سوره مبارکه حمد و سوره بقره تا آیه 141
الفاتحة - مکی - تعداد آیه7
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ ﴿1﴾
به نام خدا که رحمتش بی‌اندازه است و مهربانی‌اش همیشگی«1»
الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ ﴿2﴾ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ ﴿3﴾ مَالِکِ یَوْمِ الدِّینِ ﴿4﴾ إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَإِیَّاکَ نَسْتَعِینُ ﴿5﴾ اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِیمَ ﴿6﴾
همۀ ستایش‌ها ویژۀ خدا، پروردگار جهانیان است«2» رحمتش بی‌اندازه است و مهربانی‌اش همیشگی«3» تنها او فرمانروای روز پاداش و کیفر است«4» [پروردگارا!] فقط تو را می‌پرستیم، و [در همۀ امورمان،] تنها از تو یاری می‌خواهیم«5» ما را به راهِ راست راهنمایی کن«6»
صِرَاطَ الَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ غَیْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ وَلَا الضَّالِّینَ ﴿7﴾
راهِ کسانی که نعمت‌ها[ی مادی و معنوی] را عطایشان کردی، که نه بر آنان خشم گرفتی و نه گمراهند.«7 »
البقرة - مدنی - تعداد آیه286
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ
به نام خدا که رحمتش بی‌اندازه است و مهربانی‌اش همیشگی
الم ﴿1﴾ ذَلِکَ الْکِتَابُ لَا رَیْبَ فِیهِ هُدًى لِلْمُتَّقِینَ ﴿2﴾
الف، لام، میم«1» در [وحی بودنِ] این کتابِ [باعظمت] هیچ تردیدی نیست، [همۀ آیاتش] راهنمای پرهیزکاران [به سوی سعادت دنیا و آخرت] است«2»
الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ وَیُقِیمُونَ الصَّلَاةَ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ یُنْفِقُونَ ﴿3﴾
آنان که غیب را باور دارند، و نماز را [با شرایط ویژه اش] می خوانند، و از هر نعمت [مادی و معنوی] که روزی آنان کرده ایم [در راه خدا] هزینه می کنند«3»
وَالَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِمَا أُنْزِلَ إِلَیْکَ وَمَا أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِکَ وَبِالْآخِرَةِ هُمْ یُوقِنُونَ﴿4﴾
و به آنچه بر تو و به آنچه پیش از تو نازل شده ایمان دارند، و اینانند که به آخرت یقین دارند.«4»
أُولَئِکَ عَلَى هُدًى مِنْ رَبِّهِمْ وَأُولَئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ﴿5﴾
آنانند که از سوی پروردگارشان بر [بلندای] هدایتند، و آنانند که [بر موانع راهِ سعادت] پیروز ند.«5 »
إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا سَوَاءٌ عَلَیْهِمْ أَأَنْذَرْتَهُمْ أَمْ لَمْ تُنْذِرْهُمْ لَا یُؤْمِنُونَ ﴿6﴾
مسلّماً برای منکران حقایق [که بر انکارشان پافشاری می کنند،] مساوی است که [ از عذاب دوزخ ] هشدارشان دهی یا ندهی؛ قطعا ایمان نمی آورند «6»
خَتَمَ اللَّهُ عَلَى قُلُوبِهِمْ وَعَلَى سَمْعِهِمْ وَعَلَى أَبْصَارِهِمْ غِشَاوَةٌ وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِیمٌ ﴿7﴾
خداوند [به کیفر انکارشان] بر دل ها و گوششان مُهرِ [عدم فهمِ حقایق] زده، و بر چشم ها[ی قلبشان] پردۀ ضخیمی است [که مشعل هدایت را نمی بینند]، و برای آنان عذاب بزرگی است«7»
وَمِنَ النَّاسِ مَنْ یَقُولُ آمَنَّا بِاللَّهِ وَبِالْیَوْمِ الْآخِرِ وَمَا هُمْ بِمُؤْمِنِینَ ﴿8﴾
برخی از مردم [که منافقند] می گویند: ما به خدا و روز قیامت ایمان آوردیم، درحالی که مؤمن نیستند «8»
یُخَادِعُونَ اللَّهَ وَالَّذِینَ آمَنُوا وَمَا یَخْدَعُونَ إِلَّا أَنْفُسَهُمْ وَمَا یَشْعُرُونَ ﴿9﴾
[به گمان باطلشان] خداوند و مؤمنان را مورد نیرنگ قرار می دهند درحالی که جز به خودشان نیرنگ نمی زنند، و [زیانِ این نیرنگ را نسبت به خود] درک نمی کنند «9»
فِی قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ فَزَادَهُمُ اللَّهُ مَرَضًا وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ بِمَا کَانُوا یَکْذِبُونَ﴿10﴾
در دل هایشان بیماری [سختی از نفاق، و دشمنی با خدا و پیامبر است،] پس خدا [به کیفر انحرافشان] بر بیماری دل هایشان افزود، و برای آنان به سبب آن که همواره دروغ می گفتند عذاب دردناکی است «10»
وَإِذَا قِیلَ لَهُمْ لَا تُفْسِدُوا فِی الْأَرْضِ قَالُوا إِنَّمَا نَحْنُ مُصْلِحُونَ ﴿11﴾
چون به آنان گویند: در زمین تبهکاری و فتنه انگیزی نکنید، می گویند: فقط ما در مقام اصلاح گری هستیم «11»
أَلَا إِنَّهُمْ هُمُ الْمُفْسِدُونَ وَلَکِنْ لَا یَشْعُرُونَ ﴿12﴾
آگاه باشید! خودِ اینان اهل تبهکاری و فتنه انگیزی اند؛ ولی این مسئله را نمی فهمند «12»
وَإِذَا قِیلَ لَهُمْ آمِنُوا کَمَا آمَنَ النَّاسُ قَالُوا أَنُؤْمِنُ کَمَا آمَنَ السُّفَهَاءُ أَلَا إِنَّهُمْ هُمُ السُّفَهَاءُ وَلَکِنْ لَا یَعْلَمُونَ ﴿13﴾
چون به آنان گویند: شما هم آن گونه که دیگر مردم ایمان آوردند ایمان آورید، می گویند: آیا ما نیز مانند ابلهان ایمان آوریم؟ آگاه باشید! یقیناً خودِ اینان ابلهند؛ ولی [از شدت کوردلی به ابلهی خود] آگاه نیستند «13»
وَإِذَا لَقُوا الَّذِینَ آمَنُوا قَالُوا آمَنَّا وَإِذَا خَلَوْا إِلَى شَیَاطِینِهِمْ قَالُوا إِنَّا مَعَکُمْ إِنَّمَا نَحْنُ مُسْتَهْزِئُونَ ﴿14﴾
هنگامی که با مؤمنان دیدار کنند می گویند: ما [به خدا و پیامبر] مؤمن شدیم. و زمانی که با شیطان هایشان [که سران شرک و کفرند] در خلوت بنشینند می گویند: به یقین ما با شماییم، جز این نیست که ما [با تظاهر به ایمان،] آنان را مورد ریشخند قرار می دهیم«14»
اللَّهُ یَسْتَهْزِئُ بِهِمْ وَیَمُدُّهُمْ فِی طُغْیَانِهِمْ یَعْمَهُونَ ﴿15﴾
خداوند آنان را [به کیفر این عمل منافقانه] دچار عذاب [دنیا و آخرت] می کند، و در تجاوز کردنشان مهلت می دهد تا [همواره در وادی نفاقشان] سرگردان بمانند «15»
أُولَئِکَ الَّذِینَ اشْتَرَوُا الضَّلَالَةَ بِالْهُدَى فَمَا رَبِحَتْ تِجَارَتُهُمْ وَمَا کَانُوا مُهْتَدِینَ ﴿16﴾
آنان مردمی هستند که گمراهی را به جای هدایت خریدند، [در نهایت] تجارتشان هیچ سودی نکرد، و از راه یافتگان [به سوی سعادت] نبودند«16»
مَثَلُهُمْ کَمَثَلِ الَّذِی اسْتَوْقَدَ نَارًا فَلَمَّا أَضَاءَتْ مَا حَوْلَهُ ذَهَبَ اللَّهُ بِنُورِهِمْ وَتَرَکَهُمْ فِی ظُلُمَاتٍ لَا یُبْصِرُونَ ﴿17﴾
سرگذشتشان چون سرگذشت کسانی است که [در شب بسیار تاریک بیابان،] آتشی افروختند [تا در پرتوِ آن خود را از خطر برهانند]، چون آتش، پیرامونشان را روشن ساخت، خداوند [با توفانی سهمگین،] نورشان را نابود کرد، و آنان را در تاریکی هایی که جایی را نمی دیدند [حیران و سرگردان] رها ساخت«17»
صُمٌّ بُکْمٌ عُمْیٌ فَهُمْ لَا یَرْجِعُونَ ﴿18﴾
آنان [از شنیدن حقایق] کر، و [از گفتنِ واقعیات و پرسشِ از حقایق] لال، و [از دیدنِ آثار حق و آیات الهی] کورند؛ به این سبب [از مسیر شیطان به راه مستقیم] باز نمی گردند «18»
أَوْ کَصَیِّبٍ مِنَ السَّمَاءِ فِیهِ ظُلُمَاتٌ وَرَعْدٌ وَبَرْقٌ یَجْعَلُونَ أَصَابِعَهُمْ فِی آذَانِهِمْ مِنَ الصَّوَاعِقِ حَذَرَ الْمَوْتِ وَاللَّهُ مُحِیطٌ بِالْکَافِرِینَ ﴿19﴾
یا [سرگذشت آنان] مانند [دچارشدگان به] رگباری شدید از آسمان است که در آن رگبار، تاریکی های متراکم و رعد و برقِ [خطرزا] است، انگشتانشان را از [صدای هولناک] صاعقه ها به علت بیم از مرگ در گوش هایشان می گذارند [درحالی که راهِ گریزی از خطر مرگ برای آنان نیست،] و خداوند به منکران [حقایق] احاطه [همه جانبه] دارد «19»
یَکَادُ الْبَرْقُ یَخْطَفُ أَبْصَارَهُمْ کُلَّمَا أَضَاءَ لَهُمْ مَشَوْا فِیهِ وَإِذَا أَظْلَمَ عَلَیْهِمْ قَامُوا وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ لَذَهَبَ بِسَمْعِهِمْ وَأَبْصَارِهِمْ إِنَّ اللَّهَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ﴿20﴾
نزدیک است که آن برق [بسیار درخشان، روشنی] چشم هایشان را برُباید، هنگامی که بر آنان بتابد در پرتوِ آن راه می روند، و چون فضا را بر آنان تاریک کند می ایستند، و اگر خدا می خواست [شنوایی] گوش و [بینایی] چشمِ آنان را به کلی نابود می کرد [تا برای همیشه از شنیدن حقایقِ هدایتگر و دیدن آثار الهی محروم گردند؛ زیرا] خداوند بر هرکاری تواناست«20»
یَا أَیُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّکُمُ الَّذِی خَلَقَکُمْ وَالَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ ﴿21﴾
ای مردم! پروردگارتان را که شما و پیشینیانتان را آفریده بندگی کنید تا به [روحیۀ] اطاعت از خدا و پرهیز از محرّماتش آراسته شوید «21»
الَّذِی جَعَلَ لَکُمُ الْأَرْضَ فِرَاشًا وَالسَّمَاءَ بِنَاءً وَأَنْزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَرَاتِ رِزْقًا لَکُمْ فَلَا تَجْعَلُوا لِلَّهِ أَنْدَادًا وَأَنْتُمْ تَعْلَمُونَ﴿22﴾
پروردگاری که زمین را به سود شما بستری گسترده، و آسمان را سقفی برافراشته قرار داد، و از آسمان آبی [سودمند] فرستاد و به وسیلۀ آن از میوه ها[ی فراوان]، روزی [ثمربخشی] برای شما پدید آورد، پس برای خدا همتایانی قرار ندهید درحالی که می دانید [برای خداوند در آفریدن و روزی دادن همتایی نیست]«22»
وَإِنْ کُنْتُمْ فِی رَیْبٍ مِمَّا نَزَّلْنَا عَلَى عَبْدِنَا فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِنْ مِثْلِهِ وَادْعُوا شُهَدَاءَکُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ کُنْتُمْ صَادِقِینَ ﴿23﴾
اگر در [وحی بودنِ] قرآنی که ما بر بندۀ خود [محمّد صلی الله علیه وآله] نازل کردیم شک دارید پس سوره ای مانند آن بیاورید، و [برای این کار] یاران همفکرِتان [از متخصصان بزرگ زبان و ادبیات عرب] را در برابر خداوند دعوت کنید چنانچه در ادعای خویش راستگویید «23»
فَإِنْ لَمْ تَفْعَلُوا وَلَنْ تَفْعَلُوا فَاتَّقُوا النَّارَ الَّتِی وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ أُعِدَّتْ لِلْکَافِرِینَ ﴿24﴾
و اگر یک سوره مانند قرآن را نیاوردید، که هرگز موفق به آوردن آن نخواهید شد، نهایتاً [با ایمان آوردن به وحی بودنِ قرآن،] خود را از [دچارشدن به] آتشی که هیزمش انسان ها و سنگ هایند حفظ کنید؛ [آتشی] که برای منکرانِ وحی آماده شده است«24»
وَبَشِّرِ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أَنَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ کُلَّمَا رُزِقُوا مِنْهَا مِنْ ثَمَرَةٍ رِزْقًا قَالُوا هَذَا الَّذِی رُزِقْنَا مِنْ قَبْلُ وَأُتُوا بِهِ مُتَشَابِهًا وَلَهُمْ فِیهَا أَزْوَاجٌ مُطَهَّرَةٌ وَهُمْ فِیهَا خَالِدُونَ ﴿25﴾
و به آنان که ایمان آورده و کارهای شایسته [چون بندگی حق و خدمت به خلق] کرده اند نوید ده؛ مسلّماً بهشت هایی ویژۀ آنان است که از زیر درختانش نهرها جاری است، هرزمان که از آن بهشت ها میوۀ آماده ای به آنان دهند، گویند: این همان است که پیش از این روزی ما کردند. و از میوه های گوناگون که [در طعم و گوارایی و زیبایی] شبیه یکدیگر است نزد آنان آورند. و در آن جا همسرانی که [از هر آلودگی] پاکیزه اند در اختیار ایشان است، و در آن [جایگاهِ پُرنعمتِ بی نظیر] جاودانه اند«25»
إِنَّ اللَّهَ لَا یَسْتَحْیِی أَنْ یَضْرِبَ مَثَلًا مَا بَعُوضَةً فَمَا فَوْقَهَا فَأَمَّا الَّذِینَ آمَنُوا فَیَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ وَأَمَّا الَّذِینَ کَفَرُوا فَیَقُولُونَ مَاذَا أَرَادَ اللَّهُ بِهَذَا مَثَلًا یُضِلُّ بِهِ کَثِیرًا وَیَهْدِی بِهِ کَثِیرًا وَمَا یُضِلُّ بِهِ إِلَّا الْفَاسِقِینَ﴿26﴾
بی تردید خداوند [برای تفهیم مطلبی به مردم] از این که به پشه و فراتر از آن [در کوچکی] مَثَل بزند پروا ندارد، اما مؤمنان می دانند که آن مَثَل از سوی پروردگارشان حق است، و اما کافران با حالتی تمسخرآمیز می گویند: خداوند از این مَثَل چه اراده ای کرده است؟ خداوند بسیاری را با آن مَثَل [به سبب مسخره کردن حق] به بیراهه می اندازد، و بسیاری را با آن مَثَل [به علّت پذیرفتنِ حق] هدایت می کند، و جز گنهکارانِ نافرمان را با آن مَثَل به بیراهه نمی اندازد «26»
الَّذِینَ یَنْقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِنْ بَعْدِ مِیثَاقِهِ وَیَقْطَعُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ وَیُفْسِدُونَ فِی الْأَرْضِ أُولَئِکَ هُمُ الْخَاسِرُونَ ﴿27﴾
آنان مردمی هستند که پیمان خدا را [که توحید و نبوت و تکالیف است] پس از استواری اش [با دلایل عقلی و علمی، به سبب عمل نکردن به آن] می شکنند، و آنچه را خداوند پیوند برقرارکردن با آن را فرمان داده است [چون پیوند با پیامبران، قرآن، اهل بیت علیهم السلام و خویشان] قطع می کنند، [و به جدایی از آنان می گرایند،] و در زمین به تبهکاری و فتنه انگیزی برمی خیزند؛ آنان تباه کنندگان [همۀ سرمایۀ وجودی خویش]اند«27»
کَیْفَ تَکْفُرُونَ بِاللَّهِ وَکُنْتُمْ أَمْوَاتًا فَأَحْیَاکُمْ ثُمَّ یُمِیتُکُمْ ثُمَّ یُحْیِیکُمْ ثُمَّ إِلَیْهِ تُرْجَعُونَ ﴿28﴾
چگونه به خداوند[ی که ذاتش جامعِ همۀ کمالات است] کفر می ورزید؟ درحالی که [پیش از دمیده شدنِ روح به کالبدتان، ترکیبی از عناصر] مرده بودید، پس خداوند به شما حیات بخشید، سپس شما را به کام مرگ می اندازد، آن گاه پس از مرگ بر شما لباس حیات می پوشاند، آنگاه همۀ شما را به سوی او بازمی گردانند«28»
هُوَ الَّذِی خَلَقَ لَکُمْ مَا فِی الْأَرْضِ جَمِیعًا ثُمَّ اسْتَوَى إِلَى السَّمَاءِ فَسَوَّاهُنَّ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ وَهُوَ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ ﴿29﴾
آن خداوندی که همۀ آنچه را در زمین است به سود شما آفرید، آن گاه آفریدنِ آسمان را اراده کرد، و آن را به صورت هفت آسمان [محکم و استوار، و منظم و هماهنگ] قرار داد، و او به [قوانین و محاسباتِ] همه چیز داناست«29»
وَإِذْ قَالَ رَبُّکَ لِلْمَلَائِکَةِ إِنِّی جَاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلِیفَةً قَالُوا أَتَجْعَلُ فِیهَا مَنْ یُفْسِدُ فِیهَا وَیَسْفِکُ الدِّمَاءَ وَنَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِکَ وَنُقَدِّسُ لَکَ قَالَ إِنِّی أَعْلَمُ مَا لَا تَعْلَمُونَ ﴿30﴾
و [به یاد آر] زمانی که پروردگارت به فرشتگان گفت: من قراردهندۀ جانشینی [با استعدادهای ویژه] در زمین هستم، گفتند: آیا موجودی را در زمین قرار می دهی که در آن به تبهکاری و فتنه انگیزی برخیزد، و دست به خون ریزی زند!؟ درحالی که تو را پیوسته همراه با سپاست به پاک بودن از هر عیب ونقصی می ستاییم و تقدیس می کنیم. خداوند فرمود: من [از وجود این جانشین و مایه های کرامتش] اَسراری می دانم که شما به آن آگاه نیستید«30»
وَعَلَّمَ آدَمَ الْأَسْمَاءَ کُلَّهَا ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَى الْمَلَائِکَةِ فَقَالَ أَنْبِئُونِی بِأَسْمَاءِ هَؤُلَاءِ إِنْ کُنْتُمْ صَادِقِینَ ﴿31﴾
خداوند اسامی همۀ حقایق را به آدم آموخت، آن گاه هوّیت حقایق را به فرشتگان ارائه کرد و فرمود: مرا از اسامی اینان خبر دهید اگر [در ادعای خود نسبت به پُرکردنِ خلأِ جانشین با حمد و تسبیح و تقدیس] راستگویید«31»
