- 796
- 1000
- 1000
- 1000
قسمت 8 - عوامل مرور محفوظات قرآن
در این برنامه آقای کریم دولتی به بحث درباره عوامل مرور محفوظات قرآن می پردازند .
شیوه برتر مرور
این روش، ترکیبی از شیوه‌های دوم و سوم است.
در این روش مراحل زیر انجام می‌شود:
1ـ بخش مورد نظر برای مرور مشخص می‌شود.
2ـ اگر ممکن باشد تلاوت ترتیل آن برای استفاده آماده می‌شود. در غیر این صورت به کارگیری تلاوت ترتیل منتفی می‌گردد.
3ـ در صورت موجود بودن، همگام با پخش تلاوت ترتیل، به قرائت آیات اقدام می‌شود. در غیر این صورت آیات با دقت قرائت می‌شود.
در باره کیفیت قرائت در این روش به چند نکته توجه کنید:
ـ بعضی از دفعات مرور باید از روی مصحف و برخی نوبت‌ها از بر انجام شود. تناوب از رو و از بر خواندن بستگی به کیفیت محفوظات دارد. در افرادی که کیفیت حفظ متوسطی دارند، توصیه می‌شود به ازای هر سه بار از رو خواندن (نه با دقت و تمرکز روی مصحف بلکه نگاه اجمالی برای تثبیت بیشتر صفحه و سطور در ذهن)، یک بار از بر خوانده شود.
ـ بعضی از دفعات مرور باید بدون صدا و برخی نوبت‌ها با صدای معمولی انجام شود. تناوب بدون صدا و با صدا خواندن بستگی به کیفیت محفوظات دارد. در افرادی که کیفیت حفظ متوسط و ادای معمولی دارند، توصیه می‌شود به ازای هر پنج بار قرائت بدون صدا، یک بار با صدای معمولی (و نه با صدای بلند) قرائت شود.
توجه کنید تلاوت مستمر به صورت ساده یا ترتیل با صدای بلند موجب اختلال در سیستم صوتی و آسیب‌دیدگی آن می‌شود.
ـ بعضی از دفعات مرور باید به صورت ترتیل‌خوانی و برخی نوبت‌ها به صورت ساده‌خوانی انجام شود. تناوب ترتیل و ساده‌خوانی محفوظات بستگی به کیفیت محفوظات و ارائه آنها دارد. در افرادی که کیفیت حفظ و ارائه آنها متوسط باشد، توصیه می‌شود به ازای هر چهار بار ساده‌خوانی، یک بار ترتیل‌خوانی صورت گیرد.
دقت کنید نباید ترتیل‌خوانی لزوماً با صدای بلند انجام پذیرد بلکه بدون صدا هم می‌توان محفوظات را ترتیل‌خوانی کرد.
عوامل مؤثر در بهبود کیفیت و کمیت مرور محفوظات:
1ـ برنامه‌ریزی:
یکی از مهم‌‌ترین عوامل مؤثر در بهبود کمی و کیفی مرور محفوظات، برنامه‌ریزی مناسب است. جایگاه برنامه‌ریزی ـ همان‌گونه که قبلاً گفتیم ـ بسیار ارزشمند است. مرور بدون برنامه سبب کاهش تثبیت و حتی اختلال در آن می‌شود.
در برنامه‌ریزی برای مرور محفوظات، توجه به چند نکته ضروری است:
1ـ برنامه‌ریزی مرور باید متناسب با میزان محفوظات باشد. دقت کنید:
مرور مطلوب محفوظات حافظ یک جزء، فاصله زمانی 5 تا 10 روز است.
مرور مطلوب محفوظات حافظ دو جزء، فاصله زمانی 5 تا 10 روز است.
مرور مطلوب محفوظات حافظ پنج جزء، فاصله زمانی 7 تا 15 روز است.
مرور مطلوب محفوظات حافظ ده جزء، فاصله زمانی 10 تا 17 روز است.
مرور مطلوب محفوظات حافظ پانزده جزء، فاصله زمانی 12 تا 20 روز است.
مرور مطلوب محفوظات حافظ کل قرآن، فاصله زمانی 15 تا 30 روز است.
زمان‌های یاد شده مطلوب‌ترین زمان است و اگر حافظ به آن مقید باشد می‌تواند محفوظات باثبات‌تری داشته باشد.
2ـ در برنامه حفظی باید میزان مرور هر روز را بر اساس تثبیت حفظ تنظیم کرد. مثلاً حافظ جزء سی‌ام قرآن که سوره عبس را با اشکال حفظ کرده، لازم نیست هر روز به میزان مساوی مرور داشته باشد بلکه می‌تواند مرور سوره عبس را در یک روز و به طور مجزا انجام دهد تا در طول روز امکان چند دور قرائت آن را پیدا کند.
