- 534
- 1000
- 1000
- 1000
قسمت 11 - مداومت در تلاوت
در این برنامه آقای محمد خواجوی به توضیح در مورد مداومت در تلاوت می پردازد .
تَلاوَت، به معنای خواندن قرآن و اندیشیدن در معانی آن است. مادّۀ تلاوت فقط یک بار در قرآن کریم آمده، اما مشتقات آن بیش از پنجاه بار به کار رفته است. در بسیاری از احادیث پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار بر تلاوت قرآن تأکید شده است. در حدیثی نبوی آمده است که تلاوت قرآن، نور و مایه برکت و وسعت روزی است. تلاوت قرآن آدابی دارد. از آداب ظاهری آن وضو گرفتن خواندن با صوت نیکو و از آداب باطنی آن، اخلاص، خشوع و تدبر در آیات است.
در لغت و اصطلاح
تلاوت، یکی از صورت‌های مصدری ریشه «ت ـ ل ـ و» و به معنای خواندن است. به نوشته ابن فارس این ریشه یک معنا بیش ندارد و آن در پی آمدن (اِتْباع، اتّباع) است و چون در خواندن قرآن آیات در پی یکدیگر می‌آیند، به آن «تِلاوة القرآن» گفته شده است. راغب اصفهانی نیز همین معنا را برای ریشه مذکور بیان کرده و گفته است به خواندن قرآن و اندیشیدن در معانی آن تِلاوت می‌گویند. وی همچنین اشاره کرده که واژه تِلاوت فقط به خواندن کتابهای آسمانی اختصاص دارد، بر خلاف قرائت که کاربرد آن عام است، اما به نوشته ابن منظور برخی کاربرد تلاوت را نیز عام می‌دانند.
مفسران نیز تلاوت را به معنای خواندن و برگرفته از معنای اصلی آن (در پی آمدن) دانسته‌اند. از جمله، به نوشته شیخ طوسی و طبرسی و علامه طباطبایی خواندن (قرائت) را از آنرو تلاوت می‌گویند که حروف از پی یکدیگر می‌آیند. توضیح بعدی طوسی و طبرسی نیز در خور توجه است: عمل خواندن را تلاوت می‌گویند چون حروف در پی یکدیگر ادا می‌شوند و به آن قرائت می‌گویند از آنرو که حروف در یک جا جمع می‌شوند.
تفاوت تلاوت با قرائت
فرق معنایی تلاوت و قرائت این است که قرائت به معنای خواندن و غالباً خواندن صورت ظاهر آیات است، اما تلاوت هم خواندن صورت ظاهر آیات است و هم در موردی به کار می‌رود که شخص ضمن خواندن کلام الاهی، به معانی و مفاهیم و مصادیق و اوامر و نواهی نیز توجه دارد، چنانکه گویی آیات در همان لحظه بر او نازل می‌شوند.
در قرآن
در قرآن بر فضیلت تلاوت قرآن تأکید شده است، از جمله در آیه 29 سوره فاطر آمده است که تلاوت صحیح و حقیقی قرآن، تجارتی بدون زیان است. لفظ تلاوت فقط یک بار در قرآن کریم آمده اما مشتقات آن بیش از پنجاه بار به کار رفته است.
در قرآن تلاوت و مشتقات آن عموماً برای خواندن مطالبی به کار رفته که پیروی از مضامین آنها ضروری است. تلاوت قرآن دارای مراتبی است که بالاترین آنها حق تلاوت آن است.
معانی حق تلاوت
در معنای حق تلاوت اختلاف نظر وجود دارد:
برخی آن را خواندن یا پیروی کردن با خضوع و خشوع و صفای اعتقاد و بدون تغییر و تحریف قرآن دانسته‌اند.
کلبی آن را درنگ کردن به هنگام ذکر جنّت و نار و طلب بهشت از خدا و پناه بردن به او از شرّ جهنم، بیان کرده است.
بعضی نیز حق تلاوت را ترتیل الفاظ قرآن و فهم معانی آن و تدبر در آن یا عمل کردن به محکمات قرآن و ایمان آوردن به متشابهات آن ذکر کرده‌اند.