قَالُوا سُبْحَانَکَ لَا عِلْمَ لَنَا إِلَّا مَا عَلَّمْتَنَا إِنَّکَ أَنْتَ الْعَلِیمُ الْحَکِیمُ ﴿32﴾
فرشتگان گفتند: تو از هر عیب و نقصی پاک و منزّهی، ما را دانشی جز آنچه خودْ به ما آموخته ای نیست، مسلّماً تو بی نهایت دانا و حکیمی «32»
قَالَ یَا آدَمُ أَنْبِئْهُمْ بِأَسْمَائِهِمْ فَلَمَّا أَنْبَأَهُمْ بِأَسْمَائِهِمْ قَالَ أَلَمْ أَقُلْ لَکُمْ إِنِّی أَعْلَمُ غَیْبَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَأَعْلَمُ مَا تُبْدُونَ وَمَا کُنْتُمْ تَکْتُمُونَ﴿33﴾
خداوند گفت: ای آدم! فرشتگان را از اسامی حقایق خبر ده! چون اسامی آن ها را به فرشتگان خبر داد، خدا فرمود: آیا به شما نگفتم که من قطعاً غیب آسمان ها و زمین را می دانم، و به آنچه شما آشکارا انجام می دهید و به اعمالی که همواره پنهان می داشتید دانایم؟«33»
وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلَائِکَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِیسَ أَبَى وَاسْتَکْبَرَ وَکَانَ مِنَ الْکَافِرِینَ ﴿34﴾
و [به یاد آر] زمانی که به فرشتگان گفتیم: برای آدم سجده کنید، همۀ فرشتگان سجده کردند مگر ابلیس که [از فرمان حق] سرپیچی کرد، و تکبّر ورزید، و نهایتا از کافران شد «34»
وَقُلْنَا یَا آدَمُ اسْکُنْ أَنْتَ وَزَوْجُکَ الْجَنَّةَ وَکُلَا مِنْهَا رَغَدًا حَیْثُ شِئْتُمَا وَلَا تَقْرَبَا هَذِهِ الشَّجَرَةَ فَتَکُونَا مِنَ الظَّالِمِینَ ﴿35﴾
و گفتیم: ای آدم! تو و همسرت در این بهشتِ معین [که باغی از باغ های بسیار آباد و پُر نعمت دنیا بود] سکونت کنید، و از هرجای آن که خواستید بی دغدغه و با آسایش بخورید، و به این درخت نزدیک نشوید؛ که اگر نزدیک شوید از ستمکاران [بر خود] خواهید شد «35»
فَأَزَلَّهُمَا الشَّیْطَانُ عَنْهَا فَأَخْرَجَهُمَا مِمَّا کَانَا فِیهِ وَقُلْنَا اهْبِطُوا بَعْضُکُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ وَلَکُمْ فِی الْأَرْضِ مُسْتَقَرٌّ وَمَتَاعٌ إِلَى حِینٍ ﴿36﴾
پس شیطان هر دو را [از طریق حرص زدن بر خوردنِ میوۀ آن درخت] از بهشت دور ساخت، و آنان را از آنچه در آن بودند [چه آن باغ پُر نعمت و چه مرتبۀ معنوی] بیرون کرد، گفتیم: [ای آدم و حوا و ابلیس!] درحالی که دشمن یکدیگرید [و تا اَبد میان شما صلحی نخواهد بود، از این جایگاه] فرود آیید که برای شما در زمین قرارگاهی [جهت زندگی]، و تا مدتی معین مایه بهره وری اندکی خواهد بود «36»
فَتَلَقَّى آدَمُ مِنْ رَبِّهِ کَلِمَاتٍ فَتَابَ عَلَیْهِ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ ﴿37﴾
پس آدم [بعد از دورشدن از بهشت و قرارگرفتن در زمین،] کلماتی را [چون کلمۀ استغفار و کیفیت توسل به اهل بیت علیهم السلام که راهی به سوی توبه بود] از پروردگارش دریافت کرد، نهایتاً پروردگار توبه اش را پذیرفت؛ زیرا او بسیار توبه پذیر و مهربان است«37»
قُلْنَا اهْبِطُوا مِنْهَا جَمِیعًا فَإِمَّا یَأْتِیَنَّکُمْ مِنِّی هُدًى فَمَنْ تَبِعَ هُدَایَ فَلَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُونَ ﴿38﴾
گفتیم: همه از آن مقام فرود آیید! چون از سوی من هدایتی کامل برای شما آمد [بدانید] آنان که از هدایتم پیروی کنند نه بیمی بر آنان است، و نه اندوهگین شوند «38»
وَالَّذِینَ کَفَرُوا وَکَذَّبُوا بِآیَاتِنَا أُولَئِکَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ﴿39﴾
آنان که منکر حقایق شدند و آیات ما را تکذیب کردند اهل آتشند، و در آن جاودانه اند«39»
یَا بَنِی إِسْرَائِیلَ اذْکُرُوا نِعْمَتِیَ الَّتِی أَنْعَمْتُ عَلَیْکُمْ وَأَوْفُوا بِعَهْدِی أُوفِ بِعَهْدِکُمْ وَإِیَّایَ فَارْهَبُونِ ﴿40﴾
ای بنی اسرائیل! نعمت هایم را که به شما عطا کردم به خاطر آورده، [قلباً مورد توجه قرار دهید،] و به پیمانم [که سفارش به بندگی و ایمان به همۀ پیامبران به ویژه محمّد صلی الله علیه وآله و قرآن است] وفا کنید تا من هم به پیمانِ شما [ که عمل به تورات و پاداش آن است] وفا کنم، و فقط از من بترسید «40»
وَآمِنُوا بِمَا أَنْزَلْتُ مُصَدِّقًا لِمَا مَعَکُمْ وَلَا تَکُونُوا أَوَّلَ کَافِرٍ بِهِ وَلَا تَشْتَرُوا بِآیَاتِی ثَمَنًا قَلِیلًا وَإِیَّایَ فَاتَّقُونِ ﴿41﴾
و به آنچه [بر پیامبر اسلام] نازل کرده ام که گواهی دهنده [حقانیت تورات] است که با شماست ایمان واقعی آورید، و نخستین کافر به آن نباشید [که نسل های پس از شما به پیروی از شما به آن کافر شوند،] و آیاتم را در تورات [که در برخی از آن ها اوصاف محمّد صلی الله علیه وآله و قرآن است با تغییردادنشان] در برابر بهایی اندک نفروشید، و تنها از من پروا کنید «41»
وَلَا تَلْبِسُوا الْحَقَّ بِالْبَاطِلِ وَتَکْتُمُوا الْحَقَّ وَأَنْتُمْ تَعْلَمُونَ ﴿42﴾
و حق را با باطل [به وسیلۀ زبان بازی و حیله گری] مخلوط و مبهم نسازید [تا تشخیص آن بر جویندگانِ حق دشوار گردد،] و حق را [که قرآن و پیامبر] است از مردم پنهان نکنید درحالی که به آن دانا هستید«42»
وَأَقِیمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّکَاةَ وَارْکَعُوا مَعَ الرَّاکِعِینَ ﴿43﴾
و نماز را [با شرایط ویژه اش] بخوانید، و زکات بپردازید، و همراه رکوع کنندگان رکوع کنید؛ [که نمازخواندن با جماعت دارای ارزش بیشتری است] «43»
أَتَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَتَنْسَوْنَ أَنْفُسَکُمْ وَأَنْتُمْ تَتْلُونَ الْکِتَابَ أَفَلَا تَعْقِلُونَ ﴿44﴾
آیا مردم را به نیکی کردن فرمان می دهید و [وظیفۀ] خود را [در این زمینه] به فراموشی می سپارید؟ درحالی که تورات را [که به نیکی کردن دعوتتان کرده] قرائت می کنید، آیا [به امروز و فردای خسارت بار خود] اندیشه نمی کنید ؟«44»
وَاسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ وَإِنَّهَا لَکَبِیرَةٌ إِلَّا عَلَى الْخَاشِعِینَ ﴿45﴾
از روحیۀ شکیبایی [در برابر حوادث]، و از نماز [برای حل مشکلات خود و پاک شدن از آلودگی ها و رسیدن به رحمت حق] یاری بخواهید، انجام این کار جز بر کسانی که [در برابر حضرت حق] دلی فروتن دارند آسان نیست «45»
الَّذِینَ یَظُنُّونَ أَنَّهُمْ مُلَاقُو رَبِّهِمْ وَأَنَّهُمْ إِلَیْهِ رَاجِعُونَ ﴿46﴾
[دارندگانِ دلِ فروتن] کسانی هستند که یقین دارند ملاقات کنندۀ پروردگارشان خواهند بود، و مسلّماً به سوی او بازمی گردند«46»
یَا بَنِی إِسْرَائِیلَ اذْکُرُوا نِعْمَتِیَ الَّتِی أَنْعَمْتُ عَلَیْکُمْ وَأَنِّی فَضَّلْتُکُمْ عَلَى الْعَالَمِینَ ﴿47﴾
ای بنی اسرائیل! نعمت هایم را که به شما عطا کردم به خاطر آورده، [قلباً مورد توجه قرار دهید،] و اینکه شما را بر جهانیانِ [زمان خودتان به معجزاتِ موسی و نزول تورات] برتری دادم [به یاد آرید] «47»
وَاتَّقُوا یَوْمًا لَا تَجْزِی نَفْسٌ عَنْ نَفْسٍ شَیْئًا وَلَا یُقْبَلُ مِنْهَا شَفَاعَةٌ وَلَا یُؤْخَذُ مِنْهَا عَدْلٌ وَلَا هُمْ یُنْصَرُونَ ﴿48﴾
و خود را از [خطرها و خسارت های] روزی حفظ کنید که نه کسی از کسی عذابی را برطرف می کند، و نه از کسی در مورد گنه پیشگان شفاعتی می پذیرند، و نه از کسی برای بخشیده شدنِ گناهانش عوض می گیرند، و نه [برای نجات از عذابِ دوزخ] حمایتشان می کنند«48»
وَإِذْ نَجَّیْنَاکُمْ مِنْ آلِ فِرْعَوْنَ یَسُومُونَکُمْ سُوءَ الْعَذَابِ یُذَبِّحُونَ أَبْنَاءَکُمْ وَیَسْتَحْیُونَ نِسَاءَکُمْ وَفِی ذَلِکُمْ بَلَاءٌ مِنْ رَبِّکُمْ عَظِیمٌ﴿49﴾
و [ای بنی اسرائیل! به یاد آرید] زمانی که شما را از حکومت ظالمانۀ فرعونیان نجات دادیم؛ آنان که همواره شما را به شدیدترین وضع شکنجه می کردند، پسرانتان را سر می بریدند و زنانتان را [برای بیگاری و خدمت کاری] زنده می گذاشتند، برای شما در آن بلاها، آزمایشی بزرگ از سوی پروردگارتان بود «49»
وَإِذْ فَرَقْنَا بِکُمُ الْبَحْرَ فَأَنْجَیْنَاکُمْ وَأَغْرَقْنَا آلَ فِرْعَوْنَ وَأَنْتُمْ تَنْظُرُونَ﴿50﴾
و [به یاد آرید] هنگامی که [به قدرت خود] دریا را برای شما شکافتیم، و شما را نجات داده، [به خشکی رساندیم،] و فرعونیان را درحالی که تماشا می کردید غرق کردیم «50»
وَإِذْ وَاعَدْنَا مُوسَى أَرْبَعِینَ لَیْلَةً ثُمَّ اتَّخَذْتُمُ الْعِجْلَ مِنْ بَعْدِهِ وَأَنْتُمْ ظَالِمُونَ﴿51﴾
و [به یاد آرید] زمانی که با موسی [برای نزول تورات،] چهل شب وعده گذاشتیم، آن گاه شما بعد از رفتنش [به ضیافت الهی،] گوساله را معبودِ خود قرار دادید درحالی که [با این کارِ بسیار زشت،] ستمکار بودید «51»
ثُمَّ عَفَوْنَا عَنْکُمْ مِنْ بَعْدِ ذَلِکَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ ﴿52﴾
آن گاه پس از آن [عملِ ستمکارانه] از شما درگذشتیم برای آن که [نعمت قبولِ توبه و بازگشت به توحید را] سپاس گزاری کنید «52»
وَإِذْ آتَیْنَا مُوسَى الْکِتَابَ وَالْفُرْقَانَ لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ ﴿53﴾
و [به یاد آرید] هنگامی که به موسی کتاب و میزان [جداکنندۀ حق از باطل] عطا کردیم تا هدایت یابید [و به سعادت اَبدی برسید] «53»
وَإِذْ قَالَ مُوسَى لِقَوْمِهِ یَا قَوْمِ إِنَّکُمْ ظَلَمْتُمْ أَنْفُسَکُمْ بِاتِّخَاذِکُمُ الْعِجْلَ فَتُوبُوا إِلَى بَارِئِکُمْ فَاقْتُلُوا أَنْفُسَکُمْ ذَلِکُمْ خَیْرٌ لَکُمْ عِنْدَ بَارِئِکُمْ فَتَابَ عَلَیْکُمْ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ ﴿54﴾
و [به یاد آرید] زمانی که موسی به قومش گفت: ای قوم من! مسلّماً شما با معبود قراردادن گوساله، به خود ستم کردید، پس به سوی آفرینندۀ خود بازگردید، و [افرادی از] خودتان را [که به پرستش گوساله پرداختند] بکُشید که این [کار] برای شما در پیشگاه آفریدگارتان بهتر است. خداوند [پس از آن] توبۀ شما را پذیرفت؛ زیرا او بسیار توبه پذیر و مهربان است «54»
وَإِذْ قُلْتُمْ یَا مُوسَى لَنْ نُؤْمِنَ لَکَ حَتَّى نَرَى اللَّهَ جَهْرَةً فَأَخَذَتْکُمُ الصَّاعِقَةُ وَأَنْتُمْ تَنْظُرُونَ ﴿55﴾
و [به یاد آرید] زمانی که به موسی گفتید: ای موسی! هرگز به تو ایمان نمی آوریم مگر این که خدا را با چشم خود به صورتی آشکار ببینیم. پس [به سبب این درخواستِ بیجا] درحالی که نظاره می کردید صاعقۀ مرگبار شما را گرفت «55»
ثُمَّ بَعَثْنَاکُمْ مِنْ بَعْدِ مَوْتِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ ﴿56﴾
آن گاه شما را بعد از مردنتان برانگیختیم تا سپاس گزاری کنید «56»
وَظَلَّلْنَا عَلَیْکُمُ الْغَمَامَ وَأَنْزَلْنَا عَلَیْکُمُ الْمَنَّ وَالسَّلْوَى کُلُوا مِنْ طَیِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاکُمْ وَمَا ظَلَمُونَا وَلَکِنْ کَانُوا أَنْفُسَهُمْ یَظْلِمُونَ ﴿57﴾
و [در صحرای سوزان سینا] ابر را بر بالای سرتان سایبان قرار دادیم، و برای شما اَنگبین و پرنده سَلوی فرستادیم [و گفتیم:] از خوراکی های دلپذیر که روزی شما کردیم بخورید. آنان [با طغیان و ناسپاسی در برابر الطافِ ما] بر ما ستم نکردند؛ بلکه همواره بر خود ستم می ورزیدند «57»
وَإِذْ قُلْنَا ادْخُلُوا هَذِهِ الْقَرْیَةَ فَکُلُوا مِنْهَا حَیْثُ شِئْتُمْ رَغَدًا وَادْخُلُوا الْبَابَ سُجَّدًا وَقُولُوا حِطَّةٌ نَغْفِرْ لَکُمْ خَطَایَاکُمْ وَسَنَزِیدُ الْمُحْسِنِینَ ﴿58﴾
و [به یاد آرید] هنگامی که به شما گفتیم: به این شهر [بیت المقدس] وارد شوید و [از نعمت هایش] از هرجای آن که خواستید بی دغدغه و با آسایش بخورید، و فروتنانه از دروازۀ شهر درآیید و بگویید: [پروردگارا! خواستۀ ما] آمرزش همۀ گناهان و خلاف کاری های ما [است] تا گناهانتان را بیامرزیم، و ما قطعاً بر پاداش نیکوکاران می افزاییم «58»
فَبَدَّلَ الَّذِینَ ظَلَمُوا قَوْلًا غَیْرَ الَّذِی قِیلَ لَهُمْ فَأَنْزَلْنَا عَلَى الَّذِینَ ظَلَمُوا رِجْزًا مِنَ السَّمَاءِ بِمَا کَانُوا یَفْسُقُونَ ﴿59﴾
ولی ستمکاران سخنی را که باید به فرمان ما می گفتند [پس از ورود به شهر] به سخنی دیگر [که درخواست امور مادّی و مسائل پَست بود] تغییر دادند، ما هم بر ستمکاران به سبب آن که همواره نافرمانی می کردند عذابی از آسمان فرود آوردیم «59»
وَإِذِ اسْتَسْقَى مُوسَى لِقَوْمِهِ فَقُلْنَا اضْرِبْ بِعَصَاکَ الْحَجَرَ فَانْفَجَرَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَیْنًا قَدْ عَلِمَ کُلُّ أُنَاسٍ مَشْرَبَهُمْ کُلُوا وَاشْرَبُوا مِنْ رِزْقِ اللَّهِ وَلَا تَعْثَوْا فِی الْأَرْضِ مُفْسِدِینَ ﴿60﴾
و [به یاد آرید] آن گاه که موسی برای قومش درخواست آب کرد، گفتیم: عصایت را بر این سنگ بزن! در نتیجه دوازده چشمه از آن جاری شد که هر تیره ای [از دوازده تیرۀ بنی اسرائیل] چشمۀ مربوط به خود را شناخت، [گفتیم:] از روزی ویژۀ خداوند بخورید و بیاشامید و در زمین فتنه نکنید و به فساد ادامه ندهید [که بسیار زشت و ناپسند است] «60»
وَإِذْ قُلْتُمْ یَا مُوسَى لَنْ نَصْبِرَ عَلَى طَعَامٍ وَاحِدٍ فَادْعُ لَنَا رَبَّکَ یُخْرِجْ لَنَا مِمَّا تُنْبِتُ الْأَرْضُ مِنْ بَقْلِهَا وَقِثَّائِهَا وَفُومِهَا وَعَدَسِهَا وَبَصَلِهَا قَالَ أَتَسْتَبْدِلُونَ الَّذِی هُوَ أَدْنَى بِالَّذِی هُوَ خَیْرٌ اهْبِطُوا مِصْرًا فَإِنَّ لَکُمْ مَا سَأَلْتُمْ وَضُرِبَتْ عَلَیْهِمُ الذِّلَّةُ وَالْمَسْکَنَةُ وَبَاءُوا بِغَضَبٍ مِنَ اللَّهِ ذَلِکَ بِأَنَّهُمْ کَانُوا یَکْفُرُونَ بِآیَاتِ اللَّهِ وَیَقْتُلُونَ النَّبِیِّینَ بِغَیْرِ الْحَقِّ ذَلِکَ بِمَا عَصَوْا وَکَانُوا یَعْتَدُونَ ﴿61﴾
و [به یاد آرید] زمانی که گفتید: ای موسی! ما هرگز بر یک نوع غذا [که سال هاست خدا در بیابان برای ما می فرستد] شکیبایی نمی کنیم، از پروردگارت درخواست کن تا از آنچه زمین می رویاند از سبزی، خیار، سیر، عدس و پیازش را برای ما آماده کند؟! موسی گفت: آیا شما می خواهید غذای بهتر را به غذای پَست تر تغییر دهید؟ [با این خواستۀ بیجا و رویگردانی از نعمتِ ویژۀ حق] به شهری درآیید که در آن آنچه را خواستید برای شما آماده است. نهایتاً خواری و مسکنتِ فراگیری بر آنان مقرر شد، و به خشم خداوند [که مستحق آن بودند] دچار شدند، این [سه کیفر] برای این بود که آنان همواره منکر آیات خدا می شدند، و ستمکارانه پیامبران را می کشتند، سبب [این همه جنایاتشان] این بود که [از فرمان های من] سرپیچی داشتند، و پیوسته [از حدود حق] تجاوز می کردند«61»
إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَالَّذِینَ هَادُوا وَالنَّصَارَى وَالصَّابِئِینَ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ وَعَمِلَ صَالِحًا فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُونَ ﴿62﴾
مسلّماً کسانی که [زبانی و به ظاهر] ایمان آوردند، و نیز یهودی ها و نصرانی ها و صابئی ها، هرکدامشان [قلباً] به خدا و روز قیامت مؤمن شوند و کار شایسته انجام دهند بر آنان نزد پروردگارشان پاداشی شایسته است، نه بیمی بر آنان است، و نه اندوهگین شوند«62»
وَإِذْ أَخَذْنَا مِیثَاقَکُمْ وَرَفَعْنَا فَوْقَکُمُ الطُّورَ خُذُوا مَا آتَیْنَاکُمْ بِقُوَّةٍ وَاذْکُرُوا مَا فِیهِ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ ﴿63﴾
