- 1304
سوره مبارکه فاطر
ترجمه خواندنی قرآن با نگاه تفسیری و پیام رسان برای نوجوانان و جوانان به همراه شرح تکمیلی، اثر حجت الاسلام علی ملکی، با صدای علی همت مومیوند و فاطمه نیرومند
35. فاطر
به نام خدای بزرگوار مهربان
خدا را سپاس که پدیدآورندۀ آسمان‌ها و زمین است و فرشتگان را مأمور انجام‌دادن کارها می‌کند. آن‌ها دو یا سه یا چهار بال دارند. اگر خدا بخواهد، بال‌هایشان را بیشتر هم می‌کند؛ چون خدا از عهدۀ هر کاری برمی‌آید. 1
درِ هر رحمتی را که خدا به روی مردم باز کند، کسی نمی‌تواند ببندد. جلوی هر رحمتی را هم که بگیرد، کسی جز او نیست که آن را بفرستد. او شکست‌ناپذیرِ کاردرست است. 2
مردم! به‌یاد نعمت‌های خدا درحق خودتان باشید. آیا آفریننده‌ای جز خدا هست که از آسمان و زمین به شما روزی بدهد؟! معبودی جز او نیست. آن‌وقت، چرا از مسیر حق به انحراف کشیده می‌شوید؟! 3
اگر تو را دروغگو می‌دانند، چیز تازه‌ای نیست، پیامبرانِ قبل از تو را هم دروغگو دانستند. همۀ کارها به خدا ختم می‌شود. 4
مردم! وعدۀ خدا حق است. مبادا زندگی دنیا و زرق و برقش گولتان بزند. مبادا شیطان با وعدۀ آمرزش الهی گولتان بزند! 5
شیطان دشمن شماست. شما هم او را دشمن خودتان بدانید. آخر، او دنباله‌روها و دوستانش را دعوت می‌کند تا جزو جهنمی‌ها باشند! 6
عذابی سخت در انتظار کسانی است که بی‌دینی کرده‌اند و آمرزش و پاداشی بزرگ در انتظار کسانی است که ایمان آورده و کارهای خوب کرده‌اند. 7
آن‌که کار زشتش در نظرش رنگ‌ولعاب داده شده و در نتیجه آن را زیبا می‌بیند، آیا مثل شخص واقع‌بین است؟! خدا هرکه را نالایق بداند، به‌حال خودش رها می‌کند و هرکه را لایق بداند، دستش را می‌گیرد. از افسوسِ ایمان‌نیاوردنشان مبادا جانت از دست برود! خدا ریزه‌کاری‌های رفتارشان را می‌داند. 8
خداست که بادها را می‌فرستد تا ابرها را حرکت دهند. ابرها را به‌طرف سرزمین‌های مرده روانه می‌کنیم تا به‌برکتش زمین را بعد از مردنش زنده کنیم. زنده‌شدن مردگان هم همین‌طور است. 9
هرکه عزت و آبرو می‌خواهد، عزت و آبرو یکسره دست خداست و بس. اعتقادهای پاک به‌طرف او بالا می‌رود و کارهای خوب به بالارفتنش کمک می‌کند. کسانی که با حیله‌گری مرتکبِ کارهای زشت می‌شوند تا آبرویی دست‌وپا کنند، عذابی سخت در پیش دارند و حیله‌هایشان بی‌اثر است. 10
خدا جدّتان را از خاک آفرید و شما را هم از ذره‌ای ناچیز می‌آفریند. آن‌وقت، شما را به‌صورت زن و مرد درمی‌آورَد. هر زنی حامله می‌شود و می‌زاید، فقط با علم و اطلاع خداست. عمر هرکسی هم طولانی یا کوتاه بشود، در کتابی ثبت و ضبط است. این کارها برای خدا آسان است.{این کتاب مانند کتاب‌های رایج بین ما نیست؛ بلکه همان کتابِ علم خداست که شرق و غرب عالم را فراگرفته و تغییر و تحریف در آن، راه ندارد و همۀ موجودات و حرکت‌های آفرینش در آن ثبت و ضبط است. شاید این همان «لوح محفوظ»، «اُمّ‌الکتاب»، «امام مبین»، «کتاب» و «کتاب مکنون» است که در آیه‌های دیگر آمده‌اند}11
