- 361
- 1000
- 1000
- 1000
قسمت 32 - اصل خواندن محفوظات
در این برنامه آقای محمد مهدی بحرالعلوم به توضیحاتی در مورد اصل خواندن محفوظات می پردازند .
شیوه برتر مرور
این روش، ترکیبی از شیوه های دوم و سوم است.
در این روش مراحل زیر انجام می شود:
1- بخش مورد نظر برای مرور مشخص می شود.
2- اگر ممکن باشد تلاوت ترتیل آن برای استفاده آماده می شود. در غیر این صورت به کارگیری تلاوت ترتیل منتفی می گردد.
3- در صورت موجود بودن، همگام با پخش تلاوت ترتیل، به قرائت آیات اقدام می شود. در غیر این صورت آیات با دقت قرائت می شود.
در باره کیفیت قرائت در این روش به چند نکته توجه کنید:
بعضی از دفعات مرور باید از روی مصحف و برخی نوبت ها از بر انجام شود. تناوب از رو و از بر خواندن بستگی به کیفیت محفوظات دارد. در افرادی که کیفیت حفظ متوسطی دارند، توصیه می شود به ازای هر سه بار از رو خواندن (نه با دقت و تمرکز روی مصحف بلکه نگاه اجمالی برای تثبیت بیشتر صفحه و سطور در ذهن)، یک بار از بر خوانده شود.
بعضی از دفعات مرور باید بدون صدا و برخی نوبت ها با صدای معمولی انجام شود. تناوب بدون صدا و با صدا خواندن بستگی به کیفیت محفوظات دارد. در افرادی که کیفیت حفظ متوسط و ادای معمولی دارند، توصیه می شود به ازای هر پنج بار قرائت بدون صدا، یک بار با صدای معمولی (و نه با صدای بلند) قرائت شود.
توجه کنید تلاوت مستمر به صورت ساده یا ترتیل با صدای بلند موجب اختلال در سیستم صوتی و آسیب دیدگی آن می شود.
بعضی از دفعات مرور باید به صورت ترتیل خوانی و برخی نوبت ها به صورت ساده خوانی انجام شود. تناوب ترتیل و ساده خوانی محفوظات بستگی به کیفیت محفوظات و ارائه آن ها دارد. در افرادی که کیفیت حفظ و ارائه آن ها متوسط باشد، توصیه می شود به ازای هر چهار بار ساده خوانی، یک بار ترتیل خوانی صورت گیرد.
دقت کنید نباید ترتیل خوانی لزوماً با صدای بلند انجام پذیرد بلکه بدون صدا هم می توان محفوظات را ترتیل خوانی کرد.
عوامل مؤثر در بهبود کیفیت و کمیت مرور محفوظات:
1- برنامه ریزی:
یکی از مهم ترین عوامل مؤثر در بهبود کمی و کیفی مرور محفوظات، برنامه ریزی مناسب است. جایگاه برنامه ریزی همان گونه که قبلاً گفتیم بسیار ارزشمند است. مرور بدون برنامه سبب کاهش تثبیت و حتی اختلال در آن می شود.
در برنامه ریزی برای مرور محفوظات، توجه به چند نکته ضروری است:
1- برنامه ریزی مرور باید متناسب با میزان محفوظات باشد. دقت کنید:
مرور مطلوب محفوظات حافظ یک جزء، فاصله زمانی 5 تا 10 روز است.
مرور مطلوب محفوظات حافظ دو جزء، فاصله زمانی 5 تا 10 روز است.
مرور مطلوب محفوظات حافظ پنج جزء، فاصله زمانی 7 تا 15 روز است.
مرور مطلوب محفوظات حافظ ده جزء، فاصله زمانی 10 تا 17 روز است.
مرور مطلوب محفوظات حافظ پانزده جزء، فاصله زمانی 12 تا 20 روز است.
مرور مطلوب محفوظات حافظ کل قرآن، فاصله زمانی 15 تا 30 روز است.
زمان های یاد شده مطلوب ترین زمان است و اگر حافظ به آن مقید باشد می تواند محفوظات باثبات تری داشته باشد.
2- در برنامه حفظی باید میزان مرور هر روز را بر اساس تثبیت حفظ تنظیم کرد. مثلاً حافظ جزء سی ام قرآن که سوره عبس را با اشکال حفظ کرده، لازم نیست هر روز به میزان مساوی مرور داشته باشد بلکه می تواند مرور سوره عبس را در یک روز و به طور مجزا انجام دهد تا در طول روز امکان چند دور قرائت آن را پیدا کند.