و [شما ای بنی اسرائیل! به یاد آرید] هنگامی که از شما [بر پیروی از حق] پیمان گرفتیم، و کوه طور را بالای سرتان برافراشتیم، [و گفتیم:] آنچه را [برای هدایتتان چون تورات] به شما داده ایم با قوّت فراگیرید [و با قدرت عمل کنید،] و آیاتی که در آن است [برای به کار بستن، قلباً] مورد توجه قرار دهید تا به روحیۀ اطاعت از خدا و پرهیز از محرّماتش آراسته شوید «63»
ثُمَّ تَوَلَّیْتُمْ مِنْ بَعْدِ ذَلِکَ فَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَیْکُمْ وَرَحْمَتُهُ لَکُنْتُمْ مِنَ الْخَاسِرِینَ ﴿64﴾
آن گاه بعد از پیمان گرفتن، از وفای به آن سرپیچی کردید، و اگر احسان و رحمت خدا بر شما نبود قطعاً از تباه کنندگانِ [همۀ سرمایۀ وجودی خود] بودید «64»
وَلَقَدْ عَلِمْتُمُ الَّذِینَ اعْتَدَوْا مِنْکُمْ فِی السَّبْتِ فَقُلْنَا لَهُمْ کُونُوا قِرَدَةً خَاسِئِینَ ﴿65﴾
بی تردید شما به سرگذشت گروهی از هم مسلکان خود که در روز شنبه [از فرمان خدا در مورد حرمت صید ماهی] سرپیچی کردند آگاه بودید، که ما [به کیفر سرپیچی کردنشان] به آنان نهیب زدیم؛ به صورت بوزینگانی پَست و رانده شده درآیید !«65»
فَجَعَلْنَاهَا نَکَالًا لِمَا بَیْنَ یَدَیْهَا وَمَا خَلْفَهَا وَمَوْعِظَةً لِلْمُتَّقِینَ ﴿66﴾
در نهایت، آن کیفر را درس عبرتی برای آنان که شاهد حادثه بودند و کسانی که پس از آنان می آیند، و پندی برای آنان که از خدا اطاعت می کنند و از محرّماتش می پرهیزند قرار دادیم «66»
وَإِذْ قَالَ مُوسَى لِقَوْمِهِ إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُکُمْ أَنْ تَذْبَحُوا بَقَرَةً قَالُوا أَتَتَّخِذُنَا هُزُوًا قَالَ أَعُوذُ بِاللَّهِ أَنْ أَکُونَ مِنَ الْجَاهِلِینَ ﴿67﴾
و [به یاد آرید] هنگامی که موسی به قومش گفت: خداوند به شما فرمان می دهد گاوی را ذبح کنید، گفتند: آیا ما را به ریشخند گرفته ای؟! گفت: به خداوند پناه می برم از این که از بی خبران [از حدود ادب] باشم «67»
قَالُوا ادْعُ لَنَا رَبَّکَ یُبَیِّنْ لَنَا مَا هِیَ قَالَ إِنَّهُ یَقُولُ إِنَّهَا بَقَرَةٌ لَا فَارِضٌ وَلَا بِکْرٌ عَوَانٌ بَیْنَ ذَلِکَ فَافْعَلُوا مَا تُؤْمَرُونَ ﴿68﴾
گفتند: از پروردگارت بخواه برای ما توضیح دهد که آن، چه گاوی باشد؟ موسی گفت: خداوند می فرماید: آن گاوی است نه پیرِ از کار مانده، و نه تازه جوان، بلکه گاوی است میان این دو نوع، پس آنچه را به شما فرمان داده اند انجام دهید «68»
قَالُوا ادْعُ لَنَا رَبَّکَ یُبَیِّنْ لَنَا مَا لَوْنُهَا قَالَ إِنَّهُ یَقُولُ إِنَّهَا بَقَرَةٌ صَفْرَاءُ فَاقِعٌ لَوْنُهَا تَسُرُّ النَّاظِرِینَ ﴿69﴾
گفتند: از پروردگارت بخواه برای ما توضیح دهد رنگش چه باشد؟ موسی گفت: خداوند می فرماید: گاوی است به رنگ زردِ روشن که رنگش بینندگان را شاد می کند «69»
قَالُوا ادْعُ لَنَا رَبَّکَ یُبَیِّنْ لَنَا مَا هِیَ إِنَّ الْبَقَرَ تَشَابَهَ عَلَیْنَا وَإِنَّا إِنْ شَاءَ اللَّهُ لَمُهْتَدُونَ ﴿70﴾
گفتند: از پروردگارت بخواه برای ما توضیح دهد نهایتاً آن چگونه گاوی است؟ زیرا [ویژگی های] آن گاو بر ما مشتبه و مبهم شده، و اگر خدا بخواهد به [شناخت] آن هدایت خواهیم شد «70»
قَالَ إِنَّهُ یَقُولُ إِنَّهَا بَقَرَةٌ لَا ذَلُولٌ تُثِیرُ الْأَرْضَ وَلَا تَسْقِی الْحَرْثَ مُسَلَّمَةٌ لَا شِیَةَ فِیهَا قَالُوا الْآنَ جِئْتَ بِالْحَقِّ فَذَبَحُوهَا وَمَا کَادُوا یَفْعَلُونَ ﴿71﴾
موسی گفت: خداوند می فرماید: گاوی است که نه رام است تا زمین را شیار کند، و نه آبیاری زراعت بر عهده اش باشد، گاوی است سالم، رنگش [زردِ روشن] یکدست. [بنی اسرائیل] گفتند: اکنون حق را برای ما آشکار ساختی. در نتیجه [به جست وجوی گاو برخاسته،] آن را [یافته و] ذبح کردند درحالی که نزدیک بود [بر اثر لجاجتِ شدید و خرده گیری فراوان] فرمان خدا را به کار نبندند«71»
وَإِذْ قَتَلْتُمْ نَفْسًا فَادَّارَأْتُمْ فِیهَا وَاللَّهُ مُخْرِجٌ مَا کُنْتُمْ تَکْتُمُونَ ﴿72﴾
و [به یاد آرید] هنگامی که شخصی را کشتید و دربارۀ [قاتل] او به اختلاف و نزاع دچار شدید، و خداوند آشکارکنندۀ واقعیتی بود که [در این حادثه] پنهان می کردید «72»
فَقُلْنَا اضْرِبُوهُ بِبَعْضِهَا کَذَلِکَ یُحْیِی اللَّهُ الْمَوْتَى وَیُرِیکُمْ آیَاتِهِ لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ ﴿73﴾
پس گفتیم: پاره ای از آن [گاوِ ذبح شده] را به مقتول بزنید [تا زنده شود و قاتلش را معرفی کند،] خداوند این گونه، مردگان را زنده می کند، و دلایلِ [قدرت وربوبیت] خود را به شما نشان می دهد تا [برای درک حقایق] بیندیشید «73»
ثُمَّ قَسَتْ قُلُوبُکُمْ مِنْ بَعْدِ ذَلِکَ فَهِیَ کَالْحِجَارَةِ أَوْ أَشَدُّ قَسْوَةً وَإِنَّ مِنَ الْحِجَارَةِ لَمَا یَتَفَجَّرُ مِنْهُ الْأَنْهَارُ وَإِنَّ مِنْهَا لَمَا یَشَّقَّقُ فَیَخْرُجُ مِنْهُ الْمَاءُ وَإِنَّ مِنْهَا لَمَا یَهْبِطُ مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ ﴿74﴾
سپس دل های شما بعد از آن [ همه معجزۀ شگفت انگیز] چون سنگ یا سخت تر از سنگ دچار قساوت شد، [آری سخت تر از سنگ؛] زیرا از برخی سنگ ها نهرها جاری می شود، و بعضی از آن ها می شکافد و از آن آب بیرون می آید، و پاره ای از آن ها از ترس خدا از بلندی سقوط می کند، [اما دل های شما از هیچ معجزه و موعظه ای اثر نمی گیرد، ولی بدانید که] خداوند از آنچه انجام می دهید بی خبر نیست«74»
أَفَتَطْمَعُونَ أَنْ یُؤْمِنُوا لَکُمْ وَقَدْ کَانَ فَرِیقٌ مِنْهُمْ یَسْمَعُونَ کَلَامَ اللَّهِ ثُمَّ یُحَرِّفُونَهُ مِنْ بَعْدِ مَا عَقَلُوهُ وَهُمْ یَعْلَمُونَ ﴿75﴾
آیا [شما مردمِ مؤمن] امید دارید که [یهودیانِ سخت دلِ روزگارتان که دنباله روِ گذشتگانشان هستند] به [اسلامِ] شما ایمان بیاورند؟ درحالی که گروهی از آنان [تورات] کلام خدا را همواره می شنیدند، سپس بعد از آن که مفهومش را درک می کردند [به سبب دنیاطلبی و هواپرستی به دلخواه خود] تغییرش می دادند، درصورتی که می دانستند [به کلام خدا و مردمِ جویای حق خیانت می کنند ]«75»
وَإِذَا لَقُوا الَّذِینَ آمَنُوا قَالُوا آمَنَّا وَإِذَا خَلَا بَعْضُهُمْ إِلَى بَعْضٍ قَالُوا أَتُحَدِّثُونَهُمْ بِمَا فَتَحَ اللَّهُ عَلَیْکُمْ لِیُحَاجُّوکُمْ بِهِ عِنْدَ رَبِّکُمْ أَفَلَا تَعْقِلُونَ﴿76﴾
هنگامی که [این سخت دلان] با اهل ایمان دیدار کنند می گویند: ما ایمان آوردیم. و چون با هم در خلوت می نشینند [از روی اعتراض به یکدیگر] می گویند: آیا حقایقی که خداوند [در تورات دربارۀ محمّد صلی الله علیه وآله] برای شما توضیح داده به اهل ایمان خبر می دهید تا [روز قیامت] در پیشگاه پروردگارتان بر ضد شما استدلال کنند؟ آیا نمی اندیشید [که نباید زمینۀ استدلال بر ضد خود را در اختیار مؤمنان گذارید]؟!«76 »
أَوَلَا یَعْلَمُونَ أَنَّ اللَّهَ یَعْلَمُ مَا یُسِرُّونَ وَمَا یُعْلِنُونَ ﴿77﴾
آیا [این سخت دلان] نمی دانند که خداوند آنچه را [از حقایق] پنهان می دارند و آنچه را آشکار می کنند می داند؟ «77»
وَمِنْهُمْ أُمِّیُّونَ لَا یَعْلَمُونَ الْکِتَابَ إِلَّا أَمَانِیَّ وَإِنْ هُمْ إِلَّا یَظُنُّونَ ﴿78﴾
گروهی از یهود، اشخاصِ بی سوادی هستند که [ به علت عدم تحقیق در امر دین،] تحریف ها و دروغ های واردشده در تورات [به وسیلۀ عالِمان دنیاپرستشان] را به عنوان کتاب آسمانی می شناسند، و اینان جز خیال پردازانی [سبک سر] نیستند«78»
فَوَیْلٌ لِلَّذِینَ یَکْتُبُونَ الْکِتَابَ بِأَیْدِیهِمْ ثُمَّ یَقُولُونَ هَذَا مِنْ عِنْدِ اللَّهِ لِیَشْتَرُوا بِهِ ثَمَنًا قَلِیلًا فَوَیْلٌ لَهُمْ مِمَّا کَتَبَتْ أَیْدِیهِمْ وَوَیْلٌ لَهُمْ مِمَّا یَکْسِبُونَ ﴿79﴾
پس وای بر کسانی که نوشته ای را از نزد خود [به عنوان آیات تورات] می نویسند، سپس می گویند: این آیات از سوی خداست، تا با این [کارِ زشتِ خائنانه] بهایی اندک به دست آورند! پس عذاب شدید بر آنان از آنچه دست هایشان [با تکیه بر هوای نفسشان] نوشت! و حسرت هلاکت بر آنان از آنچه [از رشوه و مال حرام] به دست می آورند!«79»
وَقَالُوا لَنْ تَمَسَّنَا النَّارُ إِلَّا أَیَّامًا مَعْدُودَةً قُلْ أَتَّخَذْتُمْ عِنْدَ اللَّهِ عَهْدًا فَلَنْ یُخْلِفَ اللَّهُ عَهْدَهُ أَمْ تَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ ﴿80﴾
و [یهودیان] گفتند: آتش دوزخ جز چند روزی به ما نمی رسد. بگو: آیا [بر این عقیدۀ خود] از نزد خدا پیمانی تخلّف ناپذیر گرفته اید؟ یا از روی نادانی چیزی را به خداوند نسبت می دهید؟«80»
بَلَى مَنْ کَسَبَ سَیِّئَةً وَأَحَاطَتْ بِهِ خَطِیئَتُهُ فَأُولَئِکَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ ﴿81﴾
[نه چنین است که می گویید،] بلکه آنان که مرتکب گناه شدند و گناه سراسر وجودشان را فرا گرفت اهل آتشند، و در آن جاودانه اند «81»
وَالَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَئِکَ أَصْحَابُ الْجَنَّةِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ﴿82﴾
و آنان که ایمان آوردند و کارهای شایسته انجام دادند اهل بهشتند، و در آن همیشگی اند«82»
وَإِذْ أَخَذْنَا مِیثَاقَ بَنِی إِسْرَائِیلَ لَا تَعْبُدُونَ إِلَّا اللَّهَ وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا وَذِی الْقُرْبَى وَالْیَتَامَى وَالْمَسَاکِینِ وَقُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنًا وَأَقِیمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّکَاةَ ثُمَّ تَوَلَّیْتُمْ إِلَّا قَلِیلًا مِنْکُمْ وَأَنْتُمْ مُعْرِضُونَ ﴿83﴾
و [به یاد آرید] زمانی که از بنی اسرائیل پیمان گرفتیم که جز خدا را نپرستید و به پدر و مادر و خویشان و یتیمان و از کار افتادگان نیکی کنید، و با مردم با خوش زبانی سخن گویید، و نماز را [با شرایط ویژه اش] بخوانید، و زکات بپردازید. سپس همۀ شما جز اندکی، [از پیمان خدا] رویگردان شدید، و شما [عادتاً] رویگردان هستید«83»
وَإِذْ أَخَذْنَا مِیثَاقَکُمْ لَا تَسْفِکُونَ دِمَاءَکُمْ وَلَا تُخْرِجُونَ أَنْفُسَکُمْ مِنْ دِیَارِکُمْ ثُمَّ أَقْرَرْتُمْ وَأَنْتُمْ تَشْهَدُونَ ﴿84﴾
و [به یاد آرید] زمانی که از شما پیمان استوار گرفتیم که خون یکدیگر را نریزید، و همدیگر را از خانه های خود آواره نکنید. آن گاه [به پیمانتان] اقرار کردید، و خود بر آن گواهی می دهید «84»
ثُمَّ أَنْتُمْ هَؤُلَاءِ تَقْتُلُونَ أَنْفُسَکُمْ وَتُخْرِجُونَ فَرِیقًا مِنْکُمْ مِنْ دِیَارِهِمْ تَظَاهَرُونَ عَلَیْهِمْ بِالْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَإِنْ یَأْتُوکُمْ أُسَارَى تُفَادُوهُمْ وَهُوَ مُحَرَّمٌ عَلَیْکُمْ إِخْرَاجُهُمْ أَفَتُؤْمِنُونَ بِبَعْضِ الْکِتَابِ وَتَکْفُرُونَ بِبَعْضٍ فَمَا جَزَاءُ مَنْ یَفْعَلُ ذَلِکَ مِنْکُمْ إِلَّا خِزْیٌ فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَیَوْمَ الْقِیَامَةِ یُرَدُّونَ إِلَى أَشَدِّ الْعَذَابِ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ ﴿85﴾
سپس این شما هستید که یکدیگر را می کشید و گروهی از خودتان را از خانه هایشان آواره می کنید، درحالی که به سبب گناه و تجاوز یکدیگر را بر ضد آوارگان یاری می دهید، و اگر آنان در حال اسارت نزد شما آیند با پرداختِ عوض، آزادشان می کنید درصورتی که آواره کردنشان بر شما حرام بود. آیا به بخشی از [آیات و احکام] تورات مؤمن هستید و منکر بخشی دیگر می باشید؟ [به طوری که حرام بودنِ جنگ با یکدیگر و آواره نمودنِ مردم را که قانون خداست مردود دانسته، و وجوب آزادکردن اسیران را قبول دارید!] پس کیفر کسانی از شما که تبعیض در آیات خدا را روامی دارند جز خواری در زندگی دنیا نیست، و روز قیامت به سوی سخت ترین عذاب بازشان می گردانند، و خداوند از آنچه انجام می دهید بی خبر نیست«85»
أُولَئِکَ الَّذِینَ اشْتَرَوُا الْحَیَاةَ الدُّنْیَا بِالْآخِرَةِ فَلَا یُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذَابُ وَلَا هُمْ یُنْصَرُونَ ﴿86﴾
اینان کسانی هستند که زندگی [زودگذر] دنیا را به [بهای ازدست دادنِ] آخرتِ [اَبدی] خریدند، از این جهت نه عذابشان سبُک می گردد، و نه برای نجات از عذاب حمایتشان می کنند«86»
وَلَقَدْ آتَیْنَا مُوسَى الْکِتَابَ وَقَفَّیْنَا مِنْ بَعْدِهِ بِالرُّسُلِ وَآتَیْنَا عِیسَى ابْنَ مَرْیَمَ الْبَیِّنَاتِ وَأَیَّدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ أَفَکُلَّمَا جَاءَکُمْ رَسُولٌ بِمَا لَا تَهْوَى أَنْفُسُکُمُ اسْتَکْبَرْتُمْ فَفَرِیقًا کَذَّبْتُمْ وَفَرِیقًا تَقْتُلُونَ ﴿87﴾
به یقین ما به موسی کتاب دادیم، و پس از او پیامبرانی به دنبال هم فرستادیم، و به عیسی بن مریم دلایل آشکار عطا کردیم، و او را به وسیلۀ روحُ القُدُس توانایی بخشیدیم، پس چرا هرگاه پیامبری آیین خدا را که دلخواه و هماهنگ با خواسته های نامعقولتان نبود برای شما آورد سرکشی کردید؟ و نهایتاً [نبوتِ] گروهی را منکر شدید، وگروهی را کشتید ؟!«87»
وَقَالُوا قُلُوبُنَا غُلْفٌ بَلْ لَعَنَهُمُ اللَّهُ بِکُفْرِهِمْ فَقَلِیلًا مَا یُؤْمِنُونَ ﴿88﴾
و [یهودیان به پیامبر] گفتند: دل های ما در پوششی سخت است [به این سبب قرآن و کلام تو را درک نمی کنیم. ولی چنین نیست،] بلکه خداوند به سبب کفرشان آنان را از عرصۀ توفیق و رحمتش رانده، [در نتیجه از پذیرفتن اسلام سرپیچی می کنند،] پس اندکی از شما ایمان می آورند «88»
وَلَمَّا جَاءَهُمْ کِتَابٌ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ مُصَدِّقٌ لِمَا مَعَهُمْ وَکَانُوا مِنْ قَبْلُ یَسْتَفْتِحُونَ عَلَى الَّذِینَ کَفَرُوا فَلَمَّا جَاءَهُمْ مَا عَرَفُوا کَفَرُوا بِهِ فَلَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الْکَافِرِینَ ﴿89﴾
چون برای آنان از سوی خداوند کتابی [هدایتگر که] تصدیق کنندۀ [حقانیت] توراتِ همراه آنان است آمد، و همواره پیش از نزولش به خودشان [در سایۀ ایمان به آن] مژدۀ پیروزی بر کافران می دادند، [با این وصف] چون قرآن که [قبل از نزولش] آن را [با پیش گویی تورات] می شناختند به سویشان آمد آن را انکار کردند، پس لعنت خدا بر منکران باد!«89»
بِئْسَمَا اشْتَرَوْا بِهِ أَنْفُسَهُمْ أَنْ یَکْفُرُوا بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ بَغْیًا أَنْ یُنَزِّلَ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ عَلَى مَنْ یَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ فَبَاءُوا بِغَضَبٍ عَلَى غَضَبٍ وَلِلْکَافِرِینَ عَذَابٌ مُهِینٌ ﴿90﴾
بد چیزی است آنچه خود را به آن فروختند! و آن کفرورزی از روی حسادت به کتابی است که خدا [بر محمّد صلی الله علیه وآله] نازل کرده، [معترضانه می گویند: چرا] خداوند از باب احسانش به هرکه از بندگانش بخواهد کتاب آسمانی نازل می کند؟! پس آنان به خشمِ پی در پی خداوند که مستحق آن بودند دچار شدند، و برای منکرانِ [قرآن و پیامبر] عذابی خوارکننده است «90»
