادی
یکی از روشهای مرور ایات ، مرور انفرادی است؛ به این گونه که شما برگه کاغذی را بر روی صفحه قرآن قرار می دهید و شروع به خواندن ایات می کنید بعد از خواندن یک سطر ،کاغذ را یک سطر پایین تر می برید و به سطر اول نگاه می کنید تا بدانید که درست تلاوت کرده اید یا نه . پس از اطمینان از صحت تلاوت ، خط بعد را نیز به همین شیوه قرائت می کنید و آرام آرام پیش می روید .
4. مرور ذهنی
در این شیوه، بدون حرکت لبها، بلکه فقط در ذهن خود ایات را مرور می کنید. ویژگی این شیوه این است که می توانید با سرعت بالایی حجم بسیار زیادی از محفوظات را در مدت کوتاهی تکرارکنید. اما معایبی هم در این شیوه وجود دارد ؛ از جمله این است که تسلط انسان بر خواندن محفوظات کم می شود .
نکاتی دربارة مرور قرآن
برای مرور ، هر حافظی باید دو برنامه داشته باشد . یک برنامه، مربوط به مرور ایات جدید است ؛ یعنی ایاتی که در خلال 10 روز گذشته حفظ شده اند . اگر به یاد داشته باشید ، گفتیم هر ایه ای که حفظ می کنید ، تا 10 روز باید آن را تکرار کنید . برنامه و مقطع دوم مربوط به ایات گذشته است و منظور ایاتی است که از حفظ آنها بیش از 10 روز گذشته و به صورت 10 روز متوالی ، حافظ قرآن آن ایات را تکرار کرده . حافظ برای آن ایات هم باید برنامه مستقل و ویژه ای قرار بدهد؛ به گونه ای که در طول مدت حد اکثر 10 روز، کل محفوظات گذشته خود را یک بار مرور کند . به عنوان مثال اگر کسی 10 جزء قرآن را حفظ کرده و اکنون آغاز جزء یازدهم است ، باید هر روز ، هر مقداری را که در 10 روز گذشته حفظ کرده ، تکرار کند ؛ یعنی اگر کسی هر روز نیم صفحه را حفظ می کند ، باید هر روز 5 صفحه از صفحات گذشته را هم تکرار کند و علاوه بر این 5 صفحه ، از 10 جزء گذشته هم هر روز یک جزء را تکرار کند تا بتواند بعد از 10 روز کل محفوظات خود را یک دور مرور کند . بدین ترتیب ، حافظ 10 جزء ، حتماً باید هر روز یک جزء از محفوظات گذشته خود را مرور کند و اگر کسی حافظ 20 جزء است ، لازم است که هر روز حداقل 2 جزء از محفوظات خود را تکرار کند .
البته تصور نفرمایید که تکرار 2 جزء کار مشکلی است ، بلکه کار بسیار ساده و آسانی است ؛ مخصو صا ً اگر حافظی تسلط خوبی داشته باشد، می تواند این 2 جزء را در کمتر از یک ساعت با شیوه مباحثه تکرار کند .
باید دانست که حفظ قرآن اگر چه مهم است ، اما مرور و تکرار محفوظات مهم تر است . چه بسیار کسانی که با زحمت بسیار ایات قرآن را در سینه خود ثبت و ضبط کردند ، اما به دلیل سهل انگاری در تکرار و مرور ایات ، این نعمت بزرگ را از دست دادند و نتوانستند ایات قرآن را در سینه خود باقی نگه دارند . این نکته را هم بیفزایم که به فتوای بعضی از مراجع تقلید ، اگر کسی حافظ قرآن شد ، لازم است که با تکرار ایات از فراموش شدن ایات جلوگیری کند؛ چرا که برخی روایات دلالت می کنند بر مذمت و ممنوعیت فراموشی ایات حفظ شده .
برای مرور قرآن کریم ، اصولی وجود دارد که حافظ با رعایت آنها می تواند زمینه استفاده از زحمات خود را فراهم کند .
