- 1013
- 1000
- 1000
- 1000
قسمت 12 - مخرج کاف ، قاف
در این برنامه آقای محمدرضا ستوده نیا به آموزش مخرج کاف ، قاف می پردازند .
مخارج اصلی حروف
در کتاب حلیة التلاوه، اقسام مخارج حروف با تقسیم آنها به دو قسم اصلی و فرعی توضیح داده شده‌اند. به نوشته این کتاب پنج جایگاه اصلی برای تلفظ حروف وجود دارد که به آنها مخارج اصلی حروف گفته می‌شود. هریک از مخارج اصلی هم جایگاه یا جایگاه‌هایی دارد که محل تلفظ حرف یا حروفی است. این جایگاه‌ها مخارج فرعی هستند.
مخارج حروف در زبان عربی عبارت‌اند از:
جَوف (فضای داخل حلق و دهان): از این مخرج حروف مَدّ یعنی سه صدای «آ»، «او» و «ای» تلفظ می‌شود.
حَلق: سه مخرج فرعی دارد که از آنها روی‌هم شش حرف تلفظ می‌شود: همزه(ء) و «هاء» از انتهای حلق نزدیک سینه، «عین» و «حاء» از وسط حلق و «غین» و «خاء» از ابتدای حلق که نزدیک دهان است تلفظ می‌شود.
لِسان (زبان): ده مخرج فرعی دارد که از آنها روی هم هجده حرف تلفظ می‌شود. انتهای زبان یعنی بخش پشتی آن دو مخرج دارد که محل تلفظ دو حرف «قاف» و «کاف» هستند. سه حرف «جیم»، «شین» و «یاء» از سه مخرج در وسط زبان تلفظ می‌شود. مخرج حرف «ضاد»، کناره زبان و مخرچ حرف «لام» انتهای کناره زبان نزدیک به سر زبان است. پنج مخرج فرعی هم در سر زبان (قسمت جلویی زبان) وجود دارد که از آنها روی هم یازده حرف «نون»، «راء»، «طاء»، «دال»، «تاء»، «صاد»، «سین»، «زاء»، «ظاء»، «ثاء» و «ذال» تولید می‌شود.
شَفَتان (دو لب): دو مخرج فرعی دارد که از آنها چهار حرف تلفظ می‌شود. مخرج نخست، دو دندان جلویی بالا به علاوه داخل لب پایین است که از آن حرف «فاء» تلفظ می‌شود. مخرج دوم محل قرارگرفتن لب‌ها روی هم است که محل تلفظ سه حرف «باء»، «میم» و «واو» است.
خَیشوم (بینی): یک مخرج فرعی دارد و آن انتهای بینی است. حرف غُنّه یعنی صدایی مرکب از «میم» و «نون»، از اینجا تلفظ می‌شود.
شیوه شناخت
در برخی کتاب‌های تجویدی شیوه‌هایی برای شناخت مخارج حروف معرفی شده است. برطبق شیوه‌ای، برای شناخت مخرج هر حرف، کافی است آن را ساکن یا تشدید دهیم و تلفظ کنیم. جایی که صدا قطع می‌شود، مخرج آن حرف است.روش دیگر آن است که به ابتدای هر حرف (حروف غیرمَدّ)، همزه متحرک (یعنی با یکی از صداهای «ـــَــ»، «ـــِــ» و «ـــُــ»اضافه کنیم و خود آن حرف را ساکن دهیم. سپس کلمه را تلفظ می‌کنیم. آنجا که تلفظ پایان می‌یابد، مخرج آن حرف است. برای مثال برای شناخت مخرج حرف «باء»، آن را به این صورت تلفظ می‌کنیم: «اَبْ».[18] راه شناخت مخارج حروف مدّ یا صداهای «آ»، «او» و «ای» هم به همین شکل است؛ با این تفاوت که حرکت همزهٔ پیش از آنها باید با آنها تناسب داشته باشد؛ یعنی حرکت همزه پیش از «آ»، فتحه، حرکت همزه پیش از «او» ضمه و حرکت همزه پیش از «ای» کسره است.