وَإِذَا قِیلَ لَهُمْ آمِنُوا بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ قَالُوا نُؤْمِنُ بِمَا أُنْزِلَ عَلَیْنَا وَیَکْفُرُونَ بِمَا وَرَاءَهُ وَهُوَ الْحَقُّ مُصَدِّقًا لِمَا مَعَهُمْ قُلْ فَلِمَ تَقْتُلُونَ أَنْبِیَاءَ اللَّهِ مِنْ قَبْلُ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ ﴿91﴾
چون به آنان گویند: به قرآنی که خداوند [بر پیامبر اسلام] نازل کرده ایمان آورید! می گویند: فقط به توراتی که بر خودِ ما [یهودیان] نازل شده ایمان داریم. و به غیر آن، که کتابی حق و گواهی دهنده حقانیت توراتی است که با آن ها است کفر می ورزند، بگو: اگر شما [از روی حقیقت و راستی] مؤمن [به تورات] بودید پس چرا پیش از این پیامبران خدا را می کشتید ؟!«91»
وَلَقَدْ جَاءَکُمْ مُوسَى بِالْبَیِّنَاتِ ثُمَّ اتَّخَذْتُمُ الْعِجْلَ مِنْ بَعْدِهِ وَأَنْتُمْ ظَالِمُونَ ﴿92﴾
همانا موسی برای شما معجزات و دلایل روشن آورد، سپس شما بعد از [رفتن] او [به کوه طور] گوساله را معبود خود قرار دادید درحالی که ستمکار بودید!«92»
وَإِذْ أَخَذْنَا مِیثَاقَکُمْ وَرَفَعْنَا فَوْقَکُمُ الطُّورَ خُذُوا مَا آتَیْنَاکُمْ بِقُوَّةٍ وَاسْمَعُوا قَالُوا سَمِعْنَا وَعَصَیْنَا وَأُشْرِبُوا فِی قُلُوبِهِمُ الْعِجْلَ بِکُفْرِهِمْ قُلْ بِئْسَمَا یَأْمُرُکُمْ بِهِ إِیمَانُکُمْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ ﴿93)
و [به یاد آرید] زمانی که از شما [برای پیروی از حق] پیمان گرفتیم و کوه طور را بر فرازتان بالا بردیم [و گفتیم:] آنچه را [از کتاب و نبوت] به شما عطا نمودیم با قدرت فراگیرید و [با گوشِ پذیرش] بشنوید! گفتند: شنیدیم و [اما شنیدنشان جدی و واقعی نبود و عملاً] اِعلام عصیان و نافرمانی کردند، [آری] به سبب کفرشان [دوستی] گوساله در [همۀ زوایای] دلشان رسوخ کرد، بگو: اگر شما اهل ایمان هستید [این چه ایمانی است که این همه ظلم و فساد ایجاد می کند؟] پس بد چیزی است آنچه ایمانتان به آن فرمان می دهد !«93»
قُلْ إِنْ کَانَتْ لَکُمُ الدَّارُ الْآخِرَةُ عِنْدَ اللَّهِ خَالِصَةً مِنْ دُونِ النَّاسِ فَتَمَنَّوُا الْمَوْتَ إِنْ کُنْتُمْ صَادِقِینَ ﴿94﴾
بگو: اگر [آن گونه که می پندارید] سرای [پُر نعمتِ] آخرت در پیشگاه خداوند ویژۀ شماست نه مردمِ دیگر، چنانچه در این ادعا راستگویید آرزوی مرگ کنید !«94»
وَلَنْ یَتَمَنَّوْهُ أَبَدًا بِمَا قَدَّمَتْ أَیْدِیهِمْ وَاللَّهُ عَلِیمٌ بِالظَّالِمِینَ ﴿95﴾
آنان به سبب گناهانی که مرتکب شده اند هرگز آرزوی مرگ نمی کنند، و خدا به [همۀ اعمال و حالات] ستمکاران داناست«95»
وَلَتَجِدَنَّهُمْ أَحْرَصَ النَّاسِ عَلَى حَیَاةٍ وَمِنَ الَّذِینَ أَشْرَکُوا یَوَدُّ أَحَدُهُمْ لَوْ یُعَمَّرُ أَلْفَ سَنَةٍ وَمَا هُوَ بِمُزَحْزِحِهِ مِنَ الْعَذَابِ أَنْ یُعَمَّرَ وَاللَّهُ بَصِیرٌ بِمَا یَعْمَلُونَ ﴿96﴾
هرآینه آنان را حریص ترین مردم، حتی حریص تر از مشرکان به زندگی [بسیار طولانی] خواهی یافت، هریک از آنان آرزومند است که ای کاش هزار سال عمرش دهند! ولی عمرِ هزار ساله [به فرضی که به دست آورَد] دورکنندۀ او از عذاب نیست، و خداوند به آنچه انجام می دهند داناست«96»
قُلْ مَنْ کَانَ عَدُوًّا لِجِبْرِیلَ فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلَى قَلْبِکَ بِإِذْنِ اللَّهِ مُصَدِّقًا لِمَا بَیْنَ یَدَیْهِ وَهُدًى وَبُشْرَى لِلْمُؤْمِنِینَ ﴿97﴾
[آنان با جبرئیل به خاطر این که وحی را بر تو نازل می کند دشمنند،] بگو: هرکه دشمن جبرئیل است [دشمن خداست؛ زیرا] او قرآن را به خواست خدا بر قلب تو نازل کرده است درحالی که گواهی دهنده حقانیت [کتاب های آسمانی] پیش از خود، و هدایتگر و مژده دهنده [به فرجام نیک] برای مؤمنان است«97»
مَنْ کَانَ عَدُوًّا لِلَّهِ وَمَلَائِکَتِهِ وَرُسُلِهِ وَجِبْرِیلَ وَمِیکَالَ فَإِنَّ اللَّهَ عَدُوٌّ لِلْکَافِرِینَ ﴿98﴾
هرکس با خداوند و فرشتگان و رسولانش و جبرئیل و میکائیل دشمن باشد [یقیناً کافر است،] و قطعاً خدا دشمن کافران است«98»
وَلَقَدْ أَنْزَلْنَا إِلَیْکَ آیَاتٍ بَیِّنَاتٍ وَمَا یَکْفُرُ بِهَا إِلَّا الْفَاسِقُونَ ﴿99﴾
همانا به سوی تو آیاتی روشن نازل کردیم، و به آن آیات جز منحرفان نافرمان، کافر نمی شوند«99»
أَوَکُلَّمَا عَاهَدُوا عَهْدًا نَبَذَهُ فَرِیقٌ مِنْهُمْ بَلْ أَکْثَرُهُمْ لَا یُؤْمِنُونَ ﴿100﴾
آیا چنین نیست که هر گاه [یهودیان] پیمانی [با خدا و پیامبرانش] بستند گروهی از آنان پیمان را شکستند؟ [آنان نه فقط پیمان شکنند،] بلکه بیشترشان ایمان نمی آورند «100»
وَلَمَّا جَاءَهُمْ رَسُولٌ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ مُصَدِّقٌ لِمَا مَعَهُمْ نَبَذَ فَرِیقٌ مِنَ الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتَابَ کِتَابَ اللَّهِ وَرَاءَ ظُهُورِهِمْ کَأَنَّهُمْ لَا یَعْلَمُونَ ﴿101﴾
و هنگامی که پیامبری [چون محمّد صلی الله علیه وآله] از جانب خداوند به سویشان آمد که تصدیق کنندۀ [حقانیت] کتاب آسمانی همراه آنان است، گروهی از عالِمان یهود، آیات تورات را [که بیانگر اوصاف پیامبر اسلام بود] ترک کرده، [و به آن چنان بی اعتنا شدند] که گویی خبر ندارند [که ویژگی های پیامبر در تورات است] «101»
وَاتَّبَعُوا مَا تَتْلُو الشَّیَاطِینُ عَلَى مُلْکِ سُلَیْمَانَ وَمَا کَفَرَ سُلَیْمَانُ وَلَکِنَّ الشَّیَاطِینَ کَفَرُوا یُعَلِّمُونَ النَّاسَ السِّحْرَ وَمَا أُنْزِلَ عَلَى الْمَلَکَیْنِ بِبَابِلَ هَارُوتَ وَمَارُوتَ وَمَا یُعَلِّمَانِ مِنْ أَحَدٍ حَتَّى یَقُولَا إِنَّمَا نَحْنُ فِتْنَةٌ فَلَا تَکْفُرْ فَیَتَعَلَّمُونَ مِنْهُمَا مَا یُفَرِّقُونَ بِهِ بَیْنَ الْمَرْءِ وَزَوْجِهِ وَمَا هُمْ بِضَارِّینَ بِهِ مِنْ أَحَدٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ وَیَتَعَلَّمُونَ مَا یَضُرُّهُمْ وَلَا یَنْفَعُهُمْ وَلَقَدْ عَلِمُوا لَمَنِ اشْتَرَاهُ مَا لَهُ فِی الْآخِرَةِ مِنْ خَلَاقٍ وَلَبِئْسَ مَا شَرَوْا بِهِ أَنْفُسَهُمْ لَوْ کَانُوا یَعْلَمُونَ ﴿102﴾
و [یهودیانِ بی تقوا] از علم سِحری که شیاطین بر ضد حکومت سلیمان برای مردم می خواندند، [و نیز خودِ آن حضرت را متهم به ساحری می کردند] پیروی کردند، [سلیمان هرگز سراغ سِحر نرفت تا کافر شده باشد،] مسلّماً سلیمان کافر نشد؛ این شیاطین بودند که به سبب آموزشِ سِحر به مردم کافر شدند. و [نیز یهودیان از] آنچه بر دو فرشتۀ هاروت و ماروت در شهر بابِل نازل شد [پیروی کردند،] درحالی که آن دو فرشته به هیچ کس علم سِحر نمی آموختند مگر آن که [به او] می گفتند: ما فقط مایۀ آزمایشیم، [و علم سِحر را برای ابطال سِحر ساحران به تو تعلیم می دهیم،] پس [با به کارگیری آن در موارد حرام،] کافر مشو! ولی آنان از آن دو فرشته مطالبی [از سِحر] می آموختند که به وسیلۀ آن میان مرد و همسرش جدایی می انداختند، درحالی که آنان به وسیلۀ آن سحر جز به خواست خدا قدرت زیان رساندن به کسی را نداشتند. یهودیان همواره چیزی را می آموختند که به آنان آسیب می زد و سودی نمی بخشید، و یقیناً می دانستند که هرکه خریدار سِحر باشد هیچ بهره ای در آخرت ندارد؛ اگر دانا[ی به حقایق] بودند می دانستند بد چیزی است علم سِحری که خود را به آن فروختند«102»
وَلَوْ أَنَّهُمْ آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَمَثُوبَةٌ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ خَیْرٌ لَوْ کَانُوا یَعْلَمُونَ ﴿103﴾
چنانچه یهودیان [از روی راستی و درستی] مؤمن می شدند و [از روی آوردن به سِحر و ساحری] اجتناب می کردند مسلّماً پاداشی که از سوی خدا مقرر است برای آنان بهتر بود، اگر دانا بودند [قطعاً پاداش الهی را انتخاب می کردند]«103»
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَقُولُوا رَاعِنَا وَقُولُوا انْظُرْنَا وَاسْمَعُوا وَلِلْکَافِرِینَ عَذَابٌ أَلِیمٌ ﴿104﴾
ای اهل ایمان! [به پیامبر] کلمۀ «راعِنا» را [که نزد یهود دشنام است و نزد شما به معنای مهلت دادن است] نگویید! و [به جای آن] بگویید: «اُنظُرنا» [که به همان معنای مهلت دادن است]، و [دستورهای خدا و پیامبرش را به نیت اطاعت کردن] بشنوید! یقیناً برای کافران عذابی دردناک مقرر شده است«104»
مَا یَوَدُّ الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْکِتَابِ وَلَا الْمُشْرِکِینَ أَنْ یُنَزَّلَ عَلَیْکُمْ مِنْ خَیْرٍ مِنْ رَبِّکُمْ وَاللَّهُ یَخْتَصُّ بِرَحْمَتِهِ مَنْ یَشَاءُ وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ ﴿105﴾
نه کافرانِ از اهل کتاب و نه مشرکان دوست ندارند که مطلقاً خیری از سوی پروردگارتان بر شما نازل شود، اما خداوند [بر خلاف خواستۀ آنان] رحمتش را به هرکه بخواهد اختصاص می دهد، و خدا دارای احسان بزرگی است«105»
مَا نَنْسَخْ مِنْ آیَةٍ أَوْ نُنْسِهَا نَأْتِ بِخَیْرٍ مِنْهَا أَوْ مِثْلِهَا أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ ﴿106﴾
هر حکمی از احکام را که [بنا بر مصلحتی] از دایرۀ تکلیف و مسئولیت انسان حذف و مُلغی کنیم، یا آن را [به علتی] به تأخیر اندازیم، بهتر از آن یا مانندش را می آوریم، آیا ندانسته ای که خداوند بر هر کاری تواناست؟«106»
أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ لَهُ مُلْکُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا لَکُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ مِنْ وَلِیٍّ وَلَا نَصِیرٍ ﴿107﴾
آیا ندانسته ای که فرمانروایی بر آسمان ها و زمین فقط در سیطرۀ اوست؟ [و به این علت، تغییر و تأخیرِ احکام در حیطۀ مصلحت خواهی و حکومت او می باشد،] و شما را در برابر خدا [که همۀ امور به دست اوست] هیچ سرپرست و یاوری نیست «107»
أَمْ تُرِیدُونَ أَنْ تَسْأَلُوا رَسُولَکُمْ کَمَا سُئِلَ مُوسَى مِنْ قَبْلُ وَمَنْ یَتَبَدَّلِ الْکُفْرَ بِالْإِیمَانِ فَقَدْ ضَلَّ سَوَاءَ السَّبِیلِ ﴿108﴾
آیا [با علم به حاکمیتِ مطلقِ حق و مصلحت خواهی او] می خواهید از پیامبرتان [اموری نامعقول] درخواست کنید؛ همان گونه که پیش از این از موسی درخواست شد؟ و هرکس کفر را جایگزین ایمان کند قطعاً راه راست را گم کرده است«108»
وَدَّ کَثِیرٌ مِنْ أَهْلِ الْکِتَابِ لَوْ یَرُدُّونَکُمْ مِنْ بَعْدِ إِیمَانِکُمْ کُفَّارًا حَسَدًا مِنْ عِنْدِ أَنْفُسِهِمْ مِنْ بَعْدِ مَا تَبَیَّنَ لَهُمُ الْحَقُّ فَاعْفُوا وَاصْفَحُوا حَتَّى یَأْتِیَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ إِنَّ اللَّهَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ ﴿109﴾
بسیاری از اهل کتاب پس از آن که حق برای آنان روشن شد به سبب حسدی که در وجودشان شعله ور است دوست دارند شما را پس از ایمانتان به کفر بازگردانند، اکنون [از نزاع و جدال با آنان] گذشت کنید، و [از آنان] روی بگردانید تا خدا فرمانش را [به جنگ یا جزیه] اِعلام نماید، یقیناً خدا بر هر کاری تواناست«109»
وَأَقِیمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّکَاةَ وَمَا تُقَدِّمُوا لِأَنْفُسِکُمْ مِنْ خَیْرٍ تَجِدُوهُ عِنْدَ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ ﴿110﴾
نماز را [با شرایط ویژه اش] بخوانید و زکات بپردازید! و آنچه از کار نیک [چون عبادت و خدمت به خلق] برای خود پیش فرستید آن را نزد خداوند خواهید یافت؛ مسلّماً خداوند به آنچه انجام می دهید بیناست«110»
وَقَالُوا لَنْ یَدْخُلَ الْجَنَّةَ إِلَّا مَنْ کَانَ هُودًا أَوْ نَصَارَى تِلْکَ أَمَانِیُّهُمْ قُلْ هَاتُوا بُرْهَانَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ صَادِقِینَ ﴿111﴾
و [اهل کتاب] گفتند: هرگز کسی وارد بهشت نمی شود مگر آن که یهودی یا نصرانی باشد. این آرزوهای [بی پایه و باطل] آنان است، بگو: اگر [در ادعای خود] راستگویید دلیل خود را بیاورید«111»
بَلَى مَنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لِلَّهِ وَهُوَ مُحْسِنٌ فَلَهُ أَجْرُهُ عِنْدَ رَبِّهِ وَلَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُونَ ﴿112﴾
[سخن مستدل و استوار این است؛] آری، کسانی که وجودشان را تسلیم خدا کنند درحالی که نیکوکارند، برای آنان نزد پروردگارشان پاداشی [شایسته] است، نه بیمی بر آنان است و نه اندوهگین می شوند «112»
وَقَالَتِ الْیَهُودُ لَیْسَتِ النَّصَارَى عَلَى شَیْءٍ وَقَالَتِ النَّصَارَى لَیْسَتِ الْیَهُودُ عَلَى شَیْءٍ وَهُمْ یَتْلُونَ الْکِتَابَ کَذَلِکَ قَالَ الَّذِینَ لَا یَعْلَمُونَ مِثْلَ قَوْلِهِمْ فَاللَّهُ یَحْکُمُ بَیْنَهُمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فِیمَا کَانُوا فِیهِ یَخْتَلِفُونَ ﴿113﴾
یهودیان گفتند: نصرانی ها بر آیین درست و استواری نیستند. و نصرانی ها گفتند: یهودیان را آیین درست و استواری نیست. درحالی که همۀ آنان تورات و انجیل را می خوانند [و می دانند بر اساس آن دو کتاب، اتهامشان بر یکدیگر باطل است چون هر دو آیین، پیش از تحریف و پیش از آمدن اسلام، درست و استوار بوده]. و نیز کسانی [چون مشرکان] که حقایق را نمی شناسند [دربارۀ همۀ ادیان توحیدی] سخنی مانند یهود و نصاری گفتند، نهایتاً خداوند در قیامت بین آنان دربارۀ آنچه همواره با هم اختلاف داشتند داوری می کند«113»
وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ مَنَعَ مَسَاجِدَ اللَّهِ أَنْ یُذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ وَسَعَى فِی خَرَابِهَا أُولَئِکَ مَا کَانَ لَهُمْ أَنْ یَدْخُلُوهَا إِلَّا خَائِفِینَ لَهُمْ فِی الدُّنْیَا خِزْیٌ وَلَهُمْ فِی الْآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِیمٌ ﴿114﴾
چه کسانی ستمکارتر از مردمی هستند که با منع ورود مسلمانان به مساجد خدا از بُرده شدنِ نام خدا [در آن مکان های معنوی] جلوگیری کردند، و در ویرانی آن ها کوشیدند ؟ آنان را شایسته نیست که در آن مساجد جز در حال ترس [از انتقام خدا و خشم و کیفر مؤمنان] درآیند، برای آنان در دنیا خواری و در آخرت عذابی بزرگ است«114»
وَلِلَّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ فَأَیْنَمَا تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ وَاسِعٌ عَلِیمٌ﴿115﴾
مالکیت شرق و غرب فقط ویژۀ خداست پس به هرکجا روکنید آن جا به سوی خداست، مسلّماً خدا بسیار عطاکننده و داناست«115»
وَقَالُوا اتَّخَذَ اللَّهُ وَلَدًا سُبْحَانَهُ بَلْ لَهُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ کُلٌّ لَهُ قَانِتُونَ ﴿116﴾
و [یهود ونصاری] گفتند: خدا فرزندی برای خود انتخاب کرده، درحالی که او از داشتن فرزند منزّه است، بلکه آنچه در آسمان هاو زمین است مخلوق و مملوک او ست، و همۀ موجودات در برابر او فرمانبردارند«116»
بَدِیعُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَإِذَا قَضَى أَمْرًا فَإِنَّمَا یَقُولُ لَهُ کُنْ فَیَکُونُ﴿117﴾
[بدون سابقۀ مادّه و نقشه و ابزار،] پدید آورندۀ آسمان ها و زمین است، و زمانی که [به وجود آمدنِ] چیزی را اراده کند، فقط به آن می گوید: باش! پس بی درنگ موجود می شود«117»