دو دریای شور و شیرینی که در کنار هم‌اند، یکی نیستند: این‌یکی شیرین و گواراست و آن‌یکی شور و بدمزه! اما از هر دو، گوشت تروتازۀ ماهی می‌خورید و برای زینتتان زیورهایی، مانند مروارید، بیرون می‌آورید. کشتی‌ها را می‌بینی که سینۀ دریارا می‌شکافند تا شما از نعمت‌های بیش از اندازۀ خدا بهره‌مند شوید و تا شاید شکر کنید. {وقتی رودهای بزرگ به دریاها می‌ریزند، آبشان سینۀ دریا را می‌شکافد و بی‌آنکه با آب دریا یکی شود، تا کیلومترها به پیشروی خود ادامه می‌دهد. اگر از بالا به این پیوند نگاه کنیم، منظرۀ جذابی چشممان را می‌نوازد. گویا دو دریای شور و شیرین در همسایگی هم تشکیل شده‌اند! ملوانان و ماهیگیرانی که در دریا مشغول صیادی‌اند و نیز کشاورزان و باغداران ساحلی، از این پدیدۀ شگفت‌انگیز بهره‌ها می‌برند.} 12
خدا در طول سال، مدتی شب‌ها را بلند و روزها را کوتاه می‌کند و مدتی روزها را بلند و شب‌ها را کوتاه. خورشید و ماه را هم در خدمتتان گذاشته. هر کدامشان مدتی معیّن در مدار خود می‌گردند. این است خدایی که صاحب‌اختیار شماست. فرمانرواییِ عالم فقط در اختیار اوست؛ اما بت‌هایی که به‌جای خدا صدا می‌زنید، مالک پَرِ کاهی هم نیستند.{بلند و کوتاه‌شدنِ تدریجی شب‌ها و روزهای سال، در بیشترِ مناطق کرۀ زمین، جز منطقه‌هایی که روی خط استوا قرار دارند، فصل‌های مختلف سال را پدید می‌آورد. این تغییر، زمینه را آماده می‌کند برای تنوع آب‌وهوایی و رشد گیاهان و درختان و مواد خوراکیِ گوناگون برای ساکنان زمین.} 13
اگر در برابرشان دعا کنید، دعایتان را نمی‌شنوند. به‌‌فرض هم بشنوند، دعایتان را مستجاب نمی‌کنند. تازه، در قیامت از بت‌پرستی‌تان بیزاری می‌‌جویند. بله، کسی مثل خدای آگاه، از حقایق عالم باخبرت نمی‌کند. 14
مردم! شما نیازمندِ خدایید و تنها خدا بی‌نیازِ ستودنی است. 15
اگر ببیند نالایقید، شما را از بین می‌برد و به‌جایتان نسلی نو می‌آورد. 16
این کار برای خدا اصلاً سخت نیست. 17
کسی بار گناه کسی را به‌دوش نمی‌کشد. آن‌که بار گناهش سنگین است، اگر خواهش کند که در حمل بارش کمکش کنند، چیزی از بارش برنمی‌دارند؛ هرچند از بستگانش باشند! هشدارهایت فقط در کسانی اثر می‌گذارد که از ترس عذابِ ندیده از خدا حساب می‌برند و نماز را با آدابش می‌خوانند. آنان که خودسازی کنند، به‌سود خودشان خودسازی کرده‌اند. آخرعاقبتِ همه به خدا ختم می‌شود.{یعنی جهنمی که در دنیا دیدنی نیست.} 18
نه کوردل با بینای حقیقت یکی است، 19
نه تاریکی‌های بی‌دینی با نور دین‌داری 20
و نه سایۀ خنکِ خداجویی با گرمای سوزانِ خودخواهی. 21
