- 236
- 1000
- 1000
- 1000
قسمت 27 - اصول قرایی قالون - همزه ها
در این برنامه آقای محمدرضا ستوده نیا به آموزش اصول قرایی قالون - همزه ها می پردازند .
اجتماع دو همزه در دو کلمه
←← متفق در حرکت
الف: به روایت بزی اگر هر دو مفتوح باشند، مثل: جاء امرنا، شاء انشره به حذف یکی از همزه‌ها (مثل قالون و ابوعمرو) خوانده، که نتیجه آن در مد معلوم می‌شود، اگر محذوف اولی باشد، مد آن منفصل، و به قصر خوانده می‌شود، و اگر محذوف دومی باشد، مد آن متصل و توسط آن لازم است. و اگر هر دو مکسور باشند، مثل: هؤلاء ان، من وراء اسحق، و یا هر دو مضموم باشند، مثل: اولیاء اولئک، روایت بزی از ابن کثیر، به تسهیل همزه اول در آنهاست، و در حرف مد قبل از همزه مسهله جایز است توسط و قصر.
تبصره: در بالسوء الا مارحم بزی (مثل قالون) دو وجه دارد: یکی تسهیل بر طبق اصل روش خود، و دیگر ابدال همزه اول به واو، و ادغام واو ساکنه قبلی در آن، که با یک واو مشدد و تحقیق همزه بعد از آن خوانده می‌شود.
ب. اما به روایت قنبل از ابن کثیر، در دو همزه متفق در حرکت، همزه اول به تحقیق، و در همزه دوم دو وجه دارد:
1. تسهیل آن
2. ابدال همزه به حرف مدی مجانس با حرکت همزه اول (مثل ورش). و در صورت ابدال همزه دوم به حرف مدی اگر حرف بعد از آن متحرک باشد، به قصر خوانده می‌شود، مثل فی السماء اله، جاء احد، اولیاء اولئک، و اگر حرف بعد آن ساکن باشد، مد آن لازم است، مانند: و یمسک السماء ان تقع، فقد جاء اشراطها، من السماء ان.
تبصره: در من النساء ان اتقیتن که حرکت نون برای رفع التقاء ساکنین است، جایز است قصر و اشباع در حرف مد قبل از آن، پس در این کلمه سه وجه است: تسهیل، ابدال به قصر، ابدال به مد (مثل ورش).
و وقتی بعد از همزه دوم الف باشد، مثل: جاء ال لوط، جاء ال فرعون روایت قنبل به سه وجه است: تسهیل همزه دوم، ابدال آن به الف با مد یا قصر، زیرا در وجه ابدال دو الف پیدا می‌شود، که جایز است حذف اولی و قصر آن و دیگر اثبات هر دو الف و زیاد کردن الف سوم برای فصل، که در این صورت با مد خوانده می‌شود.
←← دو همزه در دو کلمه و مختلف در حرکت
الف. اگر همزه اول مفتوح و دوم مکسور یا مضموم باشد، مثل: شهداء اذ، تفیء الی، جاء اخوة، جاء امة رسولها به تسهیل (بین بین) همزه دوم است.
ب. اگر همزه اول مضموم و دوم مفتوح باشد، مثل: لو نشاء اصبنا، یا سماء اقلعی، همزه من السماء ایة، هولاء اهدی، همزه دوم بدل به یاء خالص می‌شود. و اگر همزه اول مضموم و دوم مکسور باشد، مثل: ما مسنی السوء ان، یشاء الی، به دو وجه: تسهیل همزه دوم، یا ابدال آن به واو خالص، قرائت ابن کثیر است.
تبصره: تسهیل و ابدال همزه در تمام مراحل ذکر شده، فقط در موقع وصل آن است، و اگر وقف بر اول و ابتداء به دوم شود، حکم آن تحقیق است.
←← در همزه‌های دیگر
ابن کثیر هزءا و کفؤا را در هر حال به همزه خوانده، و رؤف را (مثل حفص) و کلمه ضیزی را با همزه ساکنه بعد از ضاد، ضئزی، و مناة و یاجوج و ماجوج را با ابدال همزه با الف، و کلمه موصدة [ را به ابدال همزه به واو، و یضاهون را به ضم هاء بدون همزه (مثل حفص)، و مرجون و ترجی را با همزه مضمومه بعد از جیم، مرجئون و ترجئ خوانده است.
و قنبل کلمه ضیاء را با همزه مفتوح در مکان یاء: ضئاء، ها انتم را به حذف الف بعد از هاء و تحقیق همزه: هانتم خوانده (ها را بدل از همزه دانسته نه برای تنبیه).
و به روایت بزی: کلمات استیئسوا منه، لا تیئسوا، انه لاییئس، استیئس الرسل (یوسف)، افلم ییئس، همزه را مقدم بر محل یاء با ابدال همزه به الف، و بعد آن یاء به جای همزه: استایسوا، لا تایسوا و... در هر پنج کلمه خوانده است.
ابن کثیر کلمه اللائی را به حذف یاء بعد از همزه (اللاء)، و به روایت قنبل به تحقیق همزه مکسوره، و به روایت بزی، دو وجه: تسهیل همزه مکسوره با مد یا قصر آن، و دیگر ابدال آن به یاء ساکنه با اشباع الف قبل اللائی، و در این وجه در اللائی یئسن اظهار بین دو یاء با سکته، و یا به ادغام . ابن کثیر الایکة را به لام مفتوح بدون الف وصل قبل آن و همزه بعد آن و فتح تاء تانیث (لیکة)، و فعل امر سؤال را وقتی قبل آن واو یا فاء باشد به نقل و حذف: وسلوا، وسل، فسل، فسلوهن، و قران را در هر حال به نقل فتحه همزه به راء و حذف همزه خوانده است.