بنا بر روایاتی از پیامبر اکرم و امام علی و امام صادق علیهم‌السلام، حق تلاوت مرتبه‌ای است که تلاوت‌کننده قرآن، آن را با فهم و تدبر بخواند و به دستورهای آن به گونه‌ای شایسته عمل کند.
ابن عباس، ابن مسعود، مجاهد بن جبر و حسن بصری، تلاوت را پیروی کامل از قرآن، عمل به حلال و پرهیز از حرام آن، تفسیر کرده‌اند.
در احادیث
در بسیاری از احادیث پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار بر تلاوت قرآن تأکید شده است. در حدیثی نبوی آمده است که تلاوت قرآن، نور و مایه برکت و وسعت روزی است. در سفارش‌های پیامبر اکرم(ص) به علی علیه‌السلام برتلاوت قرآن، در هر حال، تأکید گردیده و در خطبه 110 نهج البلاغه به نیکو تلاوت کردن قرآن توصیه شده است.
آداب تلاوت
در برخی آیات قرآن و در بسیاری از احادیث، برای تلاوت و قرائت کلام خدا آدابی ذکر شده است که اجمالاً به آداب ظاهری و باطنی تقسیم می‌شوند. برخی از آداب ظاهری عبارت‌اند از:
آداب ظاهری
گرفتن وضو و شستن دهان پیش از تلاوت؛
استعاذه (پناه بردن به خدا) (گفتن اَعوذُ بِاللهِ مِنَ الشیطانِ الرَّجیمِ)؛
تلاوت با صوت نیکو و دوری از لحن اهل فسق؛
خواندن با حزن؛
گوش فرا دادن و سکوت کردن در هنگامی که قرآن تلاوت می‌شود؛
مراعات حرمت مُصحف و مداومت بر تلاوت؛
قرائت به ترتیل؛
تجوید: فنّ تلفظ صحیح حروف و اصوات قرآن با رعایت لهجه فصیح عربی.
آداب باطنی
برخی آداب باطنی نیز عبارت‌اند از:
اخلاص و دوری از ریا؛
خشوع؛
تدبر در هنگام خواندن آیات؛
عمل به احکام و مراعات حدود الاهی.
در باره تلاوت قرآن و آداب و فضائل آن کتابهای متعددی به زبانهای مختلف از جمله عربی و فارسی تألیف شده است.
تَلاوَت، به معنای خواندن قرآن و اندیشیدن در معانی آن است. مادّۀ تلاوت فقط یک بار در قرآن کریم آمده، اما مشتقات آن بیش از پنجاه بار به کار رفته است. در بسیاری از احادیث پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار بر تلاوت قرآن تأکید شده است. در حدیثی نبوی آمده است که تلاوت قرآن، نور و مایه برکت و وسعت روزی است. تلاوت قرآن آدابی دارد. از آداب ظاهری آن وضو گرفتن خواندن با صوت نیکو و از آداب باطنی آن، اخلاص، خشوع و تدبر در آیات است.
در لغت و اصطلاح
تلاوت، یکی از صورت‌های مصدری ریشه «ت ـ ل ـ و» و به معنای خواندن است. به نوشته ابن فارس این ریشه یک معنا بیش ندارد و آن در پی آمدن (اِتْباع، اتّباع) است و چون در خواندن قرآن آیات در پی یکدیگر می‌آیند، به آن «تِلاوة القرآن» گفته شده است. راغب اصفهانی نیز همین معنا را برای ریشه مذکور بیان کرده و گفته است به خواندن قرآن و اندیشیدن در معانی آن تِلاوت می‌گویند. وی همچنین اشاره کرده که واژه تِلاوت فقط به خواندن کتابهای آسمانی اختصاص دارد، بر خلاف قرائت که کاربرد آن عام است، اما به نوشته ابن منظور برخی کاربرد تلاوت را نیز عام می‌دانند.
مفسران نیز تلاوت را به معنای خواندن و برگرفته از معنای اصلی آن (در پی آمدن) دانسته‌اند. از جمله، به نوشته شیخ طوسی و طبرسی و علامه طباطبایی خواندن (قرائت) را از آنرو تلاوت می‌گویند که حروف از پی یکدیگر می‌آیند. توضیح بعدی طوسی و طبرسی نیز در خور توجه است: عمل خواندن را تلاوت می‌گویند چون حروف در پی یکدیگر ادا می‌شوند و به آن قرائت می‌گویند از آنرو که حروف در یک جا جمع می‌شوند.