3ـ برنامه‌ریزی مرور لازم است با گذشت زمان و تثبیت محفوظات قبلی تغییر یابد و در هر زمان، متناسب با وضعیت فعلی صورت گیرد. البته این بدان معنا نیست که در هر دور برنامه‌ریزی جدیدی داشته باشیم ولی کسی که قرآن را حفظ می‌کند برای هر ده دور مرور محفوظات، باید برنامه مجدد تنظیم کند.
2ـ پشتکار:
لازم است حافظ برای مرور محفوظات از پشتکار مناسب برخوردار باشد. پشتکار نداشتن در مرور که نتیجه‌اش رها کردن مرور در دوره‌های مختلف زمانی است عاقبتی جز پریشانی حفظ ندارد. حافظانی را دیده‌ایم که به علت مرور نکردن محفوظات در طول دوران حفظ، پس از اتمام حفظ قرآن یا بخشی از آن، با مجموعه حفظ آشفته‌ای مواجه شده‌اند. حفظ قرآن تمام شده ولی تنها بخش‌هایی از قرآن در ذهن باقی مانده و بسیاری از بخش‌ها یا از ذهن رفته و یا آسیب دیده‌اند! این حفظ نه اثر انس و معنوی کامل خود را دارد؛ و نه قابل ارائه می‌باشد.
3ـ مصحف مناسب:
هر چند ترجیحی که برای مصحف واحد در بخش حفظ ذکر شد، در مرور محفوظات وجود ندارد ولی ویژگی‌هایی را برای این مصحف می‌توان برشمرد:
1ـ بهتر است مصحف حفظ و مصحف مرور جدا از هم باشند زیرا مصحف حفظ با ویژگی‌هایی که ذکر شد معمولاً برای مرور مناسب و متناسب نیست.
2ـ مصحف مرور باید صفحه‌بندی مشابهی با مصحف حفظ داشته باشد.
3ـ قطع مصحف مرور اختیاری می‌باشد. استفاده از قطع جیبی (17 * 12 سانتی‌متر) یا رقعی مناسب‌تر است.
4ـ ترجیح دارد مصحف مرور ترجمه‌دار باشد. مصحف ترجمه زیرنویس یا مصحف با ترجمه در حاشیه صفحات مناسب‌تر است. در چنین مصاحفی، ترتیب صفحات با مصحف حفظ یکسان بوده و استفاده از ترجمه نیز ممکن است.
5ـ توصیه‌های مربوط به رنگ، تذهیب و حاشیه در ویژگی‌های مصحف حفظ در اینجا نیز یادآوری می‌شود.
شیوه برتر مرور
این روش، ترکیبی از شیوه‌های دوم و سوم است.
در این روش مراحل زیر انجام می‌شود:
1ـ بخش مورد نظر برای مرور مشخص می‌شود.
2ـ اگر ممکن باشد تلاوت ترتیل آن برای استفاده آماده می‌شود. در غیر این صورت به کارگیری تلاوت ترتیل منتفی می‌گردد.
3ـ در صورت موجود بودن، همگام با پخش تلاوت ترتیل، به قرائت آیات اقدام می‌شود. در غیر این صورت آیات با دقت قرائت می‌شود.
در باره کیفیت قرائت در این روش به چند نکته توجه کنید:
ـ بعضی از دفعات مرور باید از روی مصحف و برخی نوبت‌ها از بر انجام شود. تناوب از رو و از بر خواندن بستگی به کیفیت محفوظات دارد. در افرادی که کیفیت حفظ متوسطی دارند، توصیه می‌شود به ازای هر سه بار از رو خواندن (نه با دقت و تمرکز روی مصحف بلکه نگاه اجمالی برای تثبیت بیشتر صفحه و سطور در ذهن)، یک بار از بر خوانده شود.
ـ بعضی از دفعات مرور باید بدون صدا و برخی نوبت‌ها با صدای معمولی انجام شود. تناوب بدون صدا و با صدا خواندن بستگی به کیفیت محفوظات دارد. در افرادی که کیفیت حفظ متوسط و ادای معمولی دارند، توصیه می‌شود به ازای هر پنج بار قرائت بدون صدا، یک بار با صدای معمولی (و نه با صدای بلند) قرائت شود.
توجه کنید تلاوت مستمر به صورت ساده یا ترتیل با صدای بلند موجب اختلال در سیستم صوتی و آسیب‌دیدگی آن می‌شود.
ـ بعضی از دفعات مرور باید به صورت ترتیل‌خوانی و برخی نوبت‌ها به صورت ساده‌خوانی انجام شود. تناوب ترتیل و ساده‌خوانی محفوظات بستگی به کیفیت محفوظات و ارائه آنها دارد. در افرادی که کیفیت حفظ و ارائه آنها متوسط باشد، توصیه می‌شود به ازای هر چهار بار ساده‌خوانی، یک بار ترتیل‌خوانی صورت گیرد.