اصل اول : حافظ قرآن باید در تکرار و مرور ایات همواره نظم و برنامه ریزی را مدنظر داشته باشد و به صورت مرتب آن را دنبال کند و بین تکرار ایات وقفه نیفتد . چنان که گفتیم ، اگر کسی کاری را به صورت مستمر و پی گیر دنبال کند ، هر چند کم باشد ، نتیجه بخش تر خواهد بود تا کاری که به صورت مقطعی است و ادامه نمی یابد .
اصل دوم : مرور ایات حتماً باید از حفظ باشد ، نه از روی قرآن . برخی از حافظان ، برای تکرار محفوظات خود به قرآن نگاه می کنند و بعد از مدتی متوجه می شوند که محفوظات آنها ضعیف شده ؛ علت این است که آنها ایات را از حفظ تکرار نکرده اند .
اصل سوم : هر چند باید تکرار محفوظات از حفظ باشد ، اما این بدان معنا نیست که روخوانی قرآن را ترک کنیم ؛ بلکه لازم است که حافظ قرآن هر از چند گاهی به خطوط و ایات قرآن نظر بیفکند ؛ تا هم از فضیلت نگاه به ایات قرآن بهره گیرد ، هم چشمان او نورانی شود و هم مکان و موقعیت ایه در صفحه در ذهن تثبیت گردد. در برخی روایات ، تأکید شده که قرآن را از رو بخوانید .
اصل چهارم : یکی از اهداف تکرار ایات این است که حافظ نقاط ضعف و خطاهای خود را شناسایی کند . باید دانست که کسانی که متنی مثل قرآن کریم را به خاطر می سپارند، معمولاً خطاهای معین و مشخصی دارند . آنها اگر بتوانند خطاهای خود را شناسایی کنند و در پی برطرف کردن آنها برایند ، می توانند در مدت کوتاهی به حد بسیار بالایی از تسلط دست یابند ؛ به گونه ای ایات طولانی را بدون هیچ گونه خطا و غلطی تلاوت کنند .
شیوه های مرور ایات
با توجه به این اصول چهارگانه ، ابتدا بهترین شیوه مرور ایات را بیان می کنیم ؛ شیوه ای که در بردارنده همه این اصول و از مزایای فراوان است ، و سپس به شیوه های دیگری می پردازیم.
1. روش مباحثه ای :
بهترین شیوه ، روش مباحثه و تکرار ایات به کمک یک حافظ دیگر است؛ به این صورت که دو حافظ قرآن ایات را برای یکدیگر تلاوت می کنند. ابتدا یکی از آنها از صفحه اول جزء اول شروع به خواندن می کند و در همان زمان ، نفر دوم از روی قرآن خط می برد . بعد از پایان تلاوت او ، نفر دوم، صفحه بعد را از حفظ می خواند و نفر اول ایات را مشاهده می کند و خط می برد . به همین ترتیب ، 21 صفحه جزء اول را صفحه به صفحه تلاوت می کنند . اجرای این شیوه ، فواید زیر را در پی خواهد داشت :
فایده اول این است که چون شما با شخص دیگری برنامه روزانه دارید ، ناچار خواهید بود تا برای برنامه خود در موعد مقرر حاضر شوید و نظم و انضباط بیشتری پیدا کنید . این احساس مسئولیت موجب می شود تا این کار تعطیل نشود .
مزیت دوم این است که ایات را از حفظ می خوانید و تکرار می کنید و این ، بر اساس اصل دوم ، از ضروریات است .
مزیت سوم اینکه شما علاوه بر اینکه ایات را از حفظ می خوانید ، یک صفحه از ایات را هم از روی قرآن مشاهده می کنید . این کار هم در تثبیت موقعیت ایه در ذهن انسان بسیار مؤثر است .
مزیت چهارم این است که چون شما ایات را برای شخص دیگری تلاوت می کنید ، او اغلاط و اشتباهات شما را تذکر می دهد و احتمال تکرار خطاها به صفر می رسد .
