- 686
- 1000
- 1000
- 1000
قسمت 13 - احکام حروف
در این برنامه آقای محمدرضا ستوده نیا به آموزش احکام حروف ، همزه وصل می پردازند .
احکام حروف
ادغام؛ وقتی دو حرف در یکدیگر ادغام شوند به گونه‌ای که به شکل یک حرف مشدد در بیایند، ادغام صورت گرفته است. ادغام را می‌توان به دو دسته کلی تقسیم کرد:
1. ادغام مثلین: هر گاه دو حرف مثل هم، به گونه‌اى در کنار یکدیگر قرار داشته باشند که اوّلى ساکن و دومى متحرّک باشد، آن دو حرف در یکدیگر ادغام می‌شوند؛ مانند: «یدرککم»، «کَم مِن»، «هَل لَنا»و «قَد دَخَل».
2. ادغام غیر مثلین: در بعضى از موارد، دو حرف غیر هم‌جنس که در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند و اوّلى ساکن و دومى متحرّک است، در یکدیگر ادغام می‌شوند، که موارد آن به شرح زیر است:
الف. حروف «ظ- ذ- ث» دو به دو با یکدیگر؛ مانند: «إذ ظلموا یلهث ذلک».
ب. حروف «ط- د- ت» دو به دو با یکدیگر؛ مانند: «وجدت» و «همّت طائفة أحطت» (هنگامى که حرف طاء در تاء ادغام می‌شود، صفت اطباق طاء باقى می‌ماند، و ادغام به صورت ناقص انجام می‌شود.)
ج. «باء» ساکن در «میم» که تنها در سوره «هود» در عبارت «إرکب معنا» موجود است.
د. «لام» ساکن در «راء»؛ مانند: «قل ربّى»، «بل ربّکم» و «بل رفعه الله». در این حکم یک استثناء در قرآن وجود دارد. در عبارت «بَل رانَ» در سوره مطفّفین، سکت انجام می‌شود و ادغام صورت نمی‌گیرد.
هـ. «قاف» ساکن در «کاف» که تنها در عبارت «أَلَم نَخلُقکُم» که در سوره مرسلات وجود دارد، انجام می‌شود.
احکام خاص حرف «میم»
1. ادغام: هر گاه میم ساکن به میم متحرک برسد، در یکدیگر ادغام می‌شوند. این عمل همراه با غُنّه و نگه داشتن میم به صورت مشدد انجام می‌گیرد.
2. اخفاء: هر گاه میم ساکن به حرف «باء» برسد، اخفاء مىشود؛ یعنى لب‌ها به یکدیگر نمی‌چسبد(به مقدار خیلی کم باز می‌ماند) و حرف میم تلفّظ نمی‌شود و تنها صداى غنّه، همراه با مقدارى مکث بر روى آن، ادا می‌شود.
3. اظهار: میم ساکن در مقابل حرف دیگر اظهار می‌شود؛ یعنی به شکل طبیعی خود تلفظ می‌گردد.
احکام خاص حرف «نون»
1. اظهار: هنگامى که نون ساکن یا تنوین به یکى از حروف حلقى «هـ»، «ء»، «ع»، «غ»، «ح» و «خ» برسد، سر زبان به مخرج نون چسبیده و این حرف، به طور آشکار(به طور معمولی) تلفظّ می‌گردد.
2. ادغام: «ادغام» در اصطلاح تجویدى به معناى از بین بردن حرف اوّل و مشدّد نمودن حرف بعدى است. هر گاه نون ساکن یا تنوین، به یکى از حروف «ی»، «ر»، «م»، «ل»، «و» و «ن» برسد، در یکدیگر ادغام می‌شوند.
در هنگام ادغام تنوین و نون ساکن در حروف «ى»، «م»، «و» و «ن» باید با غنه همراه باشد. ولی در موقع ادغام نون ساکن و تنوین در حروف «ل» و «ر» به هیچ وجه نباید صدای غنه شنیده شود.
3. اقلاب: «اقلاب» در تجوید به معناى تبدیل کردن حرفى به حرف دیگر می‌باشد. نون ساکن و تنوین در نزد «باء» قلب به «میم» می‌شود. اکثر علماى تجوید بر این عقیده‌اند که نون ساکن پس از قلب به میم، حکم میم ساکن در نزد باء را پیدا می‌کند؛ یعنى به صورت پوشیده و پنهان، همراه با غنّه و مقدارى مکث(به صورت اخفاء)، تلفّظ می‌شود.
4. اخفاء: «اخفاء» به معناى مخفى کردن و به صورت پوشیده تلفّظ نمودن حرف است. در هنگام برخورد نون ساکن و تنوین به یکى از حروف باقی مانده؛ (ت- ث ج- د- ذ- ز- س- ش- ص- ض- ط- ظ- ف- ق- ک) نون ساکن و تنوین تلفّظ نمی‌شود، بلکه حالت غنّه همراه با مقدارى مکث ادا می‌شود. باید توجّه داشت که در هنگام اخفاء، حرف نون به هیچ وجه تلفّظ نشود و زبان با مخرج نون برخورد نکند. ضمناً شیوه اخفاء در نزد هر کدام از این حروف، متناسب با مخرج و صفات آن حرف است که باید از استاد تعلیم گرفته شود.
