- 358
- 1000
- 1000
- 1000
قسمت 41 - قرائات گوناگون قرآن
در این برنامه آقای محمدرضا ستوده نیا به آموزش قرائات گوناگون قرآن می پردازند .
انواع قرائات
اختلاف در قرائات بی‌شمار است؛ مثل اختلاف در حرکات اعراب و بنا، تقدیم و تأخیر، زیاده و نقصان مد و قصر، تخفیف و تشدثید، ترقیق و تفخیم، اخفا و اظهار، فک ادغام و...
دانشمندانى مثل ابن قتیبه، امام فخرالدین رازى، ابن جزرى و دیگران در مقام استقراى قرائات - على‌رغم اختلاف انواع آن - برآمدند و سعى کردند جهات یا وجوه اختلاف را نیز مشخص سازند. برخى از مدافعان کوشیده اند از این وجوه را در هفت منحصر سازند.
ابن قتیبه مى نویسد: «وجوه اختلاف قرائات را هفت وجه یافتم:
1. اختلاف در حرکات کلمه بدون این که در معنى و صورت و شکل آن تغییرى ایجاد کند مانند «وَ یَضِیقُ صَدْرِی» که هم به رفع قاف «یضیق» و هم به نصب آن «یضیق» قرائت شده است.
2. اختلاف در حرکات که تغییرى در معنى ایجاد کند لکن صورت و شکل کلمه محفوظ ماند مانند «کفلها» در آیه «وَکَفَّلَها زَکَرِیَّا» کلمه «کفلها» هم به تخفیف فاء «کفلها» و رفع محلى زکریا به عنوان فاعل و نیز به تشدید فاء «کفلها» و نصب محلى زکریا به عنوان مفعول دوم قرائت شده است.
3. اختلاف در حروف کلمه که در معنا تغییر ایجاد کند، لکن صورت و شکل کلمه محفظ ماند؛ «تنشزها» در آیه «وَانْظُرْ إِلَى الْعِظامِ کَیْفَ نُنْشِزُها» کلمه «ننشزها» هم با «زاء» و هم با «راء» قرائت شده است.
4. اختلاف در حروف که در صورت و شکل کلمه تغییر به وجود مى آورد، لکن معناى کلمه محفوظ مى ماند. مانند «کَالْعِهْنِ الْمَنْفُوشِ» در آیه «وَ تَکُونُ الْجِبالُ کَالْعِهْنِ الْمَنْفُوشِ» این آیه به صورت کالصوف المنفوش نیز قرائت شده است.
5. اختلاف در حروف که معنى و شکل را تغییر مى دهد، مانند کلمه «طلح» در آیه «وَ طَلْحٍ مَنْضُودٍ»[7] کلمه «طلح» با «حاء» (طلح) و نیز «عین» (طلع) قرائت شده است.
6. اختلاف در تقدیم و تأخیر مانند؛ «وَ جاءَتْ سَکْرَةُ الْمَوْتِ بِالْحَقِ» که به صورت «و جاءت سکرة الحق بالموت» یعنى به صورت تقدیم «الحق» به «الموت» قرائت شده است.
7. اختلاف در زیاده و نقصان مانند «ما عملت ایدیهم»[9] که به صورت «و ما عملته ایدیهم» نیز قرائت شده است.
تعداد اختلافات قرائات
تعداد اختلاف قرائات طبق ثبت التیسیر فى قرائات السبع نوشته دانى (م444ه) در حدود 1100 مورد - مهم و غیرمهم - است و بیشتر از دو سوم آن‌ها به ادغام و ضمیر یا صیغه حاضر و غایب فى المثل فرق یعلمون و تعلمون و امثال آن مربوط مى شود.
نویسندگان معجم القرائات القرآنیة که موارد اختلاف قرائات را از آغاز تا انجام قرآن به ثبت رسانده اند، 10243 مورد اختلاف را ذکر مى کنند که بخش اعظم آن به ادغام یا عدم ادغام، اماله و جزئیات تجویدى و سجاوندى مربوط مى شود.