وَقَالَ الَّذِینَ لَا یَعْلَمُونَ لَوْلَا یُکَلِّمُنَا اللَّهُ أَوْ تَأْتِینَا آیَةٌ کَذَلِکَ قَالَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ مِثْلَ قَوْلِهِمْ تَشَابَهَتْ قُلُوبُهُمْ قَدْ بَیَّنَّا الْآیَاتِ لِقَوْمٍ یُوقِنُونَ﴿118﴾
کسانی که دانای به حقایق نیستند گفتند: چرا خداوند با ما سخن نمی گوید یا آیه ای برای ما نمی آید؟ گذشتگانشان نیز مانند سخن اینان را گفتند، دل هایشان [در قساوت و لجاجت و خواسته های نامعقول] شبیه یکدیگر است، به یقین ما [به اندازۀ لازم و در حد هدایت شدن] آیات را برای اهل باور بیان کرد ه ایم«118»
إِنَّا أَرْسَلْنَاکَ بِالْحَقِّ بَشِیرًا وَنَذِیرًا وَلَا تُسْأَلُ عَنْ أَصْحَابِ الْجَحِیمِ ﴿119﴾
قطعاً ما تو را بر پایۀ درستی و راستی بشارت دهنده و بیم رسان فرستادیم، و تو [پس از ابلاغِ پیام خداوند] مسئول [ایمان نیاوردن و وضع و حال] دوزخیان نیستی«119»
وَلَنْ تَرْضَى عَنْکَ الْیَهُودُ وَلَا النَّصَارَى حَتَّى تَتَّبِعَ مِلَّتَهُمْ قُلْ إِنَّ هُدَى اللَّهِ هُوَ الْهُدَى وَلَئِنِ اتَّبَعْتَ أَهْوَاءَهُمْ بَعْدَ الَّذِی جَاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ مَا لَکَ مِنَ اللَّهِ مِنْ وَلِیٍّ وَلَا نَصِیرٍ ﴿120﴾
یهود و نصاری هرگز از تو راضی نمی شوند مگر آن که از آیین آنان پیروی کنی، بگو: یقیناً هدایتِ خدا فقط هدایت واقعی است. اگر پس از دانشِ کاملی که [چون قرآن] برایت آمده از خواسته های نامشروع آنان پیروی کنی در برابر [کیفر] خداوند هیچ یار و یاوری برایت نخواهد بود«120»
الَّذِینَ آتَیْنَاهُمُ الْکِتَابَ یَتْلُونَهُ حَقَّ تِلَاوَتِهِ أُولَئِکَ یُؤْمِنُونَ بِهِ وَمَنْ یَکْفُرْ بِهِ فَأُولَئِکَ هُمُ الْخَاسِرُونَ ﴿121﴾
کسانی که کتاب آسمانی عطایشان کرده ایم و آن را به گونه ای که شایستۀ آن است تلاوت می کنند؛ [تلاوتی با تدبّر و به قصد عمل،] آنان مؤمن [واقعی] به آن هستند، و کسانی که منکر آن می شوند، تباه کنندگانِ [همۀ سرمایۀ وجودی خویش] اند«121»
یَا بَنِی إِسْرَائِیلَ اذْکُرُوا نِعْمَتِیَ الَّتِی أَنْعَمْتُ عَلَیْکُمْ وَأَنِّی فَضَّلْتُکُمْ عَلَى الْعَالَمِینَ ﴿122﴾
ای بنی اسرائیل! نعمت هایم را که به شما عطا کردم به خاطر آورده، [قلباً مورد توجه قرار دهید،] و این که شما را بر جهانیانِ [زمان خودتان به معجزات موسی و نزول تورات] برتری دادم [به یاد آرید] «122»
وَاتَّقُوا یَوْمًا لَا تَجْزِی نَفْسٌ عَنْ نَفْسٍ شَیْئًا وَلَا یُقْبَلُ مِنْهَا عَدْلٌ وَلَا تَنْفَعُهَا شَفَاعَةٌ وَلَا هُمْ یُنْصَرُونَ ﴿123﴾
و خود را از [خطرها و خسارت های] روزی حفظ کنید که نه کسی از کسی عذابی را دفع می کند، و نه از کسی برای بخشیده شدن گناهانش عوض می پذیرند، و نه کسی را شفاعتی سود دهد، و نه [برای نجات از عذاب دوزخ] حمایتشان می کنند«123»
وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِیمَ رَبُّهُ بِکَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّی جَاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَمِنْ ذُرِّیَّتِی قَالَ لَا یَنَالُ عَهْدِی الظَّالِمِینَ ﴿124﴾
و [به یاد آرید] هنگامی که ابراهیم را پروردگارش به تکالیفی بسیار مهم [از انواع اوامر و نواهی و حوادث] آزمایش کرد، پس او همه را به طور کامل انجام داد، [پروردگارش به سبب سرافراز بیرون آمدنش از امتحان، به او] فرمود: من تو را برای همۀ مردم پیشوا قرار دادم. ابراهیم گفت: از دودمانم [نیز پیشوایانی برگزین]. خداوند فرمود: عهدِ من [که مقام والای امامت است] به ستمکاران نمی رسد«124»
وَإِذْ جَعَلْنَا الْبَیْتَ مَثَابَةً لِلنَّاسِ وَأَمْنًا وَاتَّخِذُوا مِنْ مَقَامِ إِبْرَاهِیمَ مُصَلًّى وَعَهِدْنَا إِلَى إِبْرَاهِیمَ وَإِسْمَاعِیلَ أَنْ طَهِّرَا بَیْتِیَ لِلطَّائِفِینَ وَالْعَاکِفِینَ وَالرُّکَّعِ السُّجُودِ ﴿125﴾
و [به یاد آرید] زمانی که ما خانۀ کعبه را برای همۀ مردم محل دیدار و اجتماع و جایگاه امن قرار دادیم و [گفتیم:] از مقام ابراهیم جایگاه نماز انتخاب کنید! و به ابراهیم و اسماعیل سفارش کردیم که خانه ام را برای طواف کنندگان و معتکفان و اهل رکوع و سجده گزاران [از هر آلودگی ظاهری و باطنی] پاکیزه بدارید!«125»
وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِیمُ رَبِّ اجْعَلْ هَذَا بَلَدًا آمِنًا وَارْزُقْ أَهْلَهُ مِنَ الثَّمَرَاتِ مَنْ آمَنَ مِنْهُمْ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ قَالَ وَمَنْ کَفَرَ فَأُمَتِّعُهُ قَلِیلًا ثُمَّ أَضْطَرُّهُ إِلَى عَذَابِ النَّارِ وَبِئْسَ الْمَصِیرُ ﴿126﴾
و [به یاد آرید] آن گاه که ابراهیم گفت: ای پروردگارم! این [مکان] را شهری امن قرار ده، و از اهلِ آن کسانی را که به خدا و روز قیامت ایمان داشته باشند از هر نوع میوه، روزی عنایت کن. خداوند فرمود: [دعایت را دربارۀ مؤمنان اجابت کردم،] ولی هرکه به کفر گراید بهرۀ اندکی به او می دهم، آن گاه او را به عذاب آتش می کشانم، و آتشْ عاقبتِ بدی است«126»
وَإِذْ یَرْفَعُ إِبْرَاهِیمُ الْقَوَاعِدَ مِنَ الْبَیْتِ وَإِسْمَاعِیلُ رَبَّنَا تَقَبَّلْ مِنَّا إِنَّکَ أَنْتَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ ﴿127﴾
و [به یاد آرید] هنگامی که ابراهیم و اسماعیل پایه های خانۀ کعبه را بالا می بردند، [در آن حال به پیشگاه خداوند می گفتند:] پروردگارا! [این عمل را] از ما بپذیر که تو شنوا [ی دعا] و دانا [ی به حقیقت عمل] هستی. «127»
رَبَّنَا وَاجْعَلْنَا مُسْلِمَیْنِ لَکَ وَمِنْ ذُرِّیَّتِنَا أُمَّةً مُسْلِمَةً لَکَ وَأَرِنَا مَنَاسِکَنَا وَتُبْ عَلَیْنَا إِنَّکَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ ﴿128﴾
پروردگارا! ما را [با همۀ وجود] تسلیم خود قرار ده، و نیز از دودمان ما امتی که تسلیم تو باشند [پدید آور]، و راه و رسم عبادتمان را به ما نشان ده! و توبۀ ما را بپذیر که تو بسیار توبه پذیر و مهربانی «128»
رَبَّنَا وَابْعَثْ فِیهِمْ رَسُولًا مِنْهُمْ یَتْلُو عَلَیْهِمْ آیَاتِکَ وَیُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَةَ وَیُزَکِّیهِمْ إِنَّکَ أَنْتَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ ﴿129﴾
پروردگارا! در بین آنان [که در این منطقه قرار می گیرند] پیامبری از خودشان برانگیز که آیاتت را بر آنان تلاوت کند، و کتاب و معارف استوار و سودمند تعلیمشان دهد، و [از هر نوع آلودگی] پاکشان سازد؛ زیرا تو توانای شکست ناپذیر و حکیمی«129»
وَمَنْ یَرْغَبُ عَنْ مِلَّةِ إِبْرَاهِیمَ إِلَّا مَنْ سَفِهَ نَفْسَهُ وَلَقَدِ اصْطَفَیْنَاهُ فِی الدُّنْیَا وَإِنَّهُ فِی الْآخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحِینَ ﴿130﴾
از آیین ابراهیم چه کسی رویگردان می شود جز آن که خود را به ابلهی واداشته؟! به یقین ما ابراهیم را در دنیا به عنوان بنده ای خالص انتخاب کردیم، و او مسلّماً در آخرت از شایستگان است «130»
إِذْ قَالَ لَهُ رَبُّهُ أَسْلِمْ قَالَ أَسْلَمْتُ لِرَبِّ الْعَالَمِینَ ﴿131﴾
[به یاد آرید] زمانی که پروردگارش به او گفت: تسلیم باش! گفت: تسلیم پروردگار جهانیان شدم«131»
وَوَصَّى بِهَا إِبْرَاهِیمُ بَنِیهِ وَیَعْقُوبُ یَا بَنِیَّ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَى لَکُمُ الدِّینَ فَلَا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَأَنْتُمْ مُسْلِمُونَ ﴿132﴾
و ابراهیم و یعقوب پسرانشان را به تسلیم بودن در برابر خداوند سفارش کردند که: ای پسرانِ من! یقیناً خداوند این دین را برای شما برگزیده، پس شما باید جز درحالی که تسلیم او باشید نمیرید«132»
أَمْ کُنْتُمْ شُهَدَاءَ إِذْ حَضَرَ یَعْقُوبَ الْمَوْتُ إِذْ قَالَ لِبَنِیهِ مَا تَعْبُدُونَ مِنْ بَعْدِی قَالُوا نَعْبُدُ إِلَهَکَ وَإِلَهَ آبَائِکَ إِبْرَاهِیمَ وَإِسْمَاعِیلَ وَإِسْحَاقَ إِلَهًا وَاحِدًا وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ ﴿133﴾
آیا [شما یهودیان که ادعا می کنید یعقوب پسرانش را به آیین یهودیت سفارش کرد] هنگامی که مرگ یعقوب فرارسید کنار او حاضر بودید؟ آن گاه که به پسرانش گفت: پس از من چه چیزی را می پرستید؟ گفتند: معبود تو و معبود پدرانت ابراهیم و اسماعیل و اسحاق را که معبود یگانه است می پرستیم، و ما تسلیم او هستیم«133»
تِلْکَ أُمَّةٌ قَدْ خَلَتْ لَهَا مَا کَسَبَتْ وَلَکُمْ مَا کَسَبْتُمْ وَلَا تُسْأَلُونَ عَمَّا کَانُوا یَعْمَلُونَ ﴿134﴾
آنان گروهی بودند که درگذشتند، آنچه از عمل به دست آوردند ویژۀ خود آنان است، و آنچه شما به دست آوردید اختصاص به خودتان دارد، و شما در برابر آنچه آنان انجام می دادند مورد بازخواست نخواهید بود«134»
وَقَالُوا کُونُوا هُودًا أَوْ نَصَارَى تَهْتَدُوا قُلْ بَلْ مِلَّةَ إِبْرَاهِیمَ حَنِیفًا وَمَا کَانَ مِنَ الْمُشْرِکِینَ ﴿135﴾
و [اهل کتاب به مسلمانانِ ثابت قدم] گفتند: یهودی یا نصرانی شوید تا هدایت یابید. [ای پیامبر! تو به هر دو طایفه] بگو: [خواستۀ باطلِ شما را هرگز نمی پذیریم،] بلکه از آیین ابراهیمِ یکتاپرست که از مشرکان نبود پیروی می کنیم، [و پایبند به آن دین خالصِ توحیدی هستیم]«135»
قُولُوا آمَنَّا بِاللَّهِ وَمَا أُنْزِلَ إِلَیْنَا وَمَا أُنْزِلَ إِلَى إِبْرَاهِیمَ وَإِسْمَاعِیلَ وَإِسْحَاقَ وَیَعْقُوبَ وَالْأَسْبَاطِ وَمَا أُوتِیَ مُوسَى وَعِیسَى وَمَا أُوتِیَ النَّبِیُّونَ مِنْ رَبِّهِمْ لَا نُفَرِّقُ بَیْنَ أَحَدٍ مِنْهُمْ وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ ﴿136﴾
[شما ای اهل ایمان! با صدای رسا] بگویید: ما به خداوند و آنچه به سویمان نازل شده، و به آنچه به ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و نوادگانِ [آراسته به مقام نبوتِ] آنان نازل گشته، و به آنچه به موسی و عیسی، و آنچه به پیامبران از ناحیۀ پروردگارشان عطا شده ایمان آوردیم، بین هیچ یک از آنان [در ایمان به این که پیامبر خدایند] تفاوتی قائل نیستیم، و ما در برابر خداوند تسلیم هستیم«136»
پفَإِنْ آمَنُوا بِمِثْلِ مَا آمَنْتُمْ بِهِ فَقَدِ اهْتَدَوْا وَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّمَا هُمْ فِی شِقَاقٍ فَسَیَکْفِیکَهُمُ اللَّهُ وَهُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ ﴿137﴾
پس اگر [اهل کتاب] به مانند آنچه شما ایمان آورده اید [مثل ایمان به خدا، پیامبران و کتاب های الهی] ایمان بیاورند قطعاً هدایت یافته اند، و اگر [از حقایق الهی] روی برتابند جز این نیست که در ستیز و دشمنی [با حق] هستند، پس به زودی خداوند شرّ آنان را [با کشته شدن یا آوارگی از خانه و شهر] از تو دفع خواهد کرد، و خداوند شنوا[ی دعا] و دانا[ی به همۀ امور] است«137»
صِبْغَةَ اللَّهِ وَمَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ صِبْغَةً وَنَحْنُ لَهُ عَابِدُونَ ﴿138﴾
[به اهل کتاب بگو: به] رنگ خدا [که همان دین واقعی است پایبند باشید،] و چه کسی رنگش نیکوتر از رنگ خداست؟ ما فقط پرستش کنندگانِ او هستیم«138»
قُلْ أَتُحَاجُّونَنَا فِی اللَّهِ وَهُوَ رَبُّنَا وَرَبُّکُمْ وَلَنَا أَعْمَالُنَا وَلَکُمْ أَعْمَالُکُمْ وَنَحْنُ لَهُ مُخْلِصُونَ ﴿139﴾
[به اهل کتاب] بگو: آیا با ما دربارۀ خداوند گفت وگو [ی نادرست و بی دلیل] می کنید؟ درحالی که او پروردگار ما و شماست، اعمال ما [در پیشگاه او] ویژۀ ماست، و اعمال شما مخصوص به خود شماست، و ما [در ایمان و عمل] برای او اخلاص می ورزیم«139»
یأَمْ تَقُولُونَ إِنَّ إِبْرَاهِیمَ وَإِسْمَاعِیلَ وَإِسْحَاقَ وَیَعْقُوبَ وَالْأَسْبَاطَ کَانُوا هُودًا أَوْ نَصَارَى قُلْ أَأَنْتُمْ أَعْلَمُ أَمِ اللَّهُ وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ کَتَمَ شَهَادَةً عِنْدَهُ مِنَ اللَّهِ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ ﴿140﴾ا
می گویید: ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و نوادگانِ [آراسته به مقام نبوتِ] آنان، یهودی یا نصرانی بودند. بگو: آیا شما داناترید یا خداوند؟ و ستمکارتر از کسی که گواهی بر حقیقتی را که از جانب خدا نزد اوست پنهان کند کیست؟ و خداوند از آنچه انجام می دهید بی خبر نیست«140»
تِلْکَ أُمَّةٌ قَدْ خَلَتْ لَهَا مَا کَسَبَتْ وَلَکُمْ مَا کَسَبْتُمْ وَلَا تُسْأَلُونَ عَمَّا کَانُوا یَعْمَلُونَ ﴿141﴾
آنان گروهی بودند که درگذشتند، آنچه [از عمل] به دست آوردند ویژۀ خود آنان است، و آنچه شما به دست آوردید اختصاص به خودتان دارد، و شما در برابر آنچه آنان انجام می دادند مورد بازخواست نخواهید بود«141»
الفاتحة - مکی - تعداد آیه7
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ ﴿1﴾
به نام خدا که رحمتش بی‌اندازه است و مهربانی‌اش همیشگی«1»
الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ ﴿2﴾ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ ﴿3﴾ مَالِکِ یَوْمِ الدِّینِ ﴿4﴾ إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَإِیَّاکَ نَسْتَعِینُ ﴿5﴾ اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِیمَ ﴿6﴾
همۀ ستایش‌ها ویژۀ خدا، پروردگار جهانیان است«2» رحمتش بی‌اندازه است و مهربانی‌اش همیشگی«3» تنها او فرمانروای روز پاداش و کیفر است«4» [پروردگارا!] فقط تو را می‌پرستیم، و [در همۀ امورمان،] تنها از تو یاری می‌خواهیم«5» ما را به راهِ راست راهنمایی کن«6»
صِرَاطَ الَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ غَیْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ وَلَا الضَّالِّینَ ﴿7﴾
راهِ کسانی که نعمت‌ها[ی مادی و معنوی] را عطایشان کردی، که نه بر آنان خشم گرفتی و نه گمراهند.«7 »
البقرة - مدنی - تعداد آیه286
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ
به نام خدا که رحمتش بی‌اندازه است و مهربانی‌اش همیشگی
الم ﴿1﴾ ذَلِکَ الْکِتَابُ لَا رَیْبَ فِیهِ هُدًى لِلْمُتَّقِینَ ﴿2﴾
الف، لام، میم«1» در [وحی بودنِ] این کتابِ [باعظمت] هیچ تردیدی نیست، [همۀ آیاتش] راهنمای پرهیزکاران [به سوی سعادت دنیا و آخرت] است«2»
الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ وَیُقِیمُونَ الصَّلَاةَ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ یُنْفِقُونَ ﴿3﴾
آنان که غیب را باور دارند، و نماز را [با شرایط ویژه اش] می خوانند، و از هر نعمت [مادی و معنوی] که روزی آنان کرده ایم [در راه خدا] هزینه می کنند«3»
وَالَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِمَا أُنْزِلَ إِلَیْکَ وَمَا أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِکَ وَبِالْآخِرَةِ هُمْ یُوقِنُونَ﴿4﴾
و به آنچه بر تو و به آنچه پیش از تو نازل شده ایمان دارند، و اینانند که به آخرت یقین دارند.«4»
أُولَئِکَ عَلَى هُدًى مِنْ رَبِّهِمْ وَأُولَئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ﴿5﴾
آنانند که از سوی پروردگارشان بر [بلندای] هدایتند، و آنانند که [بر موانع راهِ سعادت] پیروز ند.«5 »
إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا سَوَاءٌ عَلَیْهِمْ أَأَنْذَرْتَهُمْ أَمْ لَمْ تُنْذِرْهُمْ لَا یُؤْمِنُونَ ﴿6﴾
مسلّماً برای منکران حقایق [که بر انکارشان پافشاری می کنند،] مساوی است که [ از عذاب دوزخ ] هشدارشان دهی یا ندهی؛ قطعا ایمان نمی آورند «6»
خَتَمَ اللَّهُ عَلَى قُلُوبِهِمْ وَعَلَى سَمْعِهِمْ وَعَلَى أَبْصَارِهِمْ غِشَاوَةٌ وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِیمٌ ﴿7﴾
خداوند [به کیفر انکارشان] بر دل ها و گوششان مُهرِ [عدم فهمِ حقایق] زده، و بر چشم ها[ی قلبشان] پردۀ ضخیمی است [که مشعل هدایت را نمی بینند]، و برای آنان عذاب بزرگی است«7»
وَمِنَ النَّاسِ مَنْ یَقُولُ آمَنَّا بِاللَّهِ وَبِالْیَوْمِ الْآخِرِ وَمَا هُمْ بِمُؤْمِنِینَ ﴿8﴾
برخی از مردم [که منافقند] می گویند: ما به خدا و روز قیامت ایمان آوردیم، درحالی که مؤمن نیستند «8»
یُخَادِعُونَ اللَّهَ وَالَّذِینَ آمَنُوا وَمَا یَخْدَعُونَ إِلَّا أَنْفُسَهُمْ وَمَا یَشْعُرُونَ ﴿9﴾
[به گمان باطلشان] خداوند و مؤمنان را مورد نیرنگ قرار می دهند درحالی که جز به خودشان نیرنگ نمی زنند، و [زیانِ این نیرنگ را نسبت به خود] درک نمی کنند «9»
فِی قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ فَزَادَهُمُ اللَّهُ مَرَضًا وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ بِمَا کَانُوا یَکْذِبُونَ﴿10﴾
در دل هایشان بیماری [سختی از نفاق، و دشمنی با خدا و پیامبر است،] پس خدا [به کیفر انحرافشان] بر بیماری دل هایشان افزود، و برای آنان به سبب آن که همواره دروغ می گفتند عذاب دردناکی است «10»
وَإِذَا قِیلَ لَهُمْ لَا تُفْسِدُوا فِی الْأَرْضِ قَالُوا إِنَّمَا نَحْنُ مُصْلِحُونَ ﴿11﴾
چون به آنان گویند: در زمین تبهکاری و فتنه انگیزی نکنید، می گویند: فقط ما در مقام اصلاح گری هستیم «11»
أَلَا إِنَّهُمْ هُمُ الْمُفْسِدُونَ وَلَکِنْ لَا یَشْعُرُونَ ﴿12﴾
آگاه باشید! خودِ اینان اهل تبهکاری و فتنه انگیزی اند؛ ولی این مسئله را نمی فهمند «12»
وَإِذَا قِیلَ لَهُمْ آمِنُوا کَمَا آمَنَ النَّاسُ قَالُوا أَنُؤْمِنُ کَمَا آمَنَ السُّفَهَاءُ أَلَا إِنَّهُمْ هُمُ السُّفَهَاءُ وَلَکِنْ لَا یَعْلَمُونَ ﴿13﴾
چون به آنان گویند: شما هم آن گونه که دیگر مردم ایمان آوردند ایمان آورید، می گویند: آیا ما نیز مانند ابلهان ایمان آوریم؟ آگاه باشید! یقیناً خودِ اینان ابلهند؛ ولی [از شدت کوردلی به ابلهی خود] آگاه نیستند «13»
وَإِذَا لَقُوا الَّذِینَ آمَنُوا قَالُوا آمَنَّا وَإِذَا خَلَوْا إِلَى شَیَاطِینِهِمْ قَالُوا إِنَّا مَعَکُمْ إِنَّمَا نَحْنُ مُسْتَهْزِئُونَ ﴿14﴾
هنگامی که با مؤمنان دیدار کنند می گویند: ما [به خدا و پیامبر] مؤمن شدیم. و زمانی که با شیطان هایشان [که سران شرک و کفرند] در خلوت بنشینند می گویند: به یقین ما با شماییم، جز این نیست که ما [با تظاهر به ایمان،] آنان را مورد ریشخند قرار می دهیم«14»
اللَّهُ یَسْتَهْزِئُ بِهِمْ وَیَمُدُّهُمْ فِی طُغْیَانِهِمْ یَعْمَهُونَ ﴿15﴾
خداوند آنان را [به کیفر این عمل منافقانه] دچار عذاب [دنیا و آخرت] می کند، و در تجاوز کردنشان مهلت می دهد تا [همواره در وادی نفاقشان] سرگردان بمانند «15»
أُولَئِکَ الَّذِینَ اشْتَرَوُا الضَّلَالَةَ بِالْهُدَى فَمَا رَبِحَتْ تِجَارَتُهُمْ وَمَا کَانُوا مُهْتَدِینَ ﴿16﴾
آنان مردمی هستند که گمراهی را به جای هدایت خریدند، [در نهایت] تجارتشان هیچ سودی نکرد، و از راه یافتگان [به سوی سعادت] نبودند«16»
مَثَلُهُمْ کَمَثَلِ الَّذِی اسْتَوْقَدَ نَارًا فَلَمَّا أَضَاءَتْ مَا حَوْلَهُ ذَهَبَ اللَّهُ بِنُورِهِمْ وَتَرَکَهُمْ فِی ظُلُمَاتٍ لَا یُبْصِرُونَ ﴿17﴾
سرگذشتشان چون سرگذشت کسانی است که [در شب بسیار تاریک بیابان،] آتشی افروختند [تا در پرتوِ آن خود را از خطر برهانند]، چون آتش، پیرامونشان را روشن ساخت، خداوند [با توفانی سهمگین،] نورشان را نابود کرد، و آنان را در تاریکی هایی که جایی را نمی دیدند [حیران و سرگردان] رها ساخت«17»
صُمٌّ بُکْمٌ عُمْیٌ فَهُمْ لَا یَرْجِعُونَ ﴿18﴾
آنان [از شنیدن حقایق] کر، و [از گفتنِ واقعیات و پرسشِ از حقایق] لال، و [از دیدنِ آثار حق و آیات الهی] کورند؛ به این سبب [از مسیر شیطان به راه مستقیم] باز نمی گردند «18»
أَوْ کَصَیِّبٍ مِنَ السَّمَاءِ فِیهِ ظُلُمَاتٌ وَرَعْدٌ وَبَرْقٌ یَجْعَلُونَ أَصَابِعَهُمْ فِی آذَانِهِمْ مِنَ الصَّوَاعِقِ حَذَرَ الْمَوْتِ وَاللَّهُ مُحِیطٌ بِالْکَافِرِینَ ﴿19﴾
یا [سرگذشت آنان] مانند [دچارشدگان به] رگباری شدید از آسمان است که در آن رگبار، تاریکی های متراکم و رعد و برقِ [خطرزا] است، انگشتانشان را از [صدای هولناک] صاعقه ها به علت بیم از مرگ در گوش هایشان می گذارند [درحالی که راهِ گریزی از خطر مرگ برای آنان نیست،] و خداوند به منکران [حقایق] احاطه [همه جانبه] دارد «19»
یَکَادُ الْبَرْقُ یَخْطَفُ أَبْصَارَهُمْ کُلَّمَا أَضَاءَ لَهُمْ مَشَوْا فِیهِ وَإِذَا أَظْلَمَ عَلَیْهِمْ قَامُوا وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ لَذَهَبَ بِسَمْعِهِمْ وَأَبْصَارِهِمْ إِنَّ اللَّهَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ﴿20﴾
نزدیک است که آن برق [بسیار درخشان، روشنی] چشم هایشان را برُباید، هنگامی که بر آنان بتابد در پرتوِ آن راه می روند، و چون فضا را بر آنان تاریک کند می ایستند، و اگر خدا می خواست [شنوایی] گوش و [بینایی] چشمِ آنان را به کلی نابود می کرد [تا برای همیشه از شنیدن حقایقِ هدایتگر و دیدن آثار الهی محروم گردند؛ زیرا] خداوند بر هرکاری تواناست«20»
یَا أَیُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّکُمُ الَّذِی خَلَقَکُمْ وَالَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ ﴿21﴾
ای مردم! پروردگارتان را که شما و پیشینیانتان را آفریده بندگی کنید تا به [روحیۀ] اطاعت از خدا و پرهیز از محرّماتش آراسته شوید «21»
الَّذِی جَعَلَ لَکُمُ الْأَرْضَ فِرَاشًا وَالسَّمَاءَ بِنَاءً وَأَنْزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَرَاتِ رِزْقًا لَکُمْ فَلَا تَجْعَلُوا لِلَّهِ أَنْدَادًا وَأَنْتُمْ تَعْلَمُونَ﴿22﴾
پروردگاری که زمین را به سود شما بستری گسترده، و آسمان را سقفی برافراشته قرار داد، و از آسمان آبی [سودمند] فرستاد و به وسیلۀ آن از میوه ها[ی فراوان]، روزی [ثمربخشی] برای شما پدید آورد، پس برای خدا همتایانی قرار ندهید درحالی که می دانید [برای خداوند در آفریدن و روزی دادن همتایی نیست]«22»
وَإِنْ کُنْتُمْ فِی رَیْبٍ مِمَّا نَزَّلْنَا عَلَى عَبْدِنَا فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِنْ مِثْلِهِ وَادْعُوا شُهَدَاءَکُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ کُنْتُمْ صَادِقِینَ ﴿23﴾
اگر در [وحی بودنِ] قرآنی که ما بر بندۀ خود [محمّد صلی الله علیه وآله] نازل کردیم شک دارید پس سوره ای مانند آن بیاورید، و [برای این کار] یاران همفکرِتان [از متخصصان بزرگ زبان و ادبیات عرب] را در برابر خداوند دعوت کنید چنانچه در ادعای خویش راستگویید «23»
فَإِنْ لَمْ تَفْعَلُوا وَلَنْ تَفْعَلُوا فَاتَّقُوا النَّارَ الَّتِی وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ أُعِدَّتْ لِلْکَافِرِینَ ﴿24﴾
و اگر یک سوره مانند قرآن را نیاوردید، که هرگز موفق به آوردن آن نخواهید شد، نهایتاً [با ایمان آوردن به وحی بودنِ قرآن،] خود را از [دچارشدن به] آتشی که هیزمش انسان ها و سنگ هایند حفظ کنید؛ [آتشی] که برای منکرانِ وحی آماده شده است«24»
وَبَشِّرِ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أَنَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ کُلَّمَا رُزِقُوا مِنْهَا مِنْ ثَمَرَةٍ رِزْقًا قَالُوا هَذَا الَّذِی رُزِقْنَا مِنْ قَبْلُ وَأُتُوا بِهِ مُتَشَابِهًا وَلَهُمْ فِیهَا أَزْوَاجٌ مُطَهَّرَةٌ وَهُمْ فِیهَا خَالِدُونَ ﴿25﴾
و به آنان که ایمان آورده و کارهای شایسته [چون بندگی حق و خدمت به خلق] کرده اند نوید ده؛ مسلّماً بهشت هایی ویژۀ آنان است که از زیر درختانش نهرها جاری است، هرزمان که از آن بهشت ها میوۀ آماده ای به آنان دهند، گویند: این همان است که پیش از این روزی ما کردند. و از میوه های گوناگون که [در طعم و گوارایی و زیبایی] شبیه یکدیگر است نزد آنان آورند. و در آن جا همسرانی که [از هر آلودگی] پاکیزه اند در اختیار ایشان است، و در آن [جایگاهِ پُرنعمتِ بی نظیر] جاودانه اند«25»
إِنَّ اللَّهَ لَا یَسْتَحْیِی أَنْ یَضْرِبَ مَثَلًا مَا بَعُوضَةً فَمَا فَوْقَهَا فَأَمَّا الَّذِینَ آمَنُوا فَیَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ وَأَمَّا الَّذِینَ کَفَرُوا فَیَقُولُونَ مَاذَا أَرَادَ اللَّهُ بِهَذَا مَثَلًا یُضِلُّ بِهِ کَثِیرًا وَیَهْدِی بِهِ کَثِیرًا وَمَا یُضِلُّ بِهِ إِلَّا الْفَاسِقِینَ﴿26﴾
بی تردید خداوند [برای تفهیم مطلبی به مردم] از این که به پشه و فراتر از آن [در کوچکی] مَثَل بزند پروا ندارد، اما مؤمنان می دانند که آن مَثَل از سوی پروردگارشان حق است، و اما کافران با حالتی تمسخرآمیز می گویند: خداوند از این مَثَل چه اراده ای کرده است؟ خداوند بسیاری را با آن مَثَل [به سبب مسخره کردن حق] به بیراهه می اندازد، و بسیاری را با آن مَثَل [به علّت پذیرفتنِ حق] هدایت می کند، و جز گنهکارانِ نافرمان را با آن مَثَل به بیراهه نمی اندازد «26»
الَّذِینَ یَنْقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِنْ بَعْدِ مِیثَاقِهِ وَیَقْطَعُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ وَیُفْسِدُونَ فِی الْأَرْضِ أُولَئِکَ هُمُ الْخَاسِرُونَ ﴿27﴾
آنان مردمی هستند که پیمان خدا را [که توحید و نبوت و تکالیف است] پس از استواری اش [با دلایل عقلی و علمی، به سبب عمل نکردن به آن] می شکنند، و آنچه را خداوند پیوند برقرارکردن با آن را فرمان داده است [چون پیوند با پیامبران، قرآن، اهل بیت علیهم السلام و خویشان] قطع می کنند، [و به جدایی از آنان می گرایند،] و در زمین به تبهکاری و فتنه انگیزی برمی خیزند؛ آنان تباه کنندگان [همۀ سرمایۀ وجودی خویش]اند«27»
کَیْفَ تَکْفُرُونَ بِاللَّهِ وَکُنْتُمْ أَمْوَاتًا فَأَحْیَاکُمْ ثُمَّ یُمِیتُکُمْ ثُمَّ یُحْیِیکُمْ ثُمَّ إِلَیْهِ تُرْجَعُونَ ﴿28﴾
چگونه به خداوند[ی که ذاتش جامعِ همۀ کمالات است] کفر می ورزید؟ درحالی که [پیش از دمیده شدنِ روح به کالبدتان، ترکیبی از عناصر] مرده بودید، پس خداوند به شما حیات بخشید، سپس شما را به کام مرگ می اندازد، آن گاه پس از مرگ بر شما لباس حیات می پوشاند، آنگاه همۀ شما را به سوی او بازمی گردانند«28»
هُوَ الَّذِی خَلَقَ لَکُمْ مَا فِی الْأَرْضِ جَمِیعًا ثُمَّ اسْتَوَى إِلَى السَّمَاءِ فَسَوَّاهُنَّ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ وَهُوَ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ ﴿29﴾
آن خداوندی که همۀ آنچه را در زمین است به سود شما آفرید، آن گاه آفریدنِ آسمان را اراده کرد، و آن را به صورت هفت آسمان [محکم و استوار، و منظم و هماهنگ] قرار داد، و او به [قوانین و محاسباتِ] همه چیز داناست«29»
وَإِذْ قَالَ رَبُّکَ لِلْمَلَائِکَةِ إِنِّی جَاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلِیفَةً قَالُوا أَتَجْعَلُ فِیهَا مَنْ یُفْسِدُ فِیهَا وَیَسْفِکُ الدِّمَاءَ وَنَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِکَ وَنُقَدِّسُ لَکَ قَالَ إِنِّی أَعْلَمُ مَا لَا تَعْلَمُونَ ﴿30﴾
و [به یاد آر] زمانی که پروردگارت به فرشتگان گفت: من قراردهندۀ جانشینی [با استعدادهای ویژه] در زمین هستم، گفتند: آیا موجودی را در زمین قرار می دهی که در آن به تبهکاری و فتنه انگیزی برخیزد، و دست به خون ریزی زند!؟ درحالی که تو را پیوسته همراه با سپاست به پاک بودن از هر عیب ونقصی می ستاییم و تقدیس می کنیم. خداوند فرمود: من [از وجود این جانشین و مایه های کرامتش] اَسراری می دانم که شما به آن آگاه نیستید«30»
وَعَلَّمَ آدَمَ الْأَسْمَاءَ کُلَّهَا ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَى الْمَلَائِکَةِ فَقَالَ أَنْبِئُونِی بِأَسْمَاءِ هَؤُلَاءِ إِنْ کُنْتُمْ صَادِقِینَ ﴿31﴾
خداوند اسامی همۀ حقایق را به آدم آموخت، آن گاه هوّیت حقایق را به فرشتگان ارائه کرد و فرمود: مرا از اسامی اینان خبر دهید اگر [در ادعای خود نسبت به پُرکردنِ خلأِ جانشین با حمد و تسبیح و تقدیس] راستگویید«31»
قَالُوا سُبْحَانَکَ لَا عِلْمَ لَنَا إِلَّا مَا عَلَّمْتَنَا إِنَّکَ أَنْتَ الْعَلِیمُ الْحَکِیمُ ﴿32﴾
فرشتگان گفتند: تو از هر عیب و نقصی پاک و منزّهی، ما را دانشی جز آنچه خودْ به ما آموخته ای نیست، مسلّماً تو بی نهایت دانا و حکیمی «32»
قَالَ یَا آدَمُ أَنْبِئْهُمْ بِأَسْمَائِهِمْ فَلَمَّا أَنْبَأَهُمْ بِأَسْمَائِهِمْ قَالَ أَلَمْ أَقُلْ لَکُمْ إِنِّی أَعْلَمُ غَیْبَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَأَعْلَمُ مَا تُبْدُونَ وَمَا کُنْتُمْ تَکْتُمُونَ﴿33﴾
خداوند گفت: ای آدم! فرشتگان را از اسامی حقایق خبر ده! چون اسامی آن ها را به فرشتگان خبر داد، خدا فرمود: آیا به شما نگفتم که من قطعاً غیب آسمان ها و زمین را می دانم، و به آنچه شما آشکارا انجام می دهید و به اعمالی که همواره پنهان می داشتید دانایم؟«33»
وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلَائِکَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِیسَ أَبَى وَاسْتَکْبَرَ وَکَانَ مِنَ الْکَافِرِینَ ﴿34﴾
و [به یاد آر] زمانی که به فرشتگان گفتیم: برای آدم سجده کنید، همۀ فرشتگان سجده کردند مگر ابلیس که [از فرمان حق] سرپیچی کرد، و تکبّر ورزید، و نهایتا از کافران شد «34»
وَقُلْنَا یَا آدَمُ اسْکُنْ أَنْتَ وَزَوْجُکَ الْجَنَّةَ وَکُلَا مِنْهَا رَغَدًا حَیْثُ شِئْتُمَا وَلَا تَقْرَبَا هَذِهِ الشَّجَرَةَ فَتَکُونَا مِنَ الظَّالِمِینَ ﴿35﴾
و گفتیم: ای آدم! تو و همسرت در این بهشتِ معین [که باغی از باغ های بسیار آباد و پُر نعمت دنیا بود] سکونت کنید، و از هرجای آن که خواستید بی دغدغه و با آسایش بخورید، و به این درخت نزدیک نشوید؛ که اگر نزدیک شوید از ستمکاران [بر خود] خواهید شد «35»
فَأَزَلَّهُمَا الشَّیْطَانُ عَنْهَا فَأَخْرَجَهُمَا مِمَّا کَانَا فِیهِ وَقُلْنَا اهْبِطُوا بَعْضُکُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ وَلَکُمْ فِی الْأَرْضِ مُسْتَقَرٌّ وَمَتَاعٌ إِلَى حِینٍ ﴿36﴾
پس شیطان هر دو را [از طریق حرص زدن بر خوردنِ میوۀ آن درخت] از بهشت دور ساخت، و آنان را از آنچه در آن بودند [چه آن باغ پُر نعمت و چه مرتبۀ معنوی] بیرون کرد، گفتیم: [ای آدم و حوا و ابلیس!] درحالی که دشمن یکدیگرید [و تا اَبد میان شما صلحی نخواهد بود، از این جایگاه] فرود آیید که برای شما در زمین قرارگاهی [جهت زندگی]، و تا مدتی معین مایه بهره وری اندکی خواهد بود «36»