دقت کنید نباید ترتیل‌خوانی لزوماً با صدای بلند انجام پذیرد بلکه بدون صدا هم می‌توان محفوظات را ترتیل‌خوانی کرد.
عوامل مؤثر در بهبود کیفیت و کمیت مرور محفوظات:
1ـ برنامه‌ریزی:
یکی از مهم‌‌ترین عوامل مؤثر در بهبود کمی و کیفی مرور محفوظات، برنامه‌ریزی مناسب است. جایگاه برنامه‌ریزی ـ همان‌گونه که قبلاً گفتیم ـ بسیار ارزشمند است. مرور بدون برنامه سبب کاهش تثبیت و حتی اختلال در آن می‌شود.
در برنامه‌ریزی برای مرور محفوظات، توجه به چند نکته ضروری است:
1ـ برنامه‌ریزی مرور باید متناسب با میزان محفوظات باشد. دقت کنید:
مرور مطلوب محفوظات حافظ یک جزء، فاصله زمانی 5 تا 10 روز است.
مرور مطلوب محفوظات حافظ دو جزء، فاصله زمانی 5 تا 10 روز است.
مرور مطلوب محفوظات حافظ پنج جزء، فاصله زمانی 7 تا 15 روز است.
مرور مطلوب محفوظات حافظ ده جزء، فاصله زمانی 10 تا 17 روز است.
مرور مطلوب محفوظات حافظ پانزده جزء، فاصله زمانی 12 تا 20 روز است.
مرور مطلوب محفوظات حافظ کل قرآن، فاصله زمانی 15 تا 30 روز است.
زمان‌های یاد شده مطلوب‌ترین زمان است و اگر حافظ به آن مقید باشد می‌تواند محفوظات باثبات‌تری داشته باشد.
2ـ در برنامه حفظی باید میزان مرور هر روز را بر اساس تثبیت حفظ تنظیم کرد. مثلاً حافظ جزء سی‌ام قرآن که سوره عبس را با اشکال حفظ کرده، لازم نیست هر روز به میزان مساوی مرور داشته باشد بلکه می‌تواند مرور سوره عبس را در یک روز و به طور مجزا انجام دهد تا در طول روز امکان چند دور قرائت آن را پیدا کند.
3ـ برنامه‌ریزی مرور لازم است با گذشت زمان و تثبیت محفوظات قبلی تغییر یابد و در هر زمان، متناسب با وضعیت فعلی صورت گیرد. البته این بدان معنا نیست که در هر دور برنامه‌ریزی جدیدی داشته باشیم ولی کسی که قرآن را حفظ می‌کند برای هر ده دور مرور محفوظات، باید برنامه مجدد تنظیم کند.
2ـ پشتکار:
لازم است حافظ برای مرور محفوظات از پشتکار مناسب برخوردار باشد. پشتکار نداشتن در مرور که نتیجه‌اش رها کردن مرور در دوره‌های مختلف زمانی است عاقبتی جز پریشانی حفظ ندارد. حافظانی را دیده‌ایم که به علت مرور نکردن محفوظات در طول دوران حفظ، پس از اتمام حفظ قرآن یا بخشی از آن، با مجموعه حفظ آشفته‌ای مواجه شده‌اند. حفظ قرآن تمام شده ولی تنها بخش‌هایی از قرآن در ذهن باقی مانده و بسیاری از بخش‌ها یا از ذهن رفته و یا آسیب دیده‌اند! این حفظ نه اثر انس و معنوی کامل خود را دارد؛ و نه قابل ارائه می‌باشد.
3ـ مصحف مناسب:
هر چند ترجیحی که برای مصحف واحد در بخش حفظ ذکر شد، در مرور محفوظات وجود ندارد ولی ویژگی‌هایی را برای این مصحف می‌توان برشمرد:
1ـ بهتر است مصحف حفظ و مصحف مرور جدا از هم باشند زیرا مصحف حفظ با ویژگی‌هایی که ذکر شد معمولاً برای مرور مناسب و متناسب نیست.
2ـ مصحف مرور باید صفحه‌بندی مشابهی با مصحف حفظ داشته باشد.
3ـ قطع مصحف مرور اختیاری می‌باشد. استفاده از قطع جیبی (17 * 12 سانتی‌متر) یا رقعی مناسب‌تر است.
4ـ ترجیح دارد مصحف مرور ترجمه‌دار باشد. مصحف ترجمه زیرنویس یا مصحف با ترجمه در حاشیه صفحات مناسب‌تر است. در چنین مصاحفی، ترتیب صفحات با مصحف حفظ یکسان بوده و استفاده از ترجمه نیز ممکن است.
5ـ توصیه‌های مربوط به رنگ، تذهیب و حاشیه در ویژگی‌های مصحف حفظ در اینجا نیز یادآوری می‌شود.