زنده‌دلان و مرده‌دلان هم مساوی نیستند. خدا به گوش آن‌هایی که لایقشان بداند، حرف حق را می‌رساند. تو نمی‌توانی حرفت را به آن‌هایی برسانی که در گور جهل اسیرند. 22
تو هشداردهنده‌ای و بس. 23
ما تو را به‌حق فرستاده‌ایم تا مژده‌رسان و هشداردهنده باشی. هر ملتی آمده، هشداردهنده‌ای میانشان بوده است. 24
اگر دروغگو می‌دانندت، چیز تازه‌ای نیست: کسانی که قبل از آن‌ها بودند هم، پیامبرانشان را دروغگو دانستند؛ با اینکه معجزه‌ها و کتاب‌های پندآموز و کتاب روشنگر برایشان آورده بودند. {منظور از «کتاب روشنگر» کتاب‌های آسمانی پیامبران اولوالعزم است و منظور از «کتاب‌های پندآموز» کتاب‌های سایر پیامبران است که در آن، موعظه‌های دل‌نشینِ اخلاقی بوده است.}25
در نتیجه، کسانی را که حرف پیامبران را باور نکردند، گرفتار عذاب کردم. خب چطور بود عکس‌العمل من؟! 26
مگر ندیدی که خدا از آسمان برف و باران می‌فرستد؟! به‌برکت آن برف و باران، میوه‌هایی رنگارنگ پرورش می‌دهیم و در بعضی کوه‌ها رگه‌هایی به‌رنگ‌های گوناگون، مثل سفید و سرخ و سیاهِ سیاه، ایجاد می‌کنیم. 27
انسان‌ها و جانوران و چهارپایان را هم همان‌طور با رنگ‌های مختلف می‌آفرینیم. از میان بندگان خدا، فقط عالمان خداجو از خدا حساب می‌برند.خدا شکست‌ناپذیرِ آمرزنده است.{خداجو و ربّانی کسی است که با خدا ارتباط عمیق دارد و عالِم خداجو و دانشمند ربّانی کسی است که راه پیامبران را برود و با رفتار پسندیده و گفتار مفید خود، به آگاه‌کردنِ مردم کمک کند.} 28
کسانی که کتاب خدا رابه‌دقت می‌خوانند و نماز رابا آدابش می‌خوانند و از آنچه روزی‌شان کرده‌ایم، در راه خدا پنهان و آشکار خرج می‌کنند، به تجارتی سودآور امید بسته‌اند که ابداً زیان‌دِه نیست. 29
این کارها را می‌کنند تا خدا آنان را کامل پاداش بدهد و از سرِ بزرگواری به رشد و تعالی برساند. آخر، خدا آمرزنده‌ای قدرشناس است. 30
قرآنی که به تو وحی کردیم، حق است و تأییدکنندۀ کتاب‌های آسمانیِ موجود. خدا حال بندگانش را می‌داند و می‌بیند.{منظور، تورات و انجیلِ موجود در دوران صدر اسلام است.} 31
بعد از تو، قرآن را بین بندگان برگزیدۀ خودمان به‌یادگار می‌گذاریم. آخر، عده‌ای از بنده‌ها با ارتکاب گناه به خودشان بد می‌کنند، عده‌ای هم میانه‌رو و فرمانبردارند و عده‌ای، به توفیق الهی، در کارهای خوب سبقت می‌گیرند. البته به‌یادگارگذاشتن قرآن بین گروه سوم بزرگواریِ ویژۀ خداست. 32
در بهشت، واردِ باغ‌هایی همیشه‌سبز می‌شوند. به دستبندهایی از طلا و مروارید آراسته می‌شوند و در آنجا جنس لباس‌هایشان حریرِ نرم و نازک است. 33
می‌گویند: «خدا را شکر که نگرانی‌ها را از ما دور کرد. آخر، خدا آمرزنده‌ای قدرشناس است؛ 34
همان کسی که از سرِ بزرگواری، ما را در این سرای همیشگی جای داد که در آن هیچ‌رقم رنج و خستگی سراغمان نمی‌آید.» 35
