- 519
- 1000
- 1000
- 1000
قسمت 41 - علائم وقف
در این برنامه استاد حسین اخوان اقدم به موضوع علائم وقف می پردازند.
علائم وقف : نشانه‌های بیانگر جواز، عدم‌جواز، اولویت یا لزوم وقف
رعایت موارد وقف و وصل از مهم‌ترین بخش‌های علم قرائت و تجوید به شمار می‌رود، و چون شناخت محل‌های آن منوط به یاد گرفتن دستور زبان عربی است و دانستن آن برای همگان ممکن نیست، در علم قرائت برای وقف‌های مختلف علائمی مشخص شده است تا هنگام قرائت قرآن، به معنا آسیبی نرسد.
برخی از علائم وقف عبارتند از:
«م»: علامت وقف لازم، یعنی وقف بر آن کلمه لازم است و اعاده کلمه موقوفٌ‌علیها جایز نیست؛ مثل: «أَنَّهُمْ أَصْحابُ النَّارِ (م) الَّذِینَ یَحْمِلُونَ الْعَرْش…» (مؤمن// 6- 7) .
«ط»: نشانه وقف مطلق است؛ یعنی وقف بر آن کلمه و آغاز کردن از بعد آن در تمام موارد و نزد همه قاریان خوب است. البته اگر به وصل خوانده شود، معنای کلام تغییر نمی‌کند؛ مثل: «ذلِکَ فَضْلُ اللَّهِ یُؤْتِیهِ مَنْ یَشاءُ (ط) وَ اللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ» (حدید// 21) .
«ج»: علامت وقف جایز؛ یعنی وقف بر آن کلمه جایز و بهتر است، وصل هم مانعی ندارد؛ مانند: «هُوَ مَوْلاکُمْ (ج) فَنِعْمَ الْمَوْلی وَ نِعْمَ النَّصِیرُ» (حج// 78) .
«ز»: نشانه وقف مجوز؛ یعنی وقف بر آن کلمه تجویز شده و شروع کردن از بعد آن هم بدون اعاده موقوفٌ‌علیها روا است؛ ولی وصل بهتر است؛ مثل: «تَبارَکَ الَّذِی بِیَدِهِ الْمُلْکُ (ز) وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ» (ملک// 1) .
«ص»: علامت وقف مرخَّص؛ یعنی در صورت طولانی شدن کلام و وفا نکردن نَفَس برای رسیدن به محل وقف یا خواندن تمام آیه، چنانچه معنای آن به خوبی مفهوم شود، رخصتی برای وقف موجود است که در این صورت، اعاده کلمه موقوفٌ‌علیها لازم نیست و در غیر این صورت و در حال اختیار به وصل خوانده می‌شود؛ مثل: «قُلْ إِنَّمَا الْعِلْمُ عِنْدَ اللَّهِ (ص) وَ إِنَّما أَنَا نَذِیرٌ مُبِینٌ» (ملک// 26) .
«لا»: نشانه نفی جواز وقف است و اگر بر اثر تنگی نفس و غیره پیش از تمام شدن مطلب و کلام، ناچار به وقف شود، اعاده موقوفٌ‌علیها از محل مناسب لازم است؛ مانند: «وَ لَقَدْ أَرْسَلْنا مُوسی بِآیاتِنا وَ سُلْطانٍ مُبِینٍ (لا) إِلی فِرْعَوْنَ وَ هامانَ وَ قارُونَ» (مؤمن// 23- 24) .
علاوه بر رموز مذکور، متأخران علائم دیگری نیز مانند: صل، صلی، صق، صب، جه، ک، قف، قلا و قفه و… برای وقف شمرده‌اند.
علائم وقف : نشانه‌های بیانگر جواز، عدم‌جواز، اولویت یا لزوم وقف
رعایت موارد وقف و وصل از مهم‌ترین بخش‌های علم قرائت و تجوید به شمار می‌رود، و چون شناخت محل‌های آن منوط به یاد گرفتن دستور زبان عربی است و دانستن آن برای همگان ممکن نیست، در علم قرائت برای وقف‌های مختلف علائمی مشخص شده است تا هنگام قرائت قرآن، به معنا آسیبی نرسد.
برخی از علائم وقف عبارتند از:
«م»: علامت وقف لازم، یعنی وقف بر آن کلمه لازم است و اعاده کلمه موقوفٌ‌علیها جایز نیست؛ مثل: «أَنَّهُمْ أَصْحابُ النَّارِ (م) الَّذِینَ یَحْمِلُونَ الْعَرْش…» (مؤمن// 6- 7) .
«ط»: نشانه وقف مطلق است؛ یعنی وقف بر آن کلمه و آغاز کردن از بعد آن در تمام موارد و نزد همه قاریان خوب است. البته اگر به وصل خوانده شود، معنای کلام تغییر نمی‌کند؛ مثل: «ذلِکَ فَضْلُ اللَّهِ یُؤْتِیهِ مَنْ یَشاءُ (ط) وَ اللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ» (حدید// 21) .
«ج»: علامت وقف جایز؛ یعنی وقف بر آن کلمه جایز و بهتر است، وصل هم مانعی ندارد؛ مانند: «هُوَ مَوْلاکُمْ (ج) فَنِعْمَ الْمَوْلی وَ نِعْمَ النَّصِیرُ» (حج// 78) .
«ز»: نشانه وقف مجوز؛ یعنی وقف بر آن کلمه تجویز شده و شروع کردن از بعد آن هم بدون اعاده موقوفٌ‌علیها روا است؛ ولی وصل بهتر است؛ مثل: «تَبارَکَ الَّذِی بِیَدِهِ الْمُلْکُ (ز) وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ» (ملک// 1) .
«ص»: علامت وقف مرخَّص؛ یعنی در صورت طولانی شدن کلام و وفا نکردن نَفَس برای رسیدن به محل وقف یا خواندن تمام آیه، چنانچه معنای آن به خوبی مفهوم شود، رخصتی برای وقف موجود است که در این صورت، اعاده کلمه موقوفٌ‌علیها لازم نیست و در غیر این صورت و در حال اختیار به وصل خوانده می‌شود؛ مثل: «قُلْ إِنَّمَا الْعِلْمُ عِنْدَ اللَّهِ (ص) وَ إِنَّما أَنَا نَذِیرٌ مُبِینٌ» (ملک// 26) .
«لا»: نشانه نفی جواز وقف است و اگر بر اثر تنگی نفس و غیره پیش از تمام شدن مطلب و کلام، ناچار به وقف شود، اعاده موقوفٌ‌علیها از محل مناسب لازم است؛ مانند: «وَ لَقَدْ أَرْسَلْنا مُوسی بِآیاتِنا وَ سُلْطانٍ مُبِینٍ (لا) إِلی فِرْعَوْنَ وَ هامانَ وَ قارُونَ» (مؤمن// 23- 24) .
علاوه بر رموز مذکور، متأخران علائم دیگری نیز مانند: صل، صلی، صق، صب، جه، ک، قف، قلا و قفه و… برای وقف شمرده‌اند.
