- 887
- 1000
- 1000
- 1000
قسمت 29 - انس با قرآن و علوم مختلف
در این برنامه حجه الاسلام والمسلمین محمد حاج ابوالقاسم به توضیحاتی در مورد انس با قرآن و علوم مختلف می پردازد.
سیره علمای دینی در انس با قرآن
در این قسمت سیره و روش چند تن از علمای دینی را در انس با قرآن بیان می کنیم تا به این نکته واقف شویم که چگونه آنان سیره ائمه: را ادامه داده اند.
نوشته اند شیخ مفید شب ها اندکی می خوابید و بیشتر به نماز و مطالعه و یا تلاوت قرآن مجید می پرداخت رک: رضا مختاری، سیمای فرزانگان .
محدث قمی می نویسد: میرداماد قرآن مجید را بسیار تلاوت می نمود، به طوری که یکی از افراد مورد اعتماد برای من نقل می کرد که هر شب، پانزده جزء قرآن را می خواندهمان .
عباداتی که شیخ انصاری از سن بلوغ تا آخر عمر، بر آن مداومت می کرد، گذشته از فرایض، قرائت یک جزء قرآن، به جا آوردن هر روزه نماز جعفر طیار، زیارت جامعه و عاشورا بودهمان .
علامه طباطبایی نیز شب های ماه رمضان را تا صبح بیدار بود. مقداری مطالعه می کرد و بعد به دعا و قرائت قرآن، نماز و ذکر می پرداخت همان .
اقبال لاهوری که در اواخر زندگی اش دچار ضعف و بیماری چشم شده بود، از مطالعه ناتوان و تنها مونس اش قرآن بود. او با همان اندک بینایی اش و با لذتی سرشار از ایمان آیات قرآن را تلاوت می کرد و می گفت: پدرم به من توصیه کرده است که فرزندم! هر گاه قرآن می خوانی، چنان بخوان که گویی خداوند آن را بر تو نازل کرده است اوصاف پارسیان، ص 183.
امام خمینی (ره)نیز با قرآن انس بسیار داشت. در شبانه روز به ویژه هنگام نماز شب، به تلاوت قرآن می پرداخت و در هر فرصتی که به دست می آورد مشغول تلاوت قرآن می شد. یکی از بستگان نزدیک امام در این زمینه نقل می کند: یک دفعه که با ایشان در نجف بودیم، چشمشان ناراحت بود. دکتر بعد از معاینه چشمشان، گفت: شما باید چند روزی قرآن نخوانید و به چشمتان استراحت بدهید. امام خندید و گفتند: دکتر! من چشمم را برای قرآن خواندن می خواهم. چه فایده ای دارد که چشم داشته باشم و قرآن نخوانم؟ شما کاری بکنید که من قرآن بخوانم پا به پای آفتاب، ص 181.
آیت الله توسلی از نزدیکان امام، در زمینه قرائت مداوم و روزانه قرآن به وسیله ایشان می گوید: امام با همه اشتغالاتی که داشتند، به انجام مستحبات به ویژه خواندن قرآن، دعا و نماز اول وقت اهمیت می دادند. امام هر روز، سه تا پنج مرتبه قرآن می خواندند، در ماه مبارک رمضان، سه بار قرآن را ختم می کردندهمان، ص 285.
با مروری بر سیره عالمان دینی پی می بریم که آنها نه تنها به آداب ظاهری انس با قرآن بها می دادند، بلکه در سیره علمی و عملی خود نیز آیات قرآن را سرمشق قرار می دادند.
تاثیر انس با قرآن در رشد و تکامل فرهیختگان
مطالعه زندگی علما و اشخاص بر جسته تاریخ اسلام نشان می دهد که این بزرگان از کودکی با قرآن مانوس بوده اند و از این طریق، مسیر تکامل را می پیمودند. از جمله برخی از دانشمندان مسلمان که به مراتب علمی و معنوی والایی رسیدند و کرامت های بسیاری از ایشان دیده شد. از این میان می توان به ابن سینا اشاره کرد که پیش از ده سالگی قرآن مجید را حفظ کرد و در سنین جوانی نیز در علوم و معارف اسلامی و دیگر شاخه های علوم، از قبیل پزشکی، فلسفه، ریاضیات و غیره سر آمد عصر خود بودریحانه الادب، ج 7، ص 582.