احکام حروف
ادغام؛ وقتی دو حرف در یکدیگر ادغام شوند به گونه‌ای که به شکل یک حرف مشدد در بیایند، ادغام صورت گرفته است. ادغام را می‌توان به دو دسته کلی تقسیم کرد:
1. ادغام مثلین: هر گاه دو حرف مثل هم، به گونه‌اى در کنار یکدیگر قرار داشته باشند که اوّلى ساکن و دومى متحرّک باشد، آن دو حرف در یکدیگر ادغام می‌شوند؛ مانند: «یدرککم»، «کَم مِن»، «هَل لَنا»و «قَد دَخَل».
2. ادغام غیر مثلین: در بعضى از موارد، دو حرف غیر هم‌جنس که در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند و اوّلى ساکن و دومى متحرّک است، در یکدیگر ادغام می‌شوند، که موارد آن به شرح زیر است:
الف. حروف «ظ- ذ- ث» دو به دو با یکدیگر؛ مانند: «إذ ظلموا یلهث ذلک».
ب. حروف «ط- د- ت» دو به دو با یکدیگر؛ مانند: «وجدت» و «همّت طائفة أحطت» (هنگامى که حرف طاء در تاء ادغام می‌شود، صفت اطباق طاء باقى می‌ماند، و ادغام به صورت ناقص انجام می‌شود.)
ج. «باء» ساکن در «میم» که تنها در سوره «هود» در عبارت «إرکب معنا» موجود است.
د. «لام» ساکن در «راء»؛ مانند: «قل ربّى»، «بل ربّکم» و «بل رفعه الله». در این حکم یک استثناء در قرآن وجود دارد. در عبارت «بَل رانَ» در سوره مطفّفین، سکت انجام می‌شود و ادغام صورت نمی‌گیرد.
هـ. «قاف» ساکن در «کاف» که تنها در عبارت «أَلَم نَخلُقکُم» که در سوره مرسلات وجود دارد، انجام می‌شود.
احکام خاص حرف «میم»
1. ادغام: هر گاه میم ساکن به میم متحرک برسد، در یکدیگر ادغام می‌شوند. این عمل همراه با غُنّه و نگه داشتن میم به صورت مشدد انجام می‌گیرد.
2. اخفاء: هر گاه میم ساکن به حرف «باء» برسد، اخفاء مىشود؛ یعنى لب‌ها به یکدیگر نمی‌چسبد(به مقدار خیلی کم باز می‌ماند) و حرف میم تلفّظ نمی‌شود و تنها صداى غنّه، همراه با مقدارى مکث بر روى آن، ادا می‌شود.
3. اظهار: میم ساکن در مقابل حرف دیگر اظهار می‌شود؛ یعنی به شکل طبیعی خود تلفظ می‌گردد.
احکام خاص حرف «نون»
1. اظهار: هنگامى که نون ساکن یا تنوین به یکى از حروف حلقى «هـ»، «ء»، «ع»، «غ»، «ح» و «خ» برسد، سر زبان به مخرج نون چسبیده و این حرف، به طور آشکار(به طور معمولی) تلفظّ می‌گردد.
2. ادغام: «ادغام» در اصطلاح تجویدى به معناى از بین بردن حرف اوّل و مشدّد نمودن حرف بعدى است. هر گاه نون ساکن یا تنوین، به یکى از حروف «ی»، «ر»، «م»، «ل»، «و» و «ن» برسد، در یکدیگر ادغام می‌شوند.
در هنگام ادغام تنوین و نون ساکن در حروف «ى»، «م»، «و» و «ن» باید با غنه همراه باشد. ولی در موقع ادغام نون ساکن و تنوین در حروف «ل» و «ر» به هیچ وجه نباید صدای غنه شنیده شود.
3. اقلاب: «اقلاب» در تجوید به معناى تبدیل کردن حرفى به حرف دیگر می‌باشد. نون ساکن و تنوین در نزد «باء» قلب به «میم» می‌شود. اکثر علماى تجوید بر این عقیده‌اند که نون ساکن پس از قلب به میم، حکم میم ساکن در نزد باء را پیدا می‌کند؛ یعنى به صورت پوشیده و پنهان، همراه با غنّه و مقدارى مکث(به صورت اخفاء)، تلفّظ می‌شود.
4. اخفاء: «اخفاء» به معناى مخفى کردن و به صورت پوشیده تلفّظ نمودن حرف است. در هنگام برخورد نون ساکن و تنوین به یکى از حروف باقی مانده؛ (ت- ث ج- د- ذ- ز- س- ش- ص- ض- ط- ظ- ف- ق- ک) نون ساکن و تنوین تلفّظ نمی‌شود، بلکه حالت غنّه همراه با مقدارى مکث ادا می‌شود. باید توجّه داشت که در هنگام اخفاء، حرف نون به هیچ وجه تلفّظ نشود و زبان با مخرج نون برخورد نکند. ضمناً شیوه اخفاء در نزد هر کدام از این حروف، متناسب با مخرج و صفات آن حرف است که باید از استاد تعلیم گرفته شود.