3- برنامه ریزی مرور لازم است با گذشت زمان و تثبیت محفوظات قبلی تغییر یابد و در هر زمان، متناسب با وضعیت فعلی صورت گیرد. البته این بدان معنا نیست که در هر دور برنامه ریزی جدیدی داشته باشیم ولی کسی که قرآن را حفظ می کند برای هر ده دور مرور محفوظات، باید برنامه مجدد تنظیم کند.
2- پشتکار:
لازم است حافظ برای مرور محفوظات از پشتکار مناسب برخوردار باشد. پشتکار نداشتن در مرور که نتیجه اش رها کردن مرور در دوره های مختلف زمانی است عاقبتی جز پریشانی حفظ ندارد. حافظانی را دیده ایم که به علت مرور نکردن محفوظات در طول دوران حفظ، پس از اتمام حفظ قرآن یا بخشی از آن، با مجموعه حفظ آشفته ای مواجه شده اند. حفظ قرآن تمام شده ولی تنها بخش هایی از قرآن در ذهن باقی مانده و بسیاری از بخش ها یا از ذهن رفته و یا آسیب دیده اند! این حفظ نه اثر انس و معنوی کامل خود را دارد؛ و نه قابل ارائه می باشد.
3- مصحف مناسب:
هر چند ترجیحی که برای مصحف واحد در بخش حفظ ذکر شد، در مرور محفوظات وجود ندارد ولی ویژگی هایی را برای این مصحف می توان برشمرد:
1- بهتر است مصحف حفظ و مصحف مرور جدا از هم باشند زیرا مصحف حفظ با ویژگی هایی که ذکر شد معمولاً برای مرور مناسب و متناسب نیست.
2- مصحف مرور باید صفحه بندی مشابهی با مصحف حفظ داشته باشد.
3- قطع مصحف مرور اختیاری می باشد. استفاده از قطع جیبی (17 * 12 سانتی متر) یا رقعی مناسب تر است.
4- ترجیح دارد مصحف مرور ترجمه دار باشد. مصحف ترجمه زیرنویس یا مصحف با ترجمه در حاشیه صفحات مناسب تر است. در چنین مصاحفی، ترتیب صفحات با مصحف حفظ یکسان بوده و استفاده از ترجمه نیز ممکن است.
5- توصیه های مربوط به رنگ، تذهیب و حاشیه در ویژگی های مصحف حفظ در اینجا نیز یادآوری می شود.
شیوه برتر مرور
این روش، ترکیبی از شیوه های دوم و سوم است.
در این روش مراحل زیر انجام می شود:
1- بخش مورد نظر برای مرور مشخص می شود.
2- اگر ممکن باشد تلاوت ترتیل آن برای استفاده آماده می شود. در غیر این صورت به کارگیری تلاوت ترتیل منتفی می گردد.
3- در صورت موجود بودن، همگام با پخش تلاوت ترتیل، به قرائت آیات اقدام می شود. در غیر این صورت آیات با دقت قرائت می شود.
در باره کیفیت قرائت در این روش به چند نکته توجه کنید:
بعضی از دفعات مرور باید از روی مصحف و برخی نوبت ها از بر انجام شود. تناوب از رو و از بر خواندن بستگی به کیفیت محفوظات دارد. در افرادی که کیفیت حفظ متوسطی دارند، توصیه می شود به ازای هر سه بار از رو خواندن (نه با دقت و تمرکز روی مصحف بلکه نگاه اجمالی برای تثبیت بیشتر صفحه و سطور در ذهن)، یک بار از بر خوانده شود.
بعضی از دفعات مرور باید بدون صدا و برخی نوبت ها با صدای معمولی انجام شود. تناوب بدون صدا و با صدا خواندن بستگی به کیفیت محفوظات دارد. در افرادی که کیفیت حفظ متوسط و ادای معمولی دارند، توصیه می شود به ازای هر پنج بار قرائت بدون صدا، یک بار با صدای معمولی (و نه با صدای بلند) قرائت شود.
توجه کنید تلاوت مستمر به صورت ساده یا ترتیل با صدای بلند موجب اختلال در سیستم صوتی و آسیب دیدگی آن می شود.
بعضی از دفعات مرور باید به صورت ترتیل خوانی و برخی نوبت ها به صورت ساده خوانی انجام شود. تناوب ترتیل و ساده خوانی محفوظات بستگی به کیفیت محفوظات و ارائه آن ها دارد. در افرادی که کیفیت حفظ و ارائه آن ها متوسط باشد، توصیه می شود به ازای هر چهار بار ساده خوانی، یک بار ترتیل خوانی صورت گیرد.