سید رضی یکی دیگر از فرهیختگانی است که در دوران جوانی به تفسیر و توضیح آیات الهی روی آورد. عشق و علاقه او به قرآن از همان دوران کودکی که هر صبح به نوای دل نشین قرائت پدر و مادر گوش می سپرد، آغاز شد. پس از فراگیری قرآن مجید انس دائمی و رابطه همیشگی با قرآن برقرار کرد. او همواره با زمزمه کلام روح بخش قرآن، آیینه دل را از غبار می زدود، این انس به آن جا انجامید که او به علوم مختلف قرآنی پرداخت و در مدت کوتاهی به آنها احاطه پیدا کرد. بدین جهت تالیف های گران بهایی از او به جای مانده است که از آن جمله می توان به مجموعه نهج البلاغه اشاره کرد.
سید رضی دارای زندگی ساده و زاهدانه ای هم چون اجداد مطهرش بود.
او آراسته به فضایل و کمالات اخلاقی و دارای همتی بلند و عزت نفس و آزادگی بود، که تمامی این ویژگی ها بیانگر اثر پذیری این مرد بزرگ از تعالیم قرآن مجید است.
بخش سوم: شیوه های انس با قرآن
1- قرائت
اکنون که به اهمیت و عظمت قرآن کریم بیشتر واقف شدیم و به ارزش و ضرورت انس با قرآن پی بردیم، این ضرورت پیش می آید که از چه راه هایی می توان به این مهم نایل آمد.
اولین قدم در این راه، آموختن قرآن است که با آموزش رو خوانی آن شروع می شود. در اهمیت آموزش و یادگیری قرآن همین بس که امام صادق (علیه السلام) فرموده است: ینبغی للمؤمن ان لایموت حتی یتعلم القران، او یکون فی تعلمه؛ سزاوار است انسان مؤمن نمیرد مگر قرآن را فرا گرفته باشد یا در حال فراگیری آن باشداصول کافی، ج 2، ص 444.
بعد از آموزش رو خوانی، نوبت به خواندن و قرائت آن می رسد. برای هر مسلمانی لازم است که در طول شبانه روز، مقداری از اوقات خود را به قرائت قرآن اختصاص دهد؛ زیرا در هنگام قرائت دستورهای الهی را مرور کرده و زمینه عمل به آنها را در خود استحکام می بخشد.
از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است:
قرآن عهد خداوند است به سوی بندگان، همانا سزاوار است که مسلمانان در هر روز به آن عهد نظر کند و از آن، پنجاه آیه قرائت کنداصول کافی، ج 2، باب فی القرائه، ص 446.
در قرآن نیز می خوانیم:فاقروا ما تیسر من القرآن؛ قرآن را هر اندازه که برایتان ممکن است بخوانید.((مزمل: 20))
اگر اهمیت و فضیلت تلاوت قرآن به ما روشن شود و بدانیم که قرآن، سخن گفتن حضرت حق با ماست و آن گاه طعم شیرین و لذت تلاوت را با طهارت باطن توام کنیم، در آن صورت هیچ گاه نعمت هم نشینی این کتاب ارزشمند را از دست نخواهیم داد.
امام ششم (علیه السلام) فرمود:
ان البیت الذی کان فیه المرء المسلم یتلو القرآن یتراءاه اهل السماء کما یتراء اهل الارض الکواکب الدری فی السماء.
همان گونه که اهل زمین از ستارگان آسمان روشنایی را وام می گیرند، خانه ای که در آن قرآن تلاوت می شود، برای اهل آسمان ها جلوه گری می کند و آنها نیز از این خانه های نورانی کسب نور می کنندهمان، ص 610.
آداب تلاوت
تلاوت قرآن کریم دارای آدابی می باشد که آنها را به اجمال بر می شمریم.
1- اولین نماد ادب، طهارت و پاکیزگی جسمی است. از این رو لازم است پیش از تلاوت به تطهیر و نظافت جسمی پرداخت؛ و با مسواک کردن، فضای دهان را برای ادای کلمات الهی پاکیزه کرد.
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به یاران خود فرمود: راه قرآن را پاکیزه کنید. گفته شد: ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) راه قرآن چیست؟ فرمود: دهان های شماست. پرسیدند: با چه چیزی؟ فرمود: با مسواک محمد محمدی ری شهری، میزان الحکمه، ج 8، ص 85 و 86.
2- قرائت قرآن حتماً با وضو باشد.
3- در آغاز تلاوت، باید از شر و وسوسه های شیطانی به خداوند پناه برد.