تفاوت تلاوت با قرائت
فرق معنایی تلاوت و قرائت این است که قرائت به معنای خواندن و غالباً خواندن صورت ظاهر آیات است، اما تلاوت هم خواندن صورت ظاهر آیات است و هم در موردی به کار می‌رود که شخص ضمن خواندن کلام الاهی، به معانی و مفاهیم و مصادیق و اوامر و نواهی نیز توجه دارد، چنانکه گویی آیات در همان لحظه بر او نازل می‌شوند.
در قرآن
در قرآن بر فضیلت تلاوت قرآن تأکید شده است، از جمله در آیه 29 سوره فاطر آمده است که تلاوت صحیح و حقیقی قرآن، تجارتی بدون زیان است. لفظ تلاوت فقط یک بار در قرآن کریم آمده اما مشتقات آن بیش از پنجاه بار به کار رفته است.
در قرآن تلاوت و مشتقات آن عموماً برای خواندن مطالبی به کار رفته که پیروی از مضامین آنها ضروری است. تلاوت قرآن دارای مراتبی است که بالاترین آنها حق تلاوت آن است.
معانی حق تلاوت
در معنای حق تلاوت اختلاف نظر وجود دارد:
برخی آن را خواندن یا پیروی کردن با خضوع و خشوع و صفای اعتقاد و بدون تغییر و تحریف قرآن دانسته‌اند.
کلبی آن را درنگ کردن به هنگام ذکر جنّت و نار و طلب بهشت از خدا و پناه بردن به او از شرّ جهنم، بیان کرده است.
بعضی نیز حق تلاوت را ترتیل الفاظ قرآن و فهم معانی آن و تدبر در آن یا عمل کردن به محکمات قرآن و ایمان آوردن به متشابهات آن ذکر کرده‌اند.
بنا بر روایاتی از پیامبر اکرم و امام علی و امام صادق علیهم‌السلام، حق تلاوت مرتبه‌ای است که تلاوت‌کننده قرآن، آن را با فهم و تدبر بخواند و به دستورهای آن به گونه‌ای شایسته عمل کند.
ابن عباس، ابن مسعود، مجاهد بن جبر و حسن بصری، تلاوت را پیروی کامل از قرآن، عمل به حلال و پرهیز از حرام آن، تفسیر کرده‌اند.
در احادیث
در بسیاری از احادیث پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار بر تلاوت قرآن تأکید شده است. در حدیثی نبوی آمده است که تلاوت قرآن، نور و مایه برکت و وسعت روزی است. در سفارش‌های پیامبر اکرم(ص) به علی علیه‌السلام برتلاوت قرآن، در هر حال، تأکید گردیده و در خطبه 110 نهج البلاغه به نیکو تلاوت کردن قرآن توصیه شده است.
آداب تلاوت
در برخی آیات قرآن و در بسیاری از احادیث، برای تلاوت و قرائت کلام خدا آدابی ذکر شده است که اجمالاً به آداب ظاهری و باطنی تقسیم می‌شوند. برخی از آداب ظاهری عبارت‌اند از:
آداب ظاهری
گرفتن وضو و شستن دهان پیش از تلاوت؛
استعاذه (پناه بردن به خدا) (گفتن اَعوذُ بِاللهِ مِنَ الشیطانِ الرَّجیمِ)؛
تلاوت با صوت نیکو و دوری از لحن اهل فسق؛
خواندن با حزن؛
گوش فرا دادن و سکوت کردن در هنگامی که قرآن تلاوت می‌شود؛
مراعات حرمت مُصحف و مداومت بر تلاوت؛
قرائت به ترتیل؛
تجوید: فنّ تلفظ صحیح حروف و اصوات قرآن با رعایت لهجه فصیح عربی.
آداب باطنی
برخی آداب باطنی نیز عبارت‌اند از:
اخلاص و دوری از ریا؛
خشوع؛
تدبر در هنگام خواندن آیات؛
عمل به احکام و مراعات حدود الاهی.
در باره تلاوت قرآن و آداب و فضائل آن کتابهای متعددی به زبانهای مختلف از جمله عربی و فارسی تألیف شده است.