دقت کنید نباید ترتیل خوانی لزوماً با صدای بلند انجام پذیرد بلکه بدون صدا هم می توان محفوظات را ترتیل خوانی کرد.
عوامل مؤثر در بهبود کیفیت و کمیت مرور محفوظات:
1- برنامه ریزی:
یکی از مهم ترین عوامل مؤثر در بهبود کمی و کیفی مرور محفوظات، برنامه ریزی مناسب است. جایگاه برنامه ریزی همان گونه که قبلاً گفتیم بسیار ارزشمند است. مرور بدون برنامه سبب کاهش تثبیت و حتی اختلال در آن می شود.
در برنامه ریزی برای مرور محفوظات، توجه به چند نکته ضروری است:
1- برنامه ریزی مرور باید متناسب با میزان محفوظات باشد. دقت کنید:
مرور مطلوب محفوظات حافظ یک جزء، فاصله زمانی 5 تا 10 روز است.
مرور مطلوب محفوظات حافظ دو جزء، فاصله زمانی 5 تا 10 روز است.
مرور مطلوب محفوظات حافظ پنج جزء، فاصله زمانی 7 تا 15 روز است.
مرور مطلوب محفوظات حافظ ده جزء، فاصله زمانی 10 تا 17 روز است.
مرور مطلوب محفوظات حافظ پانزده جزء، فاصله زمانی 12 تا 20 روز است.
مرور مطلوب محفوظات حافظ کل قرآن، فاصله زمانی 15 تا 30 روز است.
زمان های یاد شده مطلوب ترین زمان است و اگر حافظ به آن مقید باشد می تواند محفوظات باثبات تری داشته باشد.
2- در برنامه حفظی باید میزان مرور هر روز را بر اساس تثبیت حفظ تنظیم کرد. مثلاً حافظ جزء سی ام قرآن که سوره عبس را با اشکال حفظ کرده، لازم نیست هر روز به میزان مساوی مرور داشته باشد بلکه می تواند مرور سوره عبس را در یک روز و به طور مجزا انجام دهد تا در طول روز امکان چند دور قرائت آن را پیدا کند.
3- برنامه ریزی مرور لازم است با گذشت زمان و تثبیت محفوظات قبلی تغییر یابد و در هر زمان، متناسب با وضعیت فعلی صورت گیرد. البته این بدان معنا نیست که در هر دور برنامه ریزی جدیدی داشته باشیم ولی کسی که قرآن را حفظ می کند برای هر ده دور مرور محفوظات، باید برنامه مجدد تنظیم کند.
2- پشتکار:
لازم است حافظ برای مرور محفوظات از پشتکار مناسب برخوردار باشد. پشتکار نداشتن در مرور که نتیجه اش رها کردن مرور در دوره های مختلف زمانی است عاقبتی جز پریشانی حفظ ندارد. حافظانی را دیده ایم که به علت مرور نکردن محفوظات در طول دوران حفظ، پس از اتمام حفظ قرآن یا بخشی از آن، با مجموعه حفظ آشفته ای مواجه شده اند. حفظ قرآن تمام شده ولی تنها بخش هایی از قرآن در ذهن باقی مانده و بسیاری از بخش ها یا از ذهن رفته و یا آسیب دیده اند! این حفظ نه اثر انس و معنوی کامل خود را دارد؛ و نه قابل ارائه می باشد.
3- مصحف مناسب:
هر چند ترجیحی که برای مصحف واحد در بخش حفظ ذکر شد، در مرور محفوظات وجود ندارد ولی ویژگی هایی را برای این مصحف می توان برشمرد:
1- بهتر است مصحف حفظ و مصحف مرور جدا از هم باشند زیرا مصحف حفظ با ویژگی هایی که ذکر شد معمولاً برای مرور مناسب و متناسب نیست.
2- مصحف مرور باید صفحه بندی مشابهی با مصحف حفظ داشته باشد.
3- قطع مصحف مرور اختیاری می باشد. استفاده از قطع جیبی (17 * 12 سانتی متر) یا رقعی مناسب تر است.
4- ترجیح دارد مصحف مرور ترجمه دار باشد. مصحف ترجمه زیرنویس یا مصحف با ترجمه در حاشیه صفحات مناسب تر است. در چنین مصاحفی، ترتیب صفحات با مصحف حفظ یکسان بوده و استفاده از ترجمه نیز ممکن است.
5- توصیه های مربوط به رنگ، تذهیب و حاشیه در ویژگی های مصحف حفظ در اینجا نیز یادآوری می شود.