فاذا قرات القرآن فاستعذ بالله من الشیطان الرجیم؛ پس هنگامی که قرآن می خوانی، از شر شیطان رجیم به خدا پناه ببر.((نحل: 98))
4- اخلاص در تلاوت قرآن ضرورتی است که خواننده قرآن، از ابتدا تا انتها باید آن را در نظر داشته باشد و همواره رضایت و خشنودی خداوند را در نظر آورد. چون هر عبادتی وقتی مقبول درگاه الهی است که با خلوص نیت همراه باشد. امام خمینی (ره) در کتاب چهل حدیث، در این زمینه می گوید:
و از آداب لازمه قرائت قرآن که در تاثیر در قلوب سمت و کنیت دارد و بدون آن هیچ عملی را قیمتی نیست، بلکه ضایع و باطل و موجب سخط الهی است، اخلاص است که سرمایه مقامات اخرویه و راس المال تجارت آخرت است و آمده است که قاریان قرآن سه گروه اند: یکی آنان که قرائت قرآن را سرمایه معیشت اتخاذ نمودند و به واسطه آن از ملوک حقوق و شهریه گیرند و بر مردم تقدیم جویند و دیگر آنان که حفظ حروف و صورت قرآن کنند و تضییع حدود آن نمایند و او را پشت سر اندازند، چنان چه سوار قدح خود را به پشت آویزد. خداوند زیاد نکند این قسم حمله قرآن را؛ و طایفه دیگر آنان هستند که قرآن را قرائت کنند و با دوای قرآن دردهای قلب خود را علاج کنند. پس به واسطه آن، شب را بیدار و به عبادت بگذرانند و روز را روزه بگیرند و به تشنگی گذرانند و در مساجد حاضر شوند و اقامت کنند و از فراش خواب ناز برخیزند، پس خداوند عزیز جبار به واسطه اینها دفع بلیات فرماید و باران از آسمان فرو فرستدامام خمینی، چهل حدیث، صص 500 و 501.
5- آداب دیگر تلاوت قرآن، ترتیل در قرائت است که موجب اثر گذاری در مخاطب و شنونده است.
2-حفظ آیات
ارزش و اهمیت حفظ
دومین شیوه از راه های انس با قرآن حفظ کردن آیات است که مرحله بالاتر از قرائت است. از عصر نزول قرآن تا کنون، بسیاری از انسان های پاک و برجسته، ظرف کلام وحی قرار گرفته اند و خداوند به وسیله آنان، کتاب خویش را از تحریف و دسیسه های شیطانی حفظ کرده است:و اذکرن ما یتلی فی بیوتکن من آیات الله و الحکمه ان الله کان لطیفا خبیرا؛ آیات الهی را که در خانه های شما تلاوت می شود به یاد آورید، همانا خداوند صاحب لطف بسیار و آگاه از همه چیز است.((احزاب: 34))
حفظ آیات قرآن کریم از نخستین روزهای نزول وحی آغاز شد. پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) نخستین حافظ قرآن به شمار می رود. آن حضرت در حین نماز، آیات نازل شده قرآن را با صدای بلند می خواند و صحابه نیز همراه وی به فراگیری و حفظ آن می پرداختندمجمع البیان، ناشر، تدوین کننده، نوبت چاپ، ج 1، ص 43، ناشر، تدوین کننده .بنابراین، از همان ابتدا، حافظان زیادی تربیت شدند که تا کنون به عنوان یک سنت و عبادت در میان مسلمانان تداوم یافته است. احادیث و روایات نشان می دهند که حفظ قرآن چنان اهمیت دارد که رسیدن به بسیاری از مقام های معنوی در گرو آن تلقی شده است.
امام صادق (علیه السلام) می فرماید: الحافظ للقران العامل به مع السفره الکرام البررهاصول کافی، ج 2، ص 441.؛ حافظ قرآنی که به آن عمل کند، با فرشتگان پیغام بر و نیک رفتار هم نشین خواهد شد.
ایمنی از عذاب الهی از دیگر برکت های حفظ قرآن است که درباره آن امیر مؤمنان علی (علیه السلام) می فرماید: اقرؤوا القرآن و استظهروه فان الله تعالی لا یعذب قلبا وعی القرآن؛بحار الانوار، ج 92، ص 19.قرآن را تلاوت کنید و آن را به خاطر بسپارید؛ زیرا خداوند متعال قلبی که قرآن در آن باشد، عذاب نمی کند.