از طرف دیگر، نصیب بی‌دین‌ها آتش جهنم است. نه فرمان مرگشان صادر می‌شود تا بمیرند و راحت شوند و نه از عذابشان کم می‌شود. بله، هر نمک‌نشناسی را این‌طور مجازات می‌کنیم. 36
آن‌ها در آنجا فریاد سر می‌دهند: «خدایا، بیرونمان بیاور تا کار خوب کنیم، برخلاف کارهایی که می‌کردیم.» مگر عمر و فرصت به شما آن‌قدری ندادیم که هرکه می‌خواست در آن مدت به‌خود بیاید، به‌خود می‌آمد؟! تازه، پیامبری هشداردهنده هم سراغتان آمده بود. بچشید پس! که برای ستمکارها هیچ یاوری نیست. 37
خدا دانای اسرار آسمان‌ها و زمین است. او می‌داند هر آنچه را در دل‌ها می‌گذرد. 38
اوست که شما را در زمین، جانشین نسل‌های قبل کرده. هرکه ناشکری کند، دودش به چشم خودش می‌رود. نمک‌نشناسی بی‌دین‌ها هم نتیجه‌ای ندارد، جز غضب بیشترِ خدا. بله، نمک‌نشناسی بی‌دین‌ها نتیجه‌ای ندارد، جز بیشترشدنِ بدبختی‌شان! 39
از بت‌پرست‌ها بپرس: «به بت‌هایی که به‌جای خدا می‌پرستید، نگاهی انداخته‌اید؟! نشانم دهید چه چیزی در زمین آفریده‌اند یا در آفرینش آسمان‌ها چه نقشی داشته‌اند؟!» مگر به بت‌پرست‌ها کتابی داده‌ایم که برای توجیه کارهایشان به آن استناد کنند؟! نه، بلکه ستمکارها فقط وعده‌های سرِ خرمن به هم می‌دهند! 40
خدا آسمان‌ها و زمین را حفظ می‌کند تا از مدار خودشان منحرف نشوند. اگر هم منحرف شوند، کسی جز خدا نمی‌تواند حفظشان کند. بله، او بردبار آمرزنده است. 41
بت‌پرست‌ها سفت‌وسخت به خدا قسم خوردند که اگر پیامبرِ هشداردهنده‌ای برایشان بیاید، از هر ملت دیگری حتماً هدایت‌یافته‌تر می‌شوند؛ اما تا هشداردهنده‌ای سراغشان آمد، فقط نفرتشان را بیشتر کرد! 42
این، نتیجۀ روحیۀ تکبرطلبی و نیرنگ‌بازی‌شان بود. نیرنگ زشت، دامن صاحبش را می‌گیرد و بس! آیا منتظر چیزی جز همان روش الهی در عذاب گذشتگان‌‌اند؟! در راه و روش خدا هرگز تبدیلی نخواهی دید. بله، در راه‌وروش خدا هرگز تغییری نخواهی دید. 43
مگر به گوشه‌وکنار دنیا سفر نکرده‌اند تا ببینند آخرعاقبتِ کسانی که قبل از آن‌ها زندگی می‌کرده‌اند، چه شد؟! با وجود اینکه قوی‌تر از این‌ها هم بودند! محال است چیزی در آسمان‌ها و زمین بتواند حریف خدا شود؛ چون‌که خدا دانای تواناست. 44
اگر خدا مردم را به‌سزای کارهای زشتشان مجازات می‌کرد، هیچ موجود زنده‌ای روی زمین باقی نمی‌ماند! ولی تا وقت مرگِ حتمی مهلتشان می‌دهد. موقعی هم که اجلشان برسد، هرکس را متناسب با گناهش مجازات می‌کند؛ زیرا او حال بندگانش را می‌بیند.{دلیل این مطلب این است که ستمکاران از سرِ ظلم و گناهشان نابود می‌شدند و انبیا و ائمه و اولیای معصوم هم اصلاً به دنیا نمی‌آمدند؛ زیرا بالاخره در نیاکانشان، گناهکارانی پیدا می‌شد! حیوانات نیز نابود می‌شدند؛ چون آن‌ها به‌خاطر انسان‌ها آفریده شده‌اند و با نابودی انسان‌ها، بقای حیوانات هم بی‌فایده بود.} 45