فَتَلَقَّى آدَمُ مِنْ رَبِّهِ کَلِمَاتٍ فَتَابَ عَلَیْهِ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ ﴿37﴾
پس آدم [بعد از دورشدن از بهشت و قرارگرفتن در زمین،] کلماتی را [چون کلمۀ استغفار و کیفیت توسل به اهل بیت علیهم السلام که راهی به سوی توبه بود] از پروردگارش دریافت کرد، نهایتاً پروردگار توبه اش را پذیرفت؛ زیرا او بسیار توبه پذیر و مهربان است«37»
قُلْنَا اهْبِطُوا مِنْهَا جَمِیعًا فَإِمَّا یَأْتِیَنَّکُمْ مِنِّی هُدًى فَمَنْ تَبِعَ هُدَایَ فَلَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُونَ ﴿38﴾
گفتیم: همه از آن مقام فرود آیید! چون از سوی من هدایتی کامل برای شما آمد [بدانید] آنان که از هدایتم پیروی کنند نه بیمی بر آنان است، و نه اندوهگین شوند «38»
وَالَّذِینَ کَفَرُوا وَکَذَّبُوا بِآیَاتِنَا أُولَئِکَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ﴿39﴾
آنان که منکر حقایق شدند و آیات ما را تکذیب کردند اهل آتشند، و در آن جاودانه اند«39»
یَا بَنِی إِسْرَائِیلَ اذْکُرُوا نِعْمَتِیَ الَّتِی أَنْعَمْتُ عَلَیْکُمْ وَأَوْفُوا بِعَهْدِی أُوفِ بِعَهْدِکُمْ وَإِیَّایَ فَارْهَبُونِ ﴿40﴾
ای بنی اسرائیل! نعمت هایم را که به شما عطا کردم به خاطر آورده، [قلباً مورد توجه قرار دهید،] و به پیمانم [که سفارش به بندگی و ایمان به همۀ پیامبران به ویژه محمّد صلی الله علیه وآله و قرآن است] وفا کنید تا من هم به پیمانِ شما [ که عمل به تورات و پاداش آن است] وفا کنم، و فقط از من بترسید «40»
وَآمِنُوا بِمَا أَنْزَلْتُ مُصَدِّقًا لِمَا مَعَکُمْ وَلَا تَکُونُوا أَوَّلَ کَافِرٍ بِهِ وَلَا تَشْتَرُوا بِآیَاتِی ثَمَنًا قَلِیلًا وَإِیَّایَ فَاتَّقُونِ ﴿41﴾
و به آنچه [بر پیامبر اسلام] نازل کرده ام که گواهی دهنده [حقانیت تورات] است که با شماست ایمان واقعی آورید، و نخستین کافر به آن نباشید [که نسل های پس از شما به پیروی از شما به آن کافر شوند،] و آیاتم را در تورات [که در برخی از آن ها اوصاف محمّد صلی الله علیه وآله و قرآن است با تغییردادنشان] در برابر بهایی اندک نفروشید، و تنها از من پروا کنید «41»
وَلَا تَلْبِسُوا الْحَقَّ بِالْبَاطِلِ وَتَکْتُمُوا الْحَقَّ وَأَنْتُمْ تَعْلَمُونَ ﴿42﴾
و حق را با باطل [به وسیلۀ زبان بازی و حیله گری] مخلوط و مبهم نسازید [تا تشخیص آن بر جویندگانِ حق دشوار گردد،] و حق را [که قرآن و پیامبر] است از مردم پنهان نکنید درحالی که به آن دانا هستید«42»
وَأَقِیمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّکَاةَ وَارْکَعُوا مَعَ الرَّاکِعِینَ ﴿43﴾
و نماز را [با شرایط ویژه اش] بخوانید، و زکات بپردازید، و همراه رکوع کنندگان رکوع کنید؛ [که نمازخواندن با جماعت دارای ارزش بیشتری است] «43»
أَتَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَتَنْسَوْنَ أَنْفُسَکُمْ وَأَنْتُمْ تَتْلُونَ الْکِتَابَ أَفَلَا تَعْقِلُونَ ﴿44﴾
آیا مردم را به نیکی کردن فرمان می دهید و [وظیفۀ] خود را [در این زمینه] به فراموشی می سپارید؟ درحالی که تورات را [که به نیکی کردن دعوتتان کرده] قرائت می کنید، آیا [به امروز و فردای خسارت بار خود] اندیشه نمی کنید ؟«44»
وَاسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ وَإِنَّهَا لَکَبِیرَةٌ إِلَّا عَلَى الْخَاشِعِینَ ﴿45﴾
از روحیۀ شکیبایی [در برابر حوادث]، و از نماز [برای حل مشکلات خود و پاک شدن از آلودگی ها و رسیدن به رحمت حق] یاری بخواهید، انجام این کار جز بر کسانی که [در برابر حضرت حق] دلی فروتن دارند آسان نیست «45»
الَّذِینَ یَظُنُّونَ أَنَّهُمْ مُلَاقُو رَبِّهِمْ وَأَنَّهُمْ إِلَیْهِ رَاجِعُونَ ﴿46﴾
[دارندگانِ دلِ فروتن] کسانی هستند که یقین دارند ملاقات کنندۀ پروردگارشان خواهند بود، و مسلّماً به سوی او بازمی گردند«46»
یَا بَنِی إِسْرَائِیلَ اذْکُرُوا نِعْمَتِیَ الَّتِی أَنْعَمْتُ عَلَیْکُمْ وَأَنِّی فَضَّلْتُکُمْ عَلَى الْعَالَمِینَ ﴿47﴾
ای بنی اسرائیل! نعمت هایم را که به شما عطا کردم به خاطر آورده، [قلباً مورد توجه قرار دهید،] و اینکه شما را بر جهانیانِ [زمان خودتان به معجزاتِ موسی و نزول تورات] برتری دادم [به یاد آرید] «47»
وَاتَّقُوا یَوْمًا لَا تَجْزِی نَفْسٌ عَنْ نَفْسٍ شَیْئًا وَلَا یُقْبَلُ مِنْهَا شَفَاعَةٌ وَلَا یُؤْخَذُ مِنْهَا عَدْلٌ وَلَا هُمْ یُنْصَرُونَ ﴿48﴾
و خود را از [خطرها و خسارت های] روزی حفظ کنید که نه کسی از کسی عذابی را برطرف می کند، و نه از کسی در مورد گنه پیشگان شفاعتی می پذیرند، و نه از کسی برای بخشیده شدنِ گناهانش عوض می گیرند، و نه [برای نجات از عذابِ دوزخ] حمایتشان می کنند«48»
وَإِذْ نَجَّیْنَاکُمْ مِنْ آلِ فِرْعَوْنَ یَسُومُونَکُمْ سُوءَ الْعَذَابِ یُذَبِّحُونَ أَبْنَاءَکُمْ وَیَسْتَحْیُونَ نِسَاءَکُمْ وَفِی ذَلِکُمْ بَلَاءٌ مِنْ رَبِّکُمْ عَظِیمٌ﴿49﴾
و [ای بنی اسرائیل! به یاد آرید] زمانی که شما را از حکومت ظالمانۀ فرعونیان نجات دادیم؛ آنان که همواره شما را به شدیدترین وضع شکنجه می کردند، پسرانتان را سر می بریدند و زنانتان را [برای بیگاری و خدمت کاری] زنده می گذاشتند، برای شما در آن بلاها، آزمایشی بزرگ از سوی پروردگارتان بود «49»
وَإِذْ فَرَقْنَا بِکُمُ الْبَحْرَ فَأَنْجَیْنَاکُمْ وَأَغْرَقْنَا آلَ فِرْعَوْنَ وَأَنْتُمْ تَنْظُرُونَ﴿50﴾
و [به یاد آرید] هنگامی که [به قدرت خود] دریا را برای شما شکافتیم، و شما را نجات داده، [به خشکی رساندیم،] و فرعونیان را درحالی که تماشا می کردید غرق کردیم «50»
وَإِذْ وَاعَدْنَا مُوسَى أَرْبَعِینَ لَیْلَةً ثُمَّ اتَّخَذْتُمُ الْعِجْلَ مِنْ بَعْدِهِ وَأَنْتُمْ ظَالِمُونَ﴿51﴾
و [به یاد آرید] زمانی که با موسی [برای نزول تورات،] چهل شب وعده گذاشتیم، آن گاه شما بعد از رفتنش [به ضیافت الهی،] گوساله را معبودِ خود قرار دادید درحالی که [با این کارِ بسیار زشت،] ستمکار بودید «51»
ثُمَّ عَفَوْنَا عَنْکُمْ مِنْ بَعْدِ ذَلِکَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ ﴿52﴾
آن گاه پس از آن [عملِ ستمکارانه] از شما درگذشتیم برای آن که [نعمت قبولِ توبه و بازگشت به توحید را] سپاس گزاری کنید «52»
وَإِذْ آتَیْنَا مُوسَى الْکِتَابَ وَالْفُرْقَانَ لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ ﴿53﴾
و [به یاد آرید] هنگامی که به موسی کتاب و میزان [جداکنندۀ حق از باطل] عطا کردیم تا هدایت یابید [و به سعادت اَبدی برسید] «53»
وَإِذْ قَالَ مُوسَى لِقَوْمِهِ یَا قَوْمِ إِنَّکُمْ ظَلَمْتُمْ أَنْفُسَکُمْ بِاتِّخَاذِکُمُ الْعِجْلَ فَتُوبُوا إِلَى بَارِئِکُمْ فَاقْتُلُوا أَنْفُسَکُمْ ذَلِکُمْ خَیْرٌ لَکُمْ عِنْدَ بَارِئِکُمْ فَتَابَ عَلَیْکُمْ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ ﴿54﴾
و [به یاد آرید] زمانی که موسی به قومش گفت: ای قوم من! مسلّماً شما با معبود قراردادن گوساله، به خود ستم کردید، پس به سوی آفرینندۀ خود بازگردید، و [افرادی از] خودتان را [که به پرستش گوساله پرداختند] بکُشید که این [کار] برای شما در پیشگاه آفریدگارتان بهتر است. خداوند [پس از آن] توبۀ شما را پذیرفت؛ زیرا او بسیار توبه پذیر و مهربان است «54»
وَإِذْ قُلْتُمْ یَا مُوسَى لَنْ نُؤْمِنَ لَکَ حَتَّى نَرَى اللَّهَ جَهْرَةً فَأَخَذَتْکُمُ الصَّاعِقَةُ وَأَنْتُمْ تَنْظُرُونَ ﴿55﴾
و [به یاد آرید] زمانی که به موسی گفتید: ای موسی! هرگز به تو ایمان نمی آوریم مگر این که خدا را با چشم خود به صورتی آشکار ببینیم. پس [به سبب این درخواستِ بیجا] درحالی که نظاره می کردید صاعقۀ مرگبار شما را گرفت «55»
ثُمَّ بَعَثْنَاکُمْ مِنْ بَعْدِ مَوْتِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ ﴿56﴾
آن گاه شما را بعد از مردنتان برانگیختیم تا سپاس گزاری کنید «56»
وَظَلَّلْنَا عَلَیْکُمُ الْغَمَامَ وَأَنْزَلْنَا عَلَیْکُمُ الْمَنَّ وَالسَّلْوَى کُلُوا مِنْ طَیِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاکُمْ وَمَا ظَلَمُونَا وَلَکِنْ کَانُوا أَنْفُسَهُمْ یَظْلِمُونَ ﴿57﴾
و [در صحرای سوزان سینا] ابر را بر بالای سرتان سایبان قرار دادیم، و برای شما اَنگبین و پرنده سَلوی فرستادیم [و گفتیم:] از خوراکی های دلپذیر که روزی شما کردیم بخورید. آنان [با طغیان و ناسپاسی در برابر الطافِ ما] بر ما ستم نکردند؛ بلکه همواره بر خود ستم می ورزیدند «57»
وَإِذْ قُلْنَا ادْخُلُوا هَذِهِ الْقَرْیَةَ فَکُلُوا مِنْهَا حَیْثُ شِئْتُمْ رَغَدًا وَادْخُلُوا الْبَابَ سُجَّدًا وَقُولُوا حِطَّةٌ نَغْفِرْ لَکُمْ خَطَایَاکُمْ وَسَنَزِیدُ الْمُحْسِنِینَ ﴿58﴾
و [به یاد آرید] هنگامی که به شما گفتیم: به این شهر [بیت المقدس] وارد شوید و [از نعمت هایش] از هرجای آن که خواستید بی دغدغه و با آسایش بخورید، و فروتنانه از دروازۀ شهر درآیید و بگویید: [پروردگارا! خواستۀ ما] آمرزش همۀ گناهان و خلاف کاری های ما [است] تا گناهانتان را بیامرزیم، و ما قطعاً بر پاداش نیکوکاران می افزاییم «58»
فَبَدَّلَ الَّذِینَ ظَلَمُوا قَوْلًا غَیْرَ الَّذِی قِیلَ لَهُمْ فَأَنْزَلْنَا عَلَى الَّذِینَ ظَلَمُوا رِجْزًا مِنَ السَّمَاءِ بِمَا کَانُوا یَفْسُقُونَ ﴿59﴾
ولی ستمکاران سخنی را که باید به فرمان ما می گفتند [پس از ورود به شهر] به سخنی دیگر [که درخواست امور مادّی و مسائل پَست بود] تغییر دادند، ما هم بر ستمکاران به سبب آن که همواره نافرمانی می کردند عذابی از آسمان فرود آوردیم «59»
وَإِذِ اسْتَسْقَى مُوسَى لِقَوْمِهِ فَقُلْنَا اضْرِبْ بِعَصَاکَ الْحَجَرَ فَانْفَجَرَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَیْنًا قَدْ عَلِمَ کُلُّ أُنَاسٍ مَشْرَبَهُمْ کُلُوا وَاشْرَبُوا مِنْ رِزْقِ اللَّهِ وَلَا تَعْثَوْا فِی الْأَرْضِ مُفْسِدِینَ ﴿60﴾
و [به یاد آرید] آن گاه که موسی برای قومش درخواست آب کرد، گفتیم: عصایت را بر این سنگ بزن! در نتیجه دوازده چشمه از آن جاری شد که هر تیره ای [از دوازده تیرۀ بنی اسرائیل] چشمۀ مربوط به خود را شناخت، [گفتیم:] از روزی ویژۀ خداوند بخورید و بیاشامید و در زمین فتنه نکنید و به فساد ادامه ندهید [که بسیار زشت و ناپسند است] «60»
وَإِذْ قُلْتُمْ یَا مُوسَى لَنْ نَصْبِرَ عَلَى طَعَامٍ وَاحِدٍ فَادْعُ لَنَا رَبَّکَ یُخْرِجْ لَنَا مِمَّا تُنْبِتُ الْأَرْضُ مِنْ بَقْلِهَا وَقِثَّائِهَا وَفُومِهَا وَعَدَسِهَا وَبَصَلِهَا قَالَ أَتَسْتَبْدِلُونَ الَّذِی هُوَ أَدْنَى بِالَّذِی هُوَ خَیْرٌ اهْبِطُوا مِصْرًا فَإِنَّ لَکُمْ مَا سَأَلْتُمْ وَضُرِبَتْ عَلَیْهِمُ الذِّلَّةُ وَالْمَسْکَنَةُ وَبَاءُوا بِغَضَبٍ مِنَ اللَّهِ ذَلِکَ بِأَنَّهُمْ کَانُوا یَکْفُرُونَ بِآیَاتِ اللَّهِ وَیَقْتُلُونَ النَّبِیِّینَ بِغَیْرِ الْحَقِّ ذَلِکَ بِمَا عَصَوْا وَکَانُوا یَعْتَدُونَ ﴿61﴾
و [به یاد آرید] زمانی که گفتید: ای موسی! ما هرگز بر یک نوع غذا [که سال هاست خدا در بیابان برای ما می فرستد] شکیبایی نمی کنیم، از پروردگارت درخواست کن تا از آنچه زمین می رویاند از سبزی، خیار، سیر، عدس و پیازش را برای ما آماده کند؟! موسی گفت: آیا شما می خواهید غذای بهتر را به غذای پَست تر تغییر دهید؟ [با این خواستۀ بیجا و رویگردانی از نعمتِ ویژۀ حق] به شهری درآیید که در آن آنچه را خواستید برای شما آماده است. نهایتاً خواری و مسکنتِ فراگیری بر آنان مقرر شد، و به خشم خداوند [که مستحق آن بودند] دچار شدند، این [سه کیفر] برای این بود که آنان همواره منکر آیات خدا می شدند، و ستمکارانه پیامبران را می کشتند، سبب [این همه جنایاتشان] این بود که [از فرمان های من] سرپیچی داشتند، و پیوسته [از حدود حق] تجاوز می کردند«61»
إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَالَّذِینَ هَادُوا وَالنَّصَارَى وَالصَّابِئِینَ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ وَعَمِلَ صَالِحًا فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُونَ ﴿62﴾
مسلّماً کسانی که [زبانی و به ظاهر] ایمان آوردند، و نیز یهودی ها و نصرانی ها و صابئی ها، هرکدامشان [قلباً] به خدا و روز قیامت مؤمن شوند و کار شایسته انجام دهند بر آنان نزد پروردگارشان پاداشی شایسته است، نه بیمی بر آنان است، و نه اندوهگین شوند«62»
وَإِذْ أَخَذْنَا مِیثَاقَکُمْ وَرَفَعْنَا فَوْقَکُمُ الطُّورَ خُذُوا مَا آتَیْنَاکُمْ بِقُوَّةٍ وَاذْکُرُوا مَا فِیهِ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ ﴿63﴾
و [شما ای بنی اسرائیل! به یاد آرید] هنگامی که از شما [بر پیروی از حق] پیمان گرفتیم، و کوه طور را بالای سرتان برافراشتیم، [و گفتیم:] آنچه را [برای هدایتتان چون تورات] به شما داده ایم با قوّت فراگیرید [و با قدرت عمل کنید،] و آیاتی که در آن است [برای به کار بستن، قلباً] مورد توجه قرار دهید تا به روحیۀ اطاعت از خدا و پرهیز از محرّماتش آراسته شوید «63»
ثُمَّ تَوَلَّیْتُمْ مِنْ بَعْدِ ذَلِکَ فَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَیْکُمْ وَرَحْمَتُهُ لَکُنْتُمْ مِنَ الْخَاسِرِینَ ﴿64﴾
آن گاه بعد از پیمان گرفتن، از وفای به آن سرپیچی کردید، و اگر احسان و رحمت خدا بر شما نبود قطعاً از تباه کنندگانِ [همۀ سرمایۀ وجودی خود] بودید «64»
وَلَقَدْ عَلِمْتُمُ الَّذِینَ اعْتَدَوْا مِنْکُمْ فِی السَّبْتِ فَقُلْنَا لَهُمْ کُونُوا قِرَدَةً خَاسِئِینَ ﴿65﴾
بی تردید شما به سرگذشت گروهی از هم مسلکان خود که در روز شنبه [از فرمان خدا در مورد حرمت صید ماهی] سرپیچی کردند آگاه بودید، که ما [به کیفر سرپیچی کردنشان] به آنان نهیب زدیم؛ به صورت بوزینگانی پَست و رانده شده درآیید !«65»
فَجَعَلْنَاهَا نَکَالًا لِمَا بَیْنَ یَدَیْهَا وَمَا خَلْفَهَا وَمَوْعِظَةً لِلْمُتَّقِینَ ﴿66﴾
در نهایت، آن کیفر را درس عبرتی برای آنان که شاهد حادثه بودند و کسانی که پس از آنان می آیند، و پندی برای آنان که از خدا اطاعت می کنند و از محرّماتش می پرهیزند قرار دادیم «66»
وَإِذْ قَالَ مُوسَى لِقَوْمِهِ إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُکُمْ أَنْ تَذْبَحُوا بَقَرَةً قَالُوا أَتَتَّخِذُنَا هُزُوًا قَالَ أَعُوذُ بِاللَّهِ أَنْ أَکُونَ مِنَ الْجَاهِلِینَ ﴿67﴾
و [به یاد آرید] هنگامی که موسی به قومش گفت: خداوند به شما فرمان می دهد گاوی را ذبح کنید، گفتند: آیا ما را به ریشخند گرفته ای؟! گفت: به خداوند پناه می برم از این که از بی خبران [از حدود ادب] باشم «67»
قَالُوا ادْعُ لَنَا رَبَّکَ یُبَیِّنْ لَنَا مَا هِیَ قَالَ إِنَّهُ یَقُولُ إِنَّهَا بَقَرَةٌ لَا فَارِضٌ وَلَا بِکْرٌ عَوَانٌ بَیْنَ ذَلِکَ فَافْعَلُوا مَا تُؤْمَرُونَ ﴿68﴾
گفتند: از پروردگارت بخواه برای ما توضیح دهد که آن، چه گاوی باشد؟ موسی گفت: خداوند می فرماید: آن گاوی است نه پیرِ از کار مانده، و نه تازه جوان، بلکه گاوی است میان این دو نوع، پس آنچه را به شما فرمان داده اند انجام دهید «68»