دلی که از کلام وحی بی بهره باشد، مرده و چون خانه ویران است. شفاعت قرآن در حق مؤمنان حافظ و پاداش مضاعف به جهت سختی حفظ کردن و بالاترین درجات بهشت از مقام های معنوی حافظان قرآن کریم است که در روایات مختلفی به آن اشاره شده است.اصول کافی، ج 2، ص 443.
سیره معصومین (علیه السلام) در برخورد با حافظان و قاریان قرآن
حافظ و قاریان قرآن نزد پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) و امیر مؤمنان (علیه السلام)جایگاهی والا داشتند و مورد احترام و تشویق مادی و معنوی آن بزرگان قرار می گرفتند.
مردی نزد علی (علیه السلام) آمد و به دزدی اعتراف کرده حضرت پرسیدند: آیا چیزی از قرآن می دانی؟ پاسخ داد: آری، سوره بقره را به خاطر سپرده ام. حضرت فرمودند: در مقابل این سوره دستت را به خودت بخشیدم و قطع نمی کنم استبصار، ج 4، ص 252.
در صدر اسلام از جمله ملاک های تقدم افراد در برخی از کارهای حساس اجتماعی، قرائت و حفظ آیات قرآن بود و پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) چنین کسانی را به منصب هایی چون فرماندهی و امامت جماعت می گماشت. حتی در جنگ احد، وقتی خواستند پیکر شهیدان را به خاک سپارند، شهیدی که بیشتر قرآن می دانست مقدم شمرده می شد یا مدفن آن کس که آیات بیش تری به خاطر سپرده بود را نزدیک تر به مزار حمزه (علیه السلام) قرار می دادندتاریخ قرآن، ص 231.
قاریان و حافظان قرآن در مسایل مادی نیز از توجه ویژه برخوردار بودند و بخشی از بیت المال مسلمانان به آنها اختصاص داشت.
امیر مؤمنان (علیه السلام) فرمود:
آن کس که اسلام را بپذیرد، فرمانبردار باشد و قرآن را قرائت و حفظ کند، هر سال دویست دینار از بیت المال بهره مند می شود و اگر در دنیا به طور کامل به او داده نشود، روز قیامت دریافت خواهد کردمجمع البیان، ج 1، ص 46.
سیره علمای دینی در انس با قرآن
در این قسمت سیره و روش چند تن از علمای دینی را در انس با قرآن بیان می کنیم تا به این نکته واقف شویم که چگونه آنان سیره ائمه: را ادامه داده اند.
نوشته اند شیخ مفید شب ها اندکی می خوابید و بیشتر به نماز و مطالعه و یا تلاوت قرآن مجید می پرداخت رک: رضا مختاری، سیمای فرزانگان .
محدث قمی می نویسد: میرداماد قرآن مجید را بسیار تلاوت می نمود، به طوری که یکی از افراد مورد اعتماد برای من نقل می کرد که هر شب، پانزده جزء قرآن را می خواندهمان .
عباداتی که شیخ انصاری از سن بلوغ تا آخر عمر، بر آن مداومت می کرد، گذشته از فرایض، قرائت یک جزء قرآن، به جا آوردن هر روزه نماز جعفر طیار، زیارت جامعه و عاشورا بودهمان .
علامه طباطبایی نیز شب های ماه رمضان را تا صبح بیدار بود. مقداری مطالعه می کرد و بعد به دعا و قرائت قرآن، نماز و ذکر می پرداخت همان .
اقبال لاهوری که در اواخر زندگی اش دچار ضعف و بیماری چشم شده بود، از مطالعه ناتوان و تنها مونس اش قرآن بود. او با همان اندک بینایی اش و با لذتی سرشار از ایمان آیات قرآن را تلاوت می کرد و می گفت: پدرم به من توصیه کرده است که فرزندم! هر گاه قرآن می خوانی، چنان بخوان که گویی خداوند آن را بر تو نازل کرده است اوصاف پارسیان، ص 183.