35. فاطر
به نام خدای بزرگوار مهربان
خدا را سپاس که پدیدآورندۀ آسمان‌ها و زمین است و فرشتگان را مأمور انجام‌دادن کارها می‌کند. آن‌ها دو یا سه یا چهار بال دارند. اگر خدا بخواهد، بال‌هایشان را بیشتر هم می‌کند؛ چون خدا از عهدۀ هر کاری برمی‌آید. 1
درِ هر رحمتی را که خدا به روی مردم باز کند، کسی نمی‌تواند ببندد. جلوی هر رحمتی را هم که بگیرد، کسی جز او نیست که آن را بفرستد. او شکست‌ناپذیرِ کاردرست است. 2
مردم! به‌یاد نعمت‌های خدا درحق خودتان باشید. آیا آفریننده‌ای جز خدا هست که از آسمان و زمین به شما روزی بدهد؟! معبودی جز او نیست. آن‌وقت، چرا از مسیر حق به انحراف کشیده می‌شوید؟! 3
اگر تو را دروغگو می‌دانند، چیز تازه‌ای نیست، پیامبرانِ قبل از تو را هم دروغگو دانستند. همۀ کارها به خدا ختم می‌شود. 4
مردم! وعدۀ خدا حق است. مبادا زندگی دنیا و زرق و برقش گولتان بزند. مبادا شیطان با وعدۀ آمرزش الهی گولتان بزند! 5
شیطان دشمن شماست. شما هم او را دشمن خودتان بدانید. آخر، او دنباله‌روها و دوستانش را دعوت می‌کند تا جزو جهنمی‌ها باشند! 6
عذابی سخت در انتظار کسانی است که بی‌دینی کرده‌اند و آمرزش و پاداشی بزرگ در انتظار کسانی است که ایمان آورده و کارهای خوب کرده‌اند. 7
آن‌که کار زشتش در نظرش رنگ‌ولعاب داده شده و در نتیجه آن را زیبا می‌بیند، آیا مثل شخص واقع‌بین است؟! خدا هرکه را نالایق بداند، به‌حال خودش رها می‌کند و هرکه را لایق بداند، دستش را می‌گیرد. از افسوسِ ایمان‌نیاوردنشان مبادا جانت از دست برود! خدا ریزه‌کاری‌های رفتارشان را می‌داند. 8
خداست که بادها را می‌فرستد تا ابرها را حرکت دهند. ابرها را به‌طرف سرزمین‌های مرده روانه می‌کنیم تا به‌برکتش زمین را بعد از مردنش زنده کنیم. زنده‌شدن مردگان هم همین‌طور است. 9
هرکه عزت و آبرو می‌خواهد، عزت و آبرو یکسره دست خداست و بس. اعتقادهای پاک به‌طرف او بالا می‌رود و کارهای خوب به بالارفتنش کمک می‌کند. کسانی که با حیله‌گری مرتکبِ کارهای زشت می‌شوند تا آبرویی دست‌وپا کنند، عذابی سخت در پیش دارند و حیله‌هایشان بی‌اثر است. 10
خدا جدّتان را از خاک آفرید و شما را هم از ذره‌ای ناچیز می‌آفریند. آن‌وقت، شما را به‌صورت زن و مرد درمی‌آورَد. هر زنی حامله می‌شود و می‌زاید، فقط با علم و اطلاع خداست. عمر هرکسی هم طولانی یا کوتاه بشود، در کتابی ثبت و ضبط است. این کارها برای خدا آسان است.{این کتاب مانند کتاب‌های رایج بین ما نیست؛ بلکه همان کتابِ علم خداست که شرق و غرب عالم را فراگرفته و تغییر و تحریف در آن، راه ندارد و همۀ موجودات و حرکت‌های آفرینش در آن ثبت و ضبط است. شاید این همان «لوح محفوظ»، «اُمّ‌الکتاب»، «امام مبین»، «کتاب» و «کتاب مکنون» است که در آیه‌های دیگر آمده‌اند}11