انواع قرائات
اختلاف در قرائات بی‌شمار است؛ مثل اختلاف در حرکات اعراب و بنا، تقدیم و تأخیر، زیاده و نقصان مد و قصر، تخفیف و تشدثید، ترقیق و تفخیم، اخفا و اظهار، فک ادغام و...
دانشمندانى مثل ابن قتیبه، امام فخرالدین رازى، ابن جزرى و دیگران در مقام استقراى قرائات - على‌رغم اختلاف انواع آن - برآمدند و سعى کردند جهات یا وجوه اختلاف را نیز مشخص سازند. برخى از مدافعان کوشیده اند از این وجوه را در هفت منحصر سازند.
ابن قتیبه مى نویسد: «وجوه اختلاف قرائات را هفت وجه یافتم:
1. اختلاف در حرکات کلمه بدون این که در معنى و صورت و شکل آن تغییرى ایجاد کند مانند «وَ یَضِیقُ صَدْرِی» که هم به رفع قاف «یضیق» و هم به نصب آن «یضیق» قرائت شده است.
2. اختلاف در حرکات که تغییرى در معنى ایجاد کند لکن صورت و شکل کلمه محفوظ ماند مانند «کفلها» در آیه «وَکَفَّلَها زَکَرِیَّا» کلمه «کفلها» هم به تخفیف فاء «کفلها» و رفع محلى زکریا به عنوان فاعل و نیز به تشدید فاء «کفلها» و نصب محلى زکریا به عنوان مفعول دوم قرائت شده است.
3. اختلاف در حروف کلمه که در معنا تغییر ایجاد کند، لکن صورت و شکل کلمه محفظ ماند؛ «تنشزها» در آیه «وَانْظُرْ إِلَى الْعِظامِ کَیْفَ نُنْشِزُها» کلمه «ننشزها» هم با «زاء» و هم با «راء» قرائت شده است.
4. اختلاف در حروف که در صورت و شکل کلمه تغییر به وجود مى آورد، لکن معناى کلمه محفوظ مى ماند. مانند «کَالْعِهْنِ الْمَنْفُوشِ» در آیه «وَ تَکُونُ الْجِبالُ کَالْعِهْنِ الْمَنْفُوشِ» این آیه به صورت کالصوف المنفوش نیز قرائت شده است.
5. اختلاف در حروف که معنى و شکل را تغییر مى دهد، مانند کلمه «طلح» در آیه «وَ طَلْحٍ مَنْضُودٍ»[7] کلمه «طلح» با «حاء» (طلح) و نیز «عین» (طلع) قرائت شده است.
6. اختلاف در تقدیم و تأخیر مانند؛ «وَ جاءَتْ سَکْرَةُ الْمَوْتِ بِالْحَقِ» که به صورت «و جاءت سکرة الحق بالموت» یعنى به صورت تقدیم «الحق» به «الموت» قرائت شده است.
7. اختلاف در زیاده و نقصان مانند «ما عملت ایدیهم»[9] که به صورت «و ما عملته ایدیهم» نیز قرائت شده است.
تعداد اختلافات قرائات
تعداد اختلاف قرائات طبق ثبت التیسیر فى قرائات السبع نوشته دانى (م444ه) در حدود 1100 مورد - مهم و غیرمهم - است و بیشتر از دو سوم آن‌ها به ادغام و ضمیر یا صیغه حاضر و غایب فى المثل فرق یعلمون و تعلمون و امثال آن مربوط مى شود.
نویسندگان معجم القرائات القرآنیة که موارد اختلاف قرائات را از آغاز تا انجام قرآن به ثبت رسانده اند، 10243 مورد اختلاف را ذکر مى کنند که بخش اعظم آن به ادغام یا عدم ادغام، اماله و جزئیات تجویدى و سجاوندى مربوط مى شود.