امام خمینی (ره)نیز با قرآن انس بسیار داشت. در شبانه روز به ویژه هنگام نماز شب، به تلاوت قرآن می پرداخت و در هر فرصتی که به دست می آورد مشغول تلاوت قرآن می شد. یکی از بستگان نزدیک امام در این زمینه نقل می کند: یک دفعه که با ایشان در نجف بودیم، چشمشان ناراحت بود. دکتر بعد از معاینه چشمشان، گفت: شما باید چند روزی قرآن نخوانید و به چشمتان استراحت بدهید. امام خندید و گفتند: دکتر! من چشمم را برای قرآن خواندن می خواهم. چه فایده ای دارد که چشم داشته باشم و قرآن نخوانم؟ شما کاری بکنید که من قرآن بخوانم پا به پای آفتاب، ص 181.
آیت الله توسلی از نزدیکان امام، در زمینه قرائت مداوم و روزانه قرآن به وسیله ایشان می گوید: امام با همه اشتغالاتی که داشتند، به انجام مستحبات به ویژه خواندن قرآن، دعا و نماز اول وقت اهمیت می دادند. امام هر روز، سه تا پنج مرتبه قرآن می خواندند، در ماه مبارک رمضان، سه بار قرآن را ختم می کردندهمان، ص 285.
با مروری بر سیره عالمان دینی پی می بریم که آنها نه تنها به آداب ظاهری انس با قرآن بها می دادند، بلکه در سیره علمی و عملی خود نیز آیات قرآن را سرمشق قرار می دادند.
تاثیر انس با قرآن در رشد و تکامل فرهیختگان
مطالعه زندگی علما و اشخاص بر جسته تاریخ اسلام نشان می دهد که این بزرگان از کودکی با قرآن مانوس بوده اند و از این طریق، مسیر تکامل را می پیمودند. از جمله برخی از دانشمندان مسلمان که به مراتب علمی و معنوی والایی رسیدند و کرامت های بسیاری از ایشان دیده شد. از این میان می توان به ابن سینا اشاره کرد که پیش از ده سالگی قرآن مجید را حفظ کرد و در سنین جوانی نیز در علوم و معارف اسلامی و دیگر شاخه های علوم، از قبیل پزشکی، فلسفه، ریاضیات و غیره سر آمد عصر خود بودریحانه الادب، ج 7، ص 582.
سید رضی یکی دیگر از فرهیختگانی است که در دوران جوانی به تفسیر و توضیح آیات الهی روی آورد. عشق و علاقه او به قرآن از همان دوران کودکی که هر صبح به نوای دل نشین قرائت پدر و مادر گوش می سپرد، آغاز شد. پس از فراگیری قرآن مجید انس دائمی و رابطه همیشگی با قرآن برقرار کرد. او همواره با زمزمه کلام روح بخش قرآن، آیینه دل را از غبار می زدود، این انس به آن جا انجامید که او به علوم مختلف قرآنی پرداخت و در مدت کوتاهی به آنها احاطه پیدا کرد. بدین جهت تالیف های گران بهایی از او به جای مانده است که از آن جمله می توان به مجموعه نهج البلاغه اشاره کرد.
سید رضی دارای زندگی ساده و زاهدانه ای هم چون اجداد مطهرش بود.
او آراسته به فضایل و کمالات اخلاقی و دارای همتی بلند و عزت نفس و آزادگی بود، که تمامی این ویژگی ها بیانگر اثر پذیری این مرد بزرگ از تعالیم قرآن مجید است.
بخش سوم: شیوه های انس با قرآن
1- قرائت
اکنون که به اهمیت و عظمت قرآن کریم بیشتر واقف شدیم و به ارزش و ضرورت انس با قرآن پی بردیم، این ضرورت پیش می آید که از چه راه هایی می توان به این مهم نایل آمد.
اولین قدم در این راه، آموختن قرآن است که با آموزش رو خوانی آن شروع می شود. در اهمیت آموزش و یادگیری قرآن همین بس که امام صادق (علیه السلام) فرموده است: ینبغی للمؤمن ان لایموت حتی یتعلم القران، او یکون فی تعلمه؛ سزاوار است انسان مؤمن نمیرد مگر قرآن را فرا گرفته باشد یا در حال فراگیری آن باشداصول کافی، ج 2، ص 444.
بعد از آموزش رو خوانی، نوبت به خواندن و قرائت آن می رسد. برای هر مسلمانی لازم است که در طول شبانه روز، مقداری از اوقات خود را به قرائت قرآن اختصاص دهد؛ زیرا در هنگام قرائت دستورهای الهی را مرور کرده و زمینه عمل به آنها را در خود استحکام می بخشد.