دو دریای شور و شیرینی که در کنار هم‌اند، یکی نیستند: این‌یکی شیرین و گواراست و آن‌یکی شور و بدمزه! اما از هر دو، گوشت تروتازۀ ماهی می‌خورید و برای زینتتان زیورهایی، مانند مروارید، بیرون می‌آورید. کشتی‌ها را می‌بینی که سینۀ دریارا می‌شکافند تا شما از نعمت‌های بیش از اندازۀ خدا بهره‌مند شوید و تا شاید شکر کنید. {وقتی رودهای بزرگ به دریاها می‌ریزند، آبشان سینۀ دریا را می‌شکافد و بی‌آنکه با آب دریا یکی شود، تا کیلومترها به پیشروی خود ادامه می‌دهد. اگر از بالا به این پیوند نگاه کنیم، منظرۀ جذابی چشممان را می‌نوازد. گویا دو دریای شور و شیرین در همسایگی هم تشکیل شده‌اند! ملوانان و ماهیگیرانی که در دریا مشغول صیادی‌اند و نیز کشاورزان و باغداران ساحلی، از این پدیدۀ شگفت‌انگیز بهره‌ها می‌برند.} 12
خدا در طول سال، مدتی شب‌ها را بلند و روزها را کوتاه می‌کند و مدتی روزها را بلند و شب‌ها را کوتاه. خورشید و ماه را هم در خدمتتان گذاشته. هر کدامشان مدتی معیّن در مدار خود می‌گردند. این است خدایی که صاحب‌اختیار شماست. فرمانرواییِ عالم فقط در اختیار اوست؛ اما بت‌هایی که به‌جای خدا صدا می‌زنید، مالک پَرِ کاهی هم نیستند.{بلند و کوتاه‌شدنِ تدریجی شب‌ها و روزهای سال، در بیشترِ مناطق کرۀ زمین، جز منطقه‌هایی که روی خط استوا قرار دارند، فصل‌های مختلف سال را پدید می‌آورد. این تغییر، زمینه را آماده می‌کند برای تنوع آب‌وهوایی و رشد گیاهان و درختان و مواد خوراکیِ گوناگون برای ساکنان زمین.} 13
اگر در برابرشان دعا کنید، دعایتان را نمی‌شنوند. به‌‌فرض هم بشنوند، دعایتان را مستجاب نمی‌کنند. تازه، در قیامت از بت‌پرستی‌تان بیزاری می‌‌جویند. بله، کسی مثل خدای آگاه، از حقایق عالم باخبرت نمی‌کند. 14
مردم! شما نیازمندِ خدایید و تنها خدا بی‌نیازِ ستودنی است. 15
اگر ببیند نالایقید، شما را از بین می‌برد و به‌جایتان نسلی نو می‌آورد. 16
این کار برای خدا اصلاً سخت نیست. 17
کسی بار گناه کسی را به‌دوش نمی‌کشد. آن‌که بار گناهش سنگین است، اگر خواهش کند که در حمل بارش کمکش کنند، چیزی از بارش برنمی‌دارند؛ هرچند از بستگانش باشند! هشدارهایت فقط در کسانی اثر می‌گذارد که از ترس عذابِ ندیده از خدا حساب می‌برند و نماز را با آدابش می‌خوانند. آنان که خودسازی کنند، به‌سود خودشان خودسازی کرده‌اند. آخرعاقبتِ همه به خدا ختم می‌شود.{یعنی جهنمی که در دنیا دیدنی نیست.} 18
نه کوردل با بینای حقیقت یکی است، 19
نه تاریکی‌های بی‌دینی با نور دین‌داری 20
و نه سایۀ خنکِ خداجویی با گرمای سوزانِ خودخواهی. 21
زنده‌دلان و مرده‌دلان هم مساوی نیستند. خدا به گوش آن‌هایی که لایقشان بداند، حرف حق را می‌رساند. تو نمی‌توانی حرفت را به آن‌هایی برسانی که در گور جهل اسیرند. 22