مزیت پنجم این است که وقتی دو نفر به صورت متناوب ایات را تلاوت کنند، از یکنواختی کار جلوگیری می شود و آنها کمتر احساس خستگی می کنند و به راحتی می توانند دو جزء و حتی سه جزء قرآن کریم را در یک جلسه به این شیوه تلاوت کنند .
2. استفاده از نوار ترتیل
در این شیوه حافظ قرآن، نوار ترتیل قسمتی را که می خواهد تکرارکند، گوش می کند و در حالی که حافظ ایات را می شنود ، خود او هم زیر لب ایات را زمزمه می کند ، اما او همواره باید تلاش کند که چند ثانیه قبل از رسیدن قاری به آن ایه یا کلمه ، آن را تلاوت کند و هر جا که ایه را به یاد نیاورد ، بلافاصله نوار را متوقف سازد و فکر کند؛ اگر ادامه ایات به خاطرش نیامد ، آن گاه دوباره ضبط را روشن کند و ادامه ایات را بشنود .
3 .مرور انفرادی
یکی از روشهای مرور ایات ، مرور انفرادی است؛ به این گونه که شما برگه کاغذی را بر روی صفحه قرآن قرار می دهید و شروع به خواندن ایات می کنید بعد از خواندن یک سطر ،کاغذ را یک سطر پایین تر می برید و به سطر اول نگاه می کنید تا بدانید که درست تلاوت کرده اید یا نه . پس از اطمینان از صحت تلاوت ، خط بعد را نیز به همین شیوه قرائت می کنید و آرام آرام پیش می روید .
4. مرور ذهنی
در این شیوه، بدون حرکت لبها، بلکه فقط در ذهن خود ایات را مرور می کنید. ویژگی این شیوه این است که می توانید با سرعت بالایی حجم بسیار زیادی از محفوظات را در مدت کوتاهی تکرارکنید. اما معایبی هم در این شیوه وجود دارد ؛ از جمله این است که تسلط انسان بر خواندن محفوظات کم می شود .
نکاتی دربارة مرور قرآن
برای مرور ، هر حافظی باید دو برنامه داشته باشد . یک برنامه، مربوط به مرور ایات جدید است ؛ یعنی ایاتی که در خلال 10 روز گذشته حفظ شده اند . اگر به یاد داشته باشید ، گفتیم هر ایه ای که حفظ می کنید ، تا 10 روز باید آن را تکرار کنید . برنامه و مقطع دوم مربوط به ایات گذشته است و منظور ایاتی است که از حفظ آنها بیش از 10 روز گذشته و به صورت 10 روز متوالی ، حافظ قرآن آن ایات را تکرار کرده . حافظ برای آن ایات هم باید برنامه مستقل و ویژه ای قرار بدهد؛ به گونه ای که در طول مدت حد اکثر 10 روز، کل محفوظات گذشته خود را یک بار مرور کند . به عنوان مثال اگر کسی 10 جزء قرآن را حفظ کرده و اکنون آغاز جزء یازدهم است ، باید هر روز ، هر مقداری را که در 10 روز گذشته حفظ کرده ، تکرار کند ؛ یعنی اگر کسی هر روز نیم صفحه را حفظ می کند ، باید هر روز 5 صفحه از صفحات گذشته را هم تکرار کند و علاوه بر این 5 صفحه ، از 10 جزء گذشته هم هر روز یک جزء را تکرار کند تا بتواند بعد از 10 روز کل محفوظات خود را یک دور مرور کند . بدین ترتیب ، حافظ 10 جزء ، حتماً باید هر روز یک جزء از محفوظات گذشته خود را مرور کند و اگر کسی حافظ 20 جزء است ، لازم است که هر روز حداقل 2 جزء از محفوظات خود را تکرار کند .
البته تصور نفرمایید که تکرار 2 جزء کار مشکلی است ، بلکه کار بسیار ساده و آسانی است ؛ مخصو صا ً اگر حافظی تسلط خوبی داشته باشد، می تواند این 2 جزء را در کمتر از یک ساعت با شیوه مباحثه تکرار کند .