از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است:
قرآن عهد خداوند است به سوی بندگان، همانا سزاوار است که مسلمانان در هر روز به آن عهد نظر کند و از آن، پنجاه آیه قرائت کنداصول کافی، ج 2، باب فی القرائه، ص 446.
در قرآن نیز می خوانیم:فاقروا ما تیسر من القرآن؛ قرآن را هر اندازه که برایتان ممکن است بخوانید.((مزمل: 20))
اگر اهمیت و فضیلت تلاوت قرآن به ما روشن شود و بدانیم که قرآن، سخن گفتن حضرت حق با ماست و آن گاه طعم شیرین و لذت تلاوت را با طهارت باطن توام کنیم، در آن صورت هیچ گاه نعمت هم نشینی این کتاب ارزشمند را از دست نخواهیم داد.
امام ششم (علیه السلام) فرمود:
ان البیت الذی کان فیه المرء المسلم یتلو القرآن یتراءاه اهل السماء کما یتراء اهل الارض الکواکب الدری فی السماء.
همان گونه که اهل زمین از ستارگان آسمان روشنایی را وام می گیرند، خانه ای که در آن قرآن تلاوت می شود، برای اهل آسمان ها جلوه گری می کند و آنها نیز از این خانه های نورانی کسب نور می کنندهمان، ص 610.
آداب تلاوت
تلاوت قرآن کریم دارای آدابی می باشد که آنها را به اجمال بر می شمریم.
1- اولین نماد ادب، طهارت و پاکیزگی جسمی است. از این رو لازم است پیش از تلاوت به تطهیر و نظافت جسمی پرداخت؛ و با مسواک کردن، فضای دهان را برای ادای کلمات الهی پاکیزه کرد.
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به یاران خود فرمود: راه قرآن را پاکیزه کنید. گفته شد: ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) راه قرآن چیست؟ فرمود: دهان های شماست. پرسیدند: با چه چیزی؟ فرمود: با مسواک محمد محمدی ری شهری، میزان الحکمه، ج 8، ص 85 و 86.
2- قرائت قرآن حتماً با وضو باشد.
3- در آغاز تلاوت، باید از شر و وسوسه های شیطانی به خداوند پناه برد.
فاذا قرات القرآن فاستعذ بالله من الشیطان الرجیم؛ پس هنگامی که قرآن می خوانی، از شر شیطان رجیم به خدا پناه ببر.((نحل: 98))
4- اخلاص در تلاوت قرآن ضرورتی است که خواننده قرآن، از ابتدا تا انتها باید آن را در نظر داشته باشد و همواره رضایت و خشنودی خداوند را در نظر آورد. چون هر عبادتی وقتی مقبول درگاه الهی است که با خلوص نیت همراه باشد. امام خمینی (ره) در کتاب چهل حدیث، در این زمینه می گوید:
و از آداب لازمه قرائت قرآن که در تاثیر در قلوب سمت و کنیت دارد و بدون آن هیچ عملی را قیمتی نیست، بلکه ضایع و باطل و موجب سخط الهی است، اخلاص است که سرمایه مقامات اخرویه و راس المال تجارت آخرت است و آمده است که قاریان قرآن سه گروه اند: یکی آنان که قرائت قرآن را سرمایه معیشت اتخاذ نمودند و به واسطه آن از ملوک حقوق و شهریه گیرند و بر مردم تقدیم جویند و دیگر آنان که حفظ حروف و صورت قرآن کنند و تضییع حدود آن نمایند و او را پشت سر اندازند، چنان چه سوار قدح خود را به پشت آویزد. خداوند زیاد نکند این قسم حمله قرآن را؛ و طایفه دیگر آنان هستند که قرآن را قرائت کنند و با دوای قرآن دردهای قلب خود را علاج کنند. پس به واسطه آن، شب را بیدار و به عبادت بگذرانند و روز را روزه بگیرند و به تشنگی گذرانند و در مساجد حاضر شوند و اقامت کنند و از فراش خواب ناز برخیزند، پس خداوند عزیز جبار به واسطه اینها دفع بلیات فرماید و باران از آسمان فرو فرستدامام خمینی، چهل حدیث، صص 500 و 501.
5- آداب دیگر تلاوت قرآن، ترتیل در قرائت است که موجب اثر گذاری در مخاطب و شنونده است.