تو هشداردهنده‌ای و بس. 23
ما تو را به‌حق فرستاده‌ایم تا مژده‌رسان و هشداردهنده باشی. هر ملتی آمده، هشداردهنده‌ای میانشان بوده است. 24
اگر دروغگو می‌دانندت، چیز تازه‌ای نیست: کسانی که قبل از آن‌ها بودند هم، پیامبرانشان را دروغگو دانستند؛ با اینکه معجزه‌ها و کتاب‌های پندآموز و کتاب روشنگر برایشان آورده بودند. {منظور از «کتاب روشنگر» کتاب‌های آسمانی پیامبران اولوالعزم است و منظور از «کتاب‌های پندآموز» کتاب‌های سایر پیامبران است که در آن، موعظه‌های دل‌نشینِ اخلاقی بوده است.}25
در نتیجه، کسانی را که حرف پیامبران را باور نکردند، گرفتار عذاب کردم. خب چطور بود عکس‌العمل من؟! 26
مگر ندیدی که خدا از آسمان برف و باران می‌فرستد؟! به‌برکت آن برف و باران، میوه‌هایی رنگارنگ پرورش می‌دهیم و در بعضی کوه‌ها رگه‌هایی به‌رنگ‌های گوناگون، مثل سفید و سرخ و سیاهِ سیاه، ایجاد می‌کنیم. 27
انسان‌ها و جانوران و چهارپایان را هم همان‌طور با رنگ‌های مختلف می‌آفرینیم. از میان بندگان خدا، فقط عالمان خداجو از خدا حساب می‌برند.خدا شکست‌ناپذیرِ آمرزنده است.{خداجو و ربّانی کسی است که با خدا ارتباط عمیق دارد و عالِم خداجو و دانشمند ربّانی کسی است که راه پیامبران را برود و با رفتار پسندیده و گفتار مفید خود، به آگاه‌کردنِ مردم کمک کند.} 28
کسانی که کتاب خدا رابه‌دقت می‌خوانند و نماز رابا آدابش می‌خوانند و از آنچه روزی‌شان کرده‌ایم، در راه خدا پنهان و آشکار خرج می‌کنند، به تجارتی سودآور امید بسته‌اند که ابداً زیان‌دِه نیست. 29
این کارها را می‌کنند تا خدا آنان را کامل پاداش بدهد و از سرِ بزرگواری به رشد و تعالی برساند. آخر، خدا آمرزنده‌ای قدرشناس است. 30
قرآنی که به تو وحی کردیم، حق است و تأییدکنندۀ کتاب‌های آسمانیِ موجود. خدا حال بندگانش را می‌داند و می‌بیند.{منظور، تورات و انجیلِ موجود در دوران صدر اسلام است.} 31
بعد از تو، قرآن را بین بندگان برگزیدۀ خودمان به‌یادگار می‌گذاریم. آخر، عده‌ای از بنده‌ها با ارتکاب گناه به خودشان بد می‌کنند، عده‌ای هم میانه‌رو و فرمانبردارند و عده‌ای، به توفیق الهی، در کارهای خوب سبقت می‌گیرند. البته به‌یادگارگذاشتن قرآن بین گروه سوم بزرگواریِ ویژۀ خداست. 32
در بهشت، واردِ باغ‌هایی همیشه‌سبز می‌شوند. به دستبندهایی از طلا و مروارید آراسته می‌شوند و در آنجا جنس لباس‌هایشان حریرِ نرم و نازک است. 33
می‌گویند: «خدا را شکر که نگرانی‌ها را از ما دور کرد. آخر، خدا آمرزنده‌ای قدرشناس است؛ 34
همان کسی که از سرِ بزرگواری، ما را در این سرای همیشگی جای داد که در آن هیچ‌رقم رنج و خستگی سراغمان نمی‌آید.» 35