مخارج اصلی حروف
در کتاب حلیة التلاوه، اقسام مخارج حروف با تقسیم آنها به دو قسم اصلی و فرعی توضیح داده شده‌اند. به نوشته این کتاب پنج جایگاه اصلی برای تلفظ حروف وجود دارد که به آنها مخارج اصلی حروف گفته می‌شود. هریک از مخارج اصلی هم جایگاه یا جایگاه‌هایی دارد که محل تلفظ حرف یا حروفی است. این جایگاه‌ها مخارج فرعی هستند.
مخارج حروف در زبان عربی عبارت‌اند از:
جَوف (فضای داخل حلق و دهان): از این مخرج حروف مَدّ یعنی سه صدای «آ»، «او» و «ای» تلفظ می‌شود.
حَلق: سه مخرج فرعی دارد که از آنها روی‌هم شش حرف تلفظ می‌شود: همزه(ء) و «هاء» از انتهای حلق نزدیک سینه، «عین» و «حاء» از وسط حلق و «غین» و «خاء» از ابتدای حلق که نزدیک دهان است تلفظ می‌شود.
لِسان (زبان): ده مخرج فرعی دارد که از آنها روی هم هجده حرف تلفظ می‌شود. انتهای زبان یعنی بخش پشتی آن دو مخرج دارد که محل تلفظ دو حرف «قاف» و «کاف» هستند. سه حرف «جیم»، «شین» و «یاء» از سه مخرج در وسط زبان تلفظ می‌شود. مخرج حرف «ضاد»، کناره زبان و مخرچ حرف «لام» انتهای کناره زبان نزدیک به سر زبان است. پنج مخرج فرعی هم در سر زبان (قسمت جلویی زبان) وجود دارد که از آنها روی هم یازده حرف «نون»، «راء»، «طاء»، «دال»، «تاء»، «صاد»، «سین»، «زاء»، «ظاء»، «ثاء» و «ذال» تولید می‌شود.
شَفَتان (دو لب): دو مخرج فرعی دارد که از آنها چهار حرف تلفظ می‌شود. مخرج نخست، دو دندان جلویی بالا به علاوه داخل لب پایین است که از آن حرف «فاء» تلفظ می‌شود. مخرج دوم محل قرارگرفتن لب‌ها روی هم است که محل تلفظ سه حرف «باء»، «میم» و «واو» است.
خَیشوم (بینی): یک مخرج فرعی دارد و آن انتهای بینی است. حرف غُنّه یعنی صدایی مرکب از «میم» و «نون»، از اینجا تلفظ می‌شود.
شیوه شناخت
در برخی کتاب‌های تجویدی شیوه‌هایی برای شناخت مخارج حروف معرفی شده است. برطبق شیوه‌ای، برای شناخت مخرج هر حرف، کافی است آن را ساکن یا تشدید دهیم و تلفظ کنیم. جایی که صدا قطع می‌شود، مخرج آن حرف است.روش دیگر آن است که به ابتدای هر حرف (حروف غیرمَدّ)، همزه متحرک (یعنی با یکی از صداهای «ـــَــ»، «ـــِــ» و «ـــُــ»اضافه کنیم و خود آن حرف را ساکن دهیم. سپس کلمه را تلفظ می‌کنیم. آنجا که تلفظ پایان می‌یابد، مخرج آن حرف است. برای مثال برای شناخت مخرج حرف «باء»، آن را به این صورت تلفظ می‌کنیم: «اَبْ».[18] راه شناخت مخارج حروف مدّ یا صداهای «آ»، «او» و «ای» هم به همین شکل است؛ با این تفاوت که حرکت همزهٔ پیش از آنها باید با آنها تناسب داشته باشد؛ یعنی حرکت همزه پیش از «آ»، فتحه، حرکت همزه پیش از «او» ضمه و حرکت همزه پیش از «ای» کسره است.