2-حفظ آیات
ارزش و اهمیت حفظ
دومین شیوه از راه های انس با قرآن حفظ کردن آیات است که مرحله بالاتر از قرائت است. از عصر نزول قرآن تا کنون، بسیاری از انسان های پاک و برجسته، ظرف کلام وحی قرار گرفته اند و خداوند به وسیله آنان، کتاب خویش را از تحریف و دسیسه های شیطانی حفظ کرده است:و اذکرن ما یتلی فی بیوتکن من آیات الله و الحکمه ان الله کان لطیفا خبیرا؛ آیات الهی را که در خانه های شما تلاوت می شود به یاد آورید، همانا خداوند صاحب لطف بسیار و آگاه از همه چیز است.((احزاب: 34))
حفظ آیات قرآن کریم از نخستین روزهای نزول وحی آغاز شد. پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) نخستین حافظ قرآن به شمار می رود. آن حضرت در حین نماز، آیات نازل شده قرآن را با صدای بلند می خواند و صحابه نیز همراه وی به فراگیری و حفظ آن می پرداختندمجمع البیان، ناشر، تدوین کننده، نوبت چاپ، ج 1، ص 43، ناشر، تدوین کننده .بنابراین، از همان ابتدا، حافظان زیادی تربیت شدند که تا کنون به عنوان یک سنت و عبادت در میان مسلمانان تداوم یافته است. احادیث و روایات نشان می دهند که حفظ قرآن چنان اهمیت دارد که رسیدن به بسیاری از مقام های معنوی در گرو آن تلقی شده است.
امام صادق (علیه السلام) می فرماید: الحافظ للقران العامل به مع السفره الکرام البررهاصول کافی، ج 2، ص 441.؛ حافظ قرآنی که به آن عمل کند، با فرشتگان پیغام بر و نیک رفتار هم نشین خواهد شد.
ایمنی از عذاب الهی از دیگر برکت های حفظ قرآن است که درباره آن امیر مؤمنان علی (علیه السلام) می فرماید: اقرؤوا القرآن و استظهروه فان الله تعالی لا یعذب قلبا وعی القرآن؛بحار الانوار، ج 92، ص 19.قرآن را تلاوت کنید و آن را به خاطر بسپارید؛ زیرا خداوند متعال قلبی که قرآن در آن باشد، عذاب نمی کند.
دلی که از کلام وحی بی بهره باشد، مرده و چون خانه ویران است. شفاعت قرآن در حق مؤمنان حافظ و پاداش مضاعف به جهت سختی حفظ کردن و بالاترین درجات بهشت از مقام های معنوی حافظان قرآن کریم است که در روایات مختلفی به آن اشاره شده است.اصول کافی، ج 2، ص 443.
سیره معصومین (علیه السلام) در برخورد با حافظان و قاریان قرآن
حافظ و قاریان قرآن نزد پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) و امیر مؤمنان (علیه السلام)جایگاهی والا داشتند و مورد احترام و تشویق مادی و معنوی آن بزرگان قرار می گرفتند.
مردی نزد علی (علیه السلام) آمد و به دزدی اعتراف کرده حضرت پرسیدند: آیا چیزی از قرآن می دانی؟ پاسخ داد: آری، سوره بقره را به خاطر سپرده ام. حضرت فرمودند: در مقابل این سوره دستت را به خودت بخشیدم و قطع نمی کنم استبصار، ج 4، ص 252.
در صدر اسلام از جمله ملاک های تقدم افراد در برخی از کارهای حساس اجتماعی، قرائت و حفظ آیات قرآن بود و پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) چنین کسانی را به منصب هایی چون فرماندهی و امامت جماعت می گماشت. حتی در جنگ احد، وقتی خواستند پیکر شهیدان را به خاک سپارند، شهیدی که بیشتر قرآن می دانست مقدم شمرده می شد یا مدفن آن کس که آیات بیش تری به خاطر سپرده بود را نزدیک تر به مزار حمزه (علیه السلام) قرار می دادندتاریخ قرآن، ص 231.
قاریان و حافظان قرآن در مسایل مادی نیز از توجه ویژه برخوردار بودند و بخشی از بیت المال مسلمانان به آنها اختصاص داشت.
امیر مؤمنان (علیه السلام) فرمود:
آن کس که اسلام را بپذیرد، فرمانبردار باشد و قرآن را قرائت و حفظ کند، هر سال دویست دینار از بیت المال بهره مند می شود و اگر در دنیا به طور کامل به او داده نشود، روز قیامت دریافت خواهد کردمجمع البیان، ج 1، ص 46.