از طرف دیگر، نصیب بی‌دین‌ها آتش جهنم است. نه فرمان مرگشان صادر می‌شود تا بمیرند و راحت شوند و نه از عذابشان کم می‌شود. بله، هر نمک‌نشناسی را این‌طور مجازات می‌کنیم. 36
آن‌ها در آنجا فریاد سر می‌دهند: «خدایا، بیرونمان بیاور تا کار خوب کنیم، برخلاف کارهایی که می‌کردیم.» مگر عمر و فرصت به شما آن‌قدری ندادیم که هرکه می‌خواست در آن مدت به‌خود بیاید، به‌خود می‌آمد؟! تازه، پیامبری هشداردهنده هم سراغتان آمده بود. بچشید پس! که برای ستمکارها هیچ یاوری نیست. 37
خدا دانای اسرار آسمان‌ها و زمین است. او می‌داند هر آنچه را در دل‌ها می‌گذرد. 38
اوست که شما را در زمین، جانشین نسل‌های قبل کرده. هرکه ناشکری کند، دودش به چشم خودش می‌رود. نمک‌نشناسی بی‌دین‌ها هم نتیجه‌ای ندارد، جز غضب بیشترِ خدا. بله، نمک‌نشناسی بی‌دین‌ها نتیجه‌ای ندارد، جز بیشترشدنِ بدبختی‌شان! 39
از بت‌پرست‌ها بپرس: «به بت‌هایی که به‌جای خدا می‌پرستید، نگاهی انداخته‌اید؟! نشانم دهید چه چیزی در زمین آفریده‌اند یا در آفرینش آسمان‌ها چه نقشی داشته‌اند؟!» مگر به بت‌پرست‌ها کتابی داده‌ایم که برای توجیه کارهایشان به آن استناد کنند؟! نه، بلکه ستمکارها فقط وعده‌های سرِ خرمن به هم می‌دهند! 40
خدا آسمان‌ها و زمین را حفظ می‌کند تا از مدار خودشان منحرف نشوند. اگر هم منحرف شوند، کسی جز خدا نمی‌تواند حفظشان کند. بله، او بردبار آمرزنده است. 41
بت‌پرست‌ها سفت‌وسخت به خدا قسم خوردند که اگر پیامبرِ هشداردهنده‌ای برایشان بیاید، از هر ملت دیگری حتماً هدایت‌یافته‌تر می‌شوند؛ اما تا هشداردهنده‌ای سراغشان آمد، فقط نفرتشان را بیشتر کرد! 42
این، نتیجۀ روحیۀ تکبرطلبی و نیرنگ‌بازی‌شان بود. نیرنگ زشت، دامن صاحبش را می‌گیرد و بس! آیا منتظر چیزی جز همان روش الهی در عذاب گذشتگان‌‌اند؟! در راه و روش خدا هرگز تبدیلی نخواهی دید. بله، در راه‌وروش خدا هرگز تغییری نخواهی دید. 43
مگر به گوشه‌وکنار دنیا سفر نکرده‌اند تا ببینند آخرعاقبتِ کسانی که قبل از آن‌ها زندگی می‌کرده‌اند، چه شد؟! با وجود اینکه قوی‌تر از این‌ها هم بودند! محال است چیزی در آسمان‌ها و زمین بتواند حریف خدا شود؛ چون‌که خدا دانای تواناست. 44
اگر خدا مردم را به‌سزای کارهای زشتشان مجازات می‌کرد، هیچ موجود زنده‌ای روی زمین باقی نمی‌ماند! ولی تا وقت مرگِ حتمی مهلتشان می‌دهد. موقعی هم که اجلشان برسد، هرکس را متناسب با گناهش مجازات می‌کند؛ زیرا او حال بندگانش را می‌بیند.{دلیل این مطلب این است که ستمکاران از سرِ ظلم و گناهشان نابود می‌شدند و انبیا و ائمه و اولیای معصوم هم اصلاً به دنیا نمی‌آمدند؛ زیرا بالاخره در نیاکانشان، گناهکارانی پیدا می‌شد! حیوانات نیز نابود می‌شدند؛ چون آن‌ها به‌خاطر انسان‌ها آفریده شده‌اند و با نابودی انسان‌ها، بقای حیوانات هم بی‌فایده بود.} 45