اجتماع دو همزه در دو کلمه
←← متفق در حرکت
الف: به روایت بزی اگر هر دو مفتوح باشند، مثل: جاء امرنا، شاء انشره به حذف یکی از همزه‌ها (مثل قالون و ابوعمرو) خوانده، که نتیجه آن در مد معلوم می‌شود، اگر محذوف اولی باشد، مد آن منفصل، و به قصر خوانده می‌شود، و اگر محذوف دومی باشد، مد آن متصل و توسط آن لازم است. و اگر هر دو مکسور باشند، مثل: هؤلاء ان، من وراء اسحق، و یا هر دو مضموم باشند، مثل: اولیاء اولئک، روایت بزی از ابن کثیر، به تسهیل همزه اول در آنهاست، و در حرف مد قبل از همزه مسهله جایز است توسط و قصر.
تبصره: در بالسوء الا مارحم بزی (مثل قالون) دو وجه دارد: یکی تسهیل بر طبق اصل روش خود، و دیگر ابدال همزه اول به واو، و ادغام واو ساکنه قبلی در آن، که با یک واو مشدد و تحقیق همزه بعد از آن خوانده می‌شود.
ب. اما به روایت قنبل از ابن کثیر، در دو همزه متفق در حرکت، همزه اول به تحقیق، و در همزه دوم دو وجه دارد:
1. تسهیل آن
2. ابدال همزه به حرف مدی مجانس با حرکت همزه اول (مثل ورش). و در صورت ابدال همزه دوم به حرف مدی اگر حرف بعد از آن متحرک باشد، به قصر خوانده می‌شود، مثل فی السماء اله، جاء احد، اولیاء اولئک، و اگر حرف بعد آن ساکن باشد، مد آن لازم است، مانند: و یمسک السماء ان تقع، فقد جاء اشراطها، من السماء ان.
تبصره: در من النساء ان اتقیتن که حرکت نون برای رفع التقاء ساکنین است، جایز است قصر و اشباع در حرف مد قبل از آن، پس در این کلمه سه وجه است: تسهیل، ابدال به قصر، ابدال به مد (مثل ورش).
و وقتی بعد از همزه دوم الف باشد، مثل: جاء ال لوط، جاء ال فرعون روایت قنبل به سه وجه است: تسهیل همزه دوم، ابدال آن به الف با مد یا قصر، زیرا در وجه ابدال دو الف پیدا می‌شود، که جایز است حذف اولی و قصر آن و دیگر اثبات هر دو الف و زیاد کردن الف سوم برای فصل، که در این صورت با مد خوانده می‌شود.
←← دو همزه در دو کلمه و مختلف در حرکت
الف. اگر همزه اول مفتوح و دوم مکسور یا مضموم باشد، مثل: شهداء اذ، تفیء الی، جاء اخوة، جاء امة رسولها به تسهیل (بین بین) همزه دوم است.
ب. اگر همزه اول مضموم و دوم مفتوح باشد، مثل: لو نشاء اصبنا، یا سماء اقلعی، همزه من السماء ایة، هولاء اهدی، همزه دوم بدل به یاء خالص می‌شود. و اگر همزه اول مضموم و دوم مکسور باشد، مثل: ما مسنی السوء ان، یشاء الی، به دو وجه: تسهیل همزه دوم، یا ابدال آن به واو خالص، قرائت ابن کثیر است.
تبصره: تسهیل و ابدال همزه در تمام مراحل ذکر شده، فقط در موقع وصل آن است، و اگر وقف بر اول و ابتداء به دوم شود، حکم آن تحقیق است.
←← در همزه‌های دیگر
ابن کثیر هزءا و کفؤا را در هر حال به همزه خوانده، و رؤف را (مثل حفص) و کلمه ضیزی را با همزه ساکنه بعد از ضاد، ضئزی، و مناة و یاجوج و ماجوج را با ابدال همزه با الف، و کلمه موصدة [ را به ابدال همزه به واو، و یضاهون را به ضم هاء بدون همزه (مثل حفص)، و مرجون و ترجی را با همزه مضمومه بعد از جیم، مرجئون و ترجئ خوانده است.
و قنبل کلمه ضیاء را با همزه مفتوح در مکان یاء: ضئاء، ها انتم را به حذف الف بعد از هاء و تحقیق همزه: هانتم خوانده (ها را بدل از همزه دانسته نه برای تنبیه).
و به روایت بزی: کلمات استیئسوا منه، لا تیئسوا، انه لاییئس، استیئس الرسل (یوسف)، افلم ییئس، همزه را مقدم بر محل یاء با ابدال همزه به الف، و بعد آن یاء به جای همزه: استایسوا، لا تایسوا و... در هر پنج کلمه خوانده است.
ابن کثیر کلمه اللائی را به حذف یاء بعد از همزه (اللاء)، و به روایت قنبل به تحقیق همزه مکسوره، و به روایت بزی، دو وجه: تسهیل همزه مکسوره با مد یا قصر آن، و دیگر ابدال آن به یاء ساکنه با اشباع الف قبل اللائی، و در این وجه در اللائی یئسن اظهار بین دو یاء با سکته، و یا به ادغام . ابن کثیر الایکة را به لام مفتوح بدون الف وصل قبل آن و همزه بعد آن و فتح تاء تانیث (لیکة)، و فعل امر سؤال را وقتی قبل آن واو یا فاء باشد به نقل و حذف: وسلوا، وسل، فسل، فسلوهن، و قران را در هر حال به نقل فتحه همزه به راء و حذف همزه خوانده است.