قَالُوا ادْعُ لَنَا رَبَّکَ یُبَیِّنْ لَنَا مَا لَوْنُهَا قَالَ إِنَّهُ یَقُولُ إِنَّهَا بَقَرَةٌ صَفْرَاءُ فَاقِعٌ لَوْنُهَا تَسُرُّ النَّاظِرِینَ ﴿69﴾
گفتند: از پروردگارت بخواه برای ما توضیح دهد رنگش چه باشد؟ موسی گفت: خداوند می فرماید: گاوی است به رنگ زردِ روشن که رنگش بینندگان را شاد می کند «69»
قَالُوا ادْعُ لَنَا رَبَّکَ یُبَیِّنْ لَنَا مَا هِیَ إِنَّ الْبَقَرَ تَشَابَهَ عَلَیْنَا وَإِنَّا إِنْ شَاءَ اللَّهُ لَمُهْتَدُونَ ﴿70﴾
گفتند: از پروردگارت بخواه برای ما توضیح دهد نهایتاً آن چگونه گاوی است؟ زیرا [ویژگی های] آن گاو بر ما مشتبه و مبهم شده، و اگر خدا بخواهد به [شناخت] آن هدایت خواهیم شد «70»
قَالَ إِنَّهُ یَقُولُ إِنَّهَا بَقَرَةٌ لَا ذَلُولٌ تُثِیرُ الْأَرْضَ وَلَا تَسْقِی الْحَرْثَ مُسَلَّمَةٌ لَا شِیَةَ فِیهَا قَالُوا الْآنَ جِئْتَ بِالْحَقِّ فَذَبَحُوهَا وَمَا کَادُوا یَفْعَلُونَ ﴿71﴾
موسی گفت: خداوند می فرماید: گاوی است که نه رام است تا زمین را شیار کند، و نه آبیاری زراعت بر عهده اش باشد، گاوی است سالم، رنگش [زردِ روشن] یکدست. [بنی اسرائیل] گفتند: اکنون حق را برای ما آشکار ساختی. در نتیجه [به جست وجوی گاو برخاسته،] آن را [یافته و] ذبح کردند درحالی که نزدیک بود [بر اثر لجاجتِ شدید و خرده گیری فراوان] فرمان خدا را به کار نبندند«71»
وَإِذْ قَتَلْتُمْ نَفْسًا فَادَّارَأْتُمْ فِیهَا وَاللَّهُ مُخْرِجٌ مَا کُنْتُمْ تَکْتُمُونَ ﴿72﴾
و [به یاد آرید] هنگامی که شخصی را کشتید و دربارۀ [قاتل] او به اختلاف و نزاع دچار شدید، و خداوند آشکارکنندۀ واقعیتی بود که [در این حادثه] پنهان می کردید «72»
فَقُلْنَا اضْرِبُوهُ بِبَعْضِهَا کَذَلِکَ یُحْیِی اللَّهُ الْمَوْتَى وَیُرِیکُمْ آیَاتِهِ لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ ﴿73﴾
پس گفتیم: پاره ای از آن [گاوِ ذبح شده] را به مقتول بزنید [تا زنده شود و قاتلش را معرفی کند،] خداوند این گونه، مردگان را زنده می کند، و دلایلِ [قدرت وربوبیت] خود را به شما نشان می دهد تا [برای درک حقایق] بیندیشید «73»
ثُمَّ قَسَتْ قُلُوبُکُمْ مِنْ بَعْدِ ذَلِکَ فَهِیَ کَالْحِجَارَةِ أَوْ أَشَدُّ قَسْوَةً وَإِنَّ مِنَ الْحِجَارَةِ لَمَا یَتَفَجَّرُ مِنْهُ الْأَنْهَارُ وَإِنَّ مِنْهَا لَمَا یَشَّقَّقُ فَیَخْرُجُ مِنْهُ الْمَاءُ وَإِنَّ مِنْهَا لَمَا یَهْبِطُ مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ ﴿74﴾
سپس دل های شما بعد از آن [ همه معجزۀ شگفت انگیز] چون سنگ یا سخت تر از سنگ دچار قساوت شد، [آری سخت تر از سنگ؛] زیرا از برخی سنگ ها نهرها جاری می شود، و بعضی از آن ها می شکافد و از آن آب بیرون می آید، و پاره ای از آن ها از ترس خدا از بلندی سقوط می کند، [اما دل های شما از هیچ معجزه و موعظه ای اثر نمی گیرد، ولی بدانید که] خداوند از آنچه انجام می دهید بی خبر نیست«74»
أَفَتَطْمَعُونَ أَنْ یُؤْمِنُوا لَکُمْ وَقَدْ کَانَ فَرِیقٌ مِنْهُمْ یَسْمَعُونَ کَلَامَ اللَّهِ ثُمَّ یُحَرِّفُونَهُ مِنْ بَعْدِ مَا عَقَلُوهُ وَهُمْ یَعْلَمُونَ ﴿75﴾
آیا [شما مردمِ مؤمن] امید دارید که [یهودیانِ سخت دلِ روزگارتان که دنباله روِ گذشتگانشان هستند] به [اسلامِ] شما ایمان بیاورند؟ درحالی که گروهی از آنان [تورات] کلام خدا را همواره می شنیدند، سپس بعد از آن که مفهومش را درک می کردند [به سبب دنیاطلبی و هواپرستی به دلخواه خود] تغییرش می دادند، درصورتی که می دانستند [به کلام خدا و مردمِ جویای حق خیانت می کنند ]«75»
وَإِذَا لَقُوا الَّذِینَ آمَنُوا قَالُوا آمَنَّا وَإِذَا خَلَا بَعْضُهُمْ إِلَى بَعْضٍ قَالُوا أَتُحَدِّثُونَهُمْ بِمَا فَتَحَ اللَّهُ عَلَیْکُمْ لِیُحَاجُّوکُمْ بِهِ عِنْدَ رَبِّکُمْ أَفَلَا تَعْقِلُونَ﴿76﴾
هنگامی که [این سخت دلان] با اهل ایمان دیدار کنند می گویند: ما ایمان آوردیم. و چون با هم در خلوت می نشینند [از روی اعتراض به یکدیگر] می گویند: آیا حقایقی که خداوند [در تورات دربارۀ محمّد صلی الله علیه وآله] برای شما توضیح داده به اهل ایمان خبر می دهید تا [روز قیامت] در پیشگاه پروردگارتان بر ضد شما استدلال کنند؟ آیا نمی اندیشید [که نباید زمینۀ استدلال بر ضد خود را در اختیار مؤمنان گذارید]؟!«76 »
أَوَلَا یَعْلَمُونَ أَنَّ اللَّهَ یَعْلَمُ مَا یُسِرُّونَ وَمَا یُعْلِنُونَ ﴿77﴾
آیا [این سخت دلان] نمی دانند که خداوند آنچه را [از حقایق] پنهان می دارند و آنچه را آشکار می کنند می داند؟ «77»
وَمِنْهُمْ أُمِّیُّونَ لَا یَعْلَمُونَ الْکِتَابَ إِلَّا أَمَانِیَّ وَإِنْ هُمْ إِلَّا یَظُنُّونَ ﴿78﴾
گروهی از یهود، اشخاصِ بی سوادی هستند که [ به علت عدم تحقیق در امر دین،] تحریف ها و دروغ های واردشده در تورات [به وسیلۀ عالِمان دنیاپرستشان] را به عنوان کتاب آسمانی می شناسند، و اینان جز خیال پردازانی [سبک سر] نیستند«78»
فَوَیْلٌ لِلَّذِینَ یَکْتُبُونَ الْکِتَابَ بِأَیْدِیهِمْ ثُمَّ یَقُولُونَ هَذَا مِنْ عِنْدِ اللَّهِ لِیَشْتَرُوا بِهِ ثَمَنًا قَلِیلًا فَوَیْلٌ لَهُمْ مِمَّا کَتَبَتْ أَیْدِیهِمْ وَوَیْلٌ لَهُمْ مِمَّا یَکْسِبُونَ ﴿79﴾
پس وای بر کسانی که نوشته ای را از نزد خود [به عنوان آیات تورات] می نویسند، سپس می گویند: این آیات از سوی خداست، تا با این [کارِ زشتِ خائنانه] بهایی اندک به دست آورند! پس عذاب شدید بر آنان از آنچه دست هایشان [با تکیه بر هوای نفسشان] نوشت! و حسرت هلاکت بر آنان از آنچه [از رشوه و مال حرام] به دست می آورند!«79»
وَقَالُوا لَنْ تَمَسَّنَا النَّارُ إِلَّا أَیَّامًا مَعْدُودَةً قُلْ أَتَّخَذْتُمْ عِنْدَ اللَّهِ عَهْدًا فَلَنْ یُخْلِفَ اللَّهُ عَهْدَهُ أَمْ تَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ ﴿80﴾
و [یهودیان] گفتند: آتش دوزخ جز چند روزی به ما نمی رسد. بگو: آیا [بر این عقیدۀ خود] از نزد خدا پیمانی تخلّف ناپذیر گرفته اید؟ یا از روی نادانی چیزی را به خداوند نسبت می دهید؟«80»
بَلَى مَنْ کَسَبَ سَیِّئَةً وَأَحَاطَتْ بِهِ خَطِیئَتُهُ فَأُولَئِکَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ ﴿81﴾
[نه چنین است که می گویید،] بلکه آنان که مرتکب گناه شدند و گناه سراسر وجودشان را فرا گرفت اهل آتشند، و در آن جاودانه اند «81»
وَالَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَئِکَ أَصْحَابُ الْجَنَّةِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ﴿82﴾
و آنان که ایمان آوردند و کارهای شایسته انجام دادند اهل بهشتند، و در آن همیشگی اند«82»
وَإِذْ أَخَذْنَا مِیثَاقَ بَنِی إِسْرَائِیلَ لَا تَعْبُدُونَ إِلَّا اللَّهَ وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا وَذِی الْقُرْبَى وَالْیَتَامَى وَالْمَسَاکِینِ وَقُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنًا وَأَقِیمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّکَاةَ ثُمَّ تَوَلَّیْتُمْ إِلَّا قَلِیلًا مِنْکُمْ وَأَنْتُمْ مُعْرِضُونَ ﴿83﴾
و [به یاد آرید] زمانی که از بنی اسرائیل پیمان گرفتیم که جز خدا را نپرستید و به پدر و مادر و خویشان و یتیمان و از کار افتادگان نیکی کنید، و با مردم با خوش زبانی سخن گویید، و نماز را [با شرایط ویژه اش] بخوانید، و زکات بپردازید. سپس همۀ شما جز اندکی، [از پیمان خدا] رویگردان شدید، و شما [عادتاً] رویگردان هستید«83»
وَإِذْ أَخَذْنَا مِیثَاقَکُمْ لَا تَسْفِکُونَ دِمَاءَکُمْ وَلَا تُخْرِجُونَ أَنْفُسَکُمْ مِنْ دِیَارِکُمْ ثُمَّ أَقْرَرْتُمْ وَأَنْتُمْ تَشْهَدُونَ ﴿84﴾
و [به یاد آرید] زمانی که از شما پیمان استوار گرفتیم که خون یکدیگر را نریزید، و همدیگر را از خانه های خود آواره نکنید. آن گاه [به پیمانتان] اقرار کردید، و خود بر آن گواهی می دهید «84»
ثُمَّ أَنْتُمْ هَؤُلَاءِ تَقْتُلُونَ أَنْفُسَکُمْ وَتُخْرِجُونَ فَرِیقًا مِنْکُمْ مِنْ دِیَارِهِمْ تَظَاهَرُونَ عَلَیْهِمْ بِالْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَإِنْ یَأْتُوکُمْ أُسَارَى تُفَادُوهُمْ وَهُوَ مُحَرَّمٌ عَلَیْکُمْ إِخْرَاجُهُمْ أَفَتُؤْمِنُونَ بِبَعْضِ الْکِتَابِ وَتَکْفُرُونَ بِبَعْضٍ فَمَا جَزَاءُ مَنْ یَفْعَلُ ذَلِکَ مِنْکُمْ إِلَّا خِزْیٌ فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَیَوْمَ الْقِیَامَةِ یُرَدُّونَ إِلَى أَشَدِّ الْعَذَابِ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ ﴿85﴾
سپس این شما هستید که یکدیگر را می کشید و گروهی از خودتان را از خانه هایشان آواره می کنید، درحالی که به سبب گناه و تجاوز یکدیگر را بر ضد آوارگان یاری می دهید، و اگر آنان در حال اسارت نزد شما آیند با پرداختِ عوض، آزادشان می کنید درصورتی که آواره کردنشان بر شما حرام بود. آیا به بخشی از [آیات و احکام] تورات مؤمن هستید و منکر بخشی دیگر می باشید؟ [به طوری که حرام بودنِ جنگ با یکدیگر و آواره نمودنِ مردم را که قانون خداست مردود دانسته، و وجوب آزادکردن اسیران را قبول دارید!] پس کیفر کسانی از شما که تبعیض در آیات خدا را روامی دارند جز خواری در زندگی دنیا نیست، و روز قیامت به سوی سخت ترین عذاب بازشان می گردانند، و خداوند از آنچه انجام می دهید بی خبر نیست«85»
أُولَئِکَ الَّذِینَ اشْتَرَوُا الْحَیَاةَ الدُّنْیَا بِالْآخِرَةِ فَلَا یُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذَابُ وَلَا هُمْ یُنْصَرُونَ ﴿86﴾
اینان کسانی هستند که زندگی [زودگذر] دنیا را به [بهای ازدست دادنِ] آخرتِ [اَبدی] خریدند، از این جهت نه عذابشان سبُک می گردد، و نه برای نجات از عذاب حمایتشان می کنند«86»
وَلَقَدْ آتَیْنَا مُوسَى الْکِتَابَ وَقَفَّیْنَا مِنْ بَعْدِهِ بِالرُّسُلِ وَآتَیْنَا عِیسَى ابْنَ مَرْیَمَ الْبَیِّنَاتِ وَأَیَّدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ أَفَکُلَّمَا جَاءَکُمْ رَسُولٌ بِمَا لَا تَهْوَى أَنْفُسُکُمُ اسْتَکْبَرْتُمْ فَفَرِیقًا کَذَّبْتُمْ وَفَرِیقًا تَقْتُلُونَ ﴿87﴾
به یقین ما به موسی کتاب دادیم، و پس از او پیامبرانی به دنبال هم فرستادیم، و به عیسی بن مریم دلایل آشکار عطا کردیم، و او را به وسیلۀ روحُ القُدُس توانایی بخشیدیم، پس چرا هرگاه پیامبری آیین خدا را که دلخواه و هماهنگ با خواسته های نامعقولتان نبود برای شما آورد سرکشی کردید؟ و نهایتاً [نبوتِ] گروهی را منکر شدید، وگروهی را کشتید ؟!«87»
وَقَالُوا قُلُوبُنَا غُلْفٌ بَلْ لَعَنَهُمُ اللَّهُ بِکُفْرِهِمْ فَقَلِیلًا مَا یُؤْمِنُونَ ﴿88﴾
و [یهودیان به پیامبر] گفتند: دل های ما در پوششی سخت است [به این سبب قرآن و کلام تو را درک نمی کنیم. ولی چنین نیست،] بلکه خداوند به سبب کفرشان آنان را از عرصۀ توفیق و رحمتش رانده، [در نتیجه از پذیرفتن اسلام سرپیچی می کنند،] پس اندکی از شما ایمان می آورند «88»
وَلَمَّا جَاءَهُمْ کِتَابٌ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ مُصَدِّقٌ لِمَا مَعَهُمْ وَکَانُوا مِنْ قَبْلُ یَسْتَفْتِحُونَ عَلَى الَّذِینَ کَفَرُوا فَلَمَّا جَاءَهُمْ مَا عَرَفُوا کَفَرُوا بِهِ فَلَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الْکَافِرِینَ ﴿89﴾
چون برای آنان از سوی خداوند کتابی [هدایتگر که] تصدیق کنندۀ [حقانیت] توراتِ همراه آنان است آمد، و همواره پیش از نزولش به خودشان [در سایۀ ایمان به آن] مژدۀ پیروزی بر کافران می دادند، [با این وصف] چون قرآن که [قبل از نزولش] آن را [با پیش گویی تورات] می شناختند به سویشان آمد آن را انکار کردند، پس لعنت خدا بر منکران باد!«89»
بِئْسَمَا اشْتَرَوْا بِهِ أَنْفُسَهُمْ أَنْ یَکْفُرُوا بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ بَغْیًا أَنْ یُنَزِّلَ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ عَلَى مَنْ یَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ فَبَاءُوا بِغَضَبٍ عَلَى غَضَبٍ وَلِلْکَافِرِینَ عَذَابٌ مُهِینٌ ﴿90﴾
بد چیزی است آنچه خود را به آن فروختند! و آن کفرورزی از روی حسادت به کتابی است که خدا [بر محمّد صلی الله علیه وآله] نازل کرده، [معترضانه می گویند: چرا] خداوند از باب احسانش به هرکه از بندگانش بخواهد کتاب آسمانی نازل می کند؟! پس آنان به خشمِ پی در پی خداوند که مستحق آن بودند دچار شدند، و برای منکرانِ [قرآن و پیامبر] عذابی خوارکننده است «90»
وَإِذَا قِیلَ لَهُمْ آمِنُوا بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ قَالُوا نُؤْمِنُ بِمَا أُنْزِلَ عَلَیْنَا وَیَکْفُرُونَ بِمَا وَرَاءَهُ وَهُوَ الْحَقُّ مُصَدِّقًا لِمَا مَعَهُمْ قُلْ فَلِمَ تَقْتُلُونَ أَنْبِیَاءَ اللَّهِ مِنْ قَبْلُ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ ﴿91﴾
چون به آنان گویند: به قرآنی که خداوند [بر پیامبر اسلام] نازل کرده ایمان آورید! می گویند: فقط به توراتی که بر خودِ ما [یهودیان] نازل شده ایمان داریم. و به غیر آن، که کتابی حق و گواهی دهنده حقانیت توراتی است که با آن ها است کفر می ورزند، بگو: اگر شما [از روی حقیقت و راستی] مؤمن [به تورات] بودید پس چرا پیش از این پیامبران خدا را می کشتید ؟!«91»
وَلَقَدْ جَاءَکُمْ مُوسَى بِالْبَیِّنَاتِ ثُمَّ اتَّخَذْتُمُ الْعِجْلَ مِنْ بَعْدِهِ وَأَنْتُمْ ظَالِمُونَ ﴿92﴾
همانا موسی برای شما معجزات و دلایل روشن آورد، سپس شما بعد از [رفتن] او [به کوه طور] گوساله را معبود خود قرار دادید درحالی که ستمکار بودید!«92»
وَإِذْ أَخَذْنَا مِیثَاقَکُمْ وَرَفَعْنَا فَوْقَکُمُ الطُّورَ خُذُوا مَا آتَیْنَاکُمْ بِقُوَّةٍ وَاسْمَعُوا قَالُوا سَمِعْنَا وَعَصَیْنَا وَأُشْرِبُوا فِی قُلُوبِهِمُ الْعِجْلَ بِکُفْرِهِمْ قُلْ بِئْسَمَا یَأْمُرُکُمْ بِهِ إِیمَانُکُمْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ ﴿93)
و [به یاد آرید] زمانی که از شما [برای پیروی از حق] پیمان گرفتیم و کوه طور را بر فرازتان بالا بردیم [و گفتیم:] آنچه را [از کتاب و نبوت] به شما عطا نمودیم با قدرت فراگیرید و [با گوشِ پذیرش] بشنوید! گفتند: شنیدیم و [اما شنیدنشان جدی و واقعی نبود و عملاً] اِعلام عصیان و نافرمانی کردند، [آری] به سبب کفرشان [دوستی] گوساله در [همۀ زوایای] دلشان رسوخ کرد، بگو: اگر شما اهل ایمان هستید [این چه ایمانی است که این همه ظلم و فساد ایجاد می کند؟] پس بد چیزی است آنچه ایمانتان به آن فرمان می دهد !«93»
قُلْ إِنْ کَانَتْ لَکُمُ الدَّارُ الْآخِرَةُ عِنْدَ اللَّهِ خَالِصَةً مِنْ دُونِ النَّاسِ فَتَمَنَّوُا الْمَوْتَ إِنْ کُنْتُمْ صَادِقِینَ ﴿94﴾
بگو: اگر [آن گونه که می پندارید] سرای [پُر نعمتِ] آخرت در پیشگاه خداوند ویژۀ شماست نه مردمِ دیگر، چنانچه در این ادعا راستگویید آرزوی مرگ کنید !«94»
وَلَنْ یَتَمَنَّوْهُ أَبَدًا بِمَا قَدَّمَتْ أَیْدِیهِمْ وَاللَّهُ عَلِیمٌ بِالظَّالِمِینَ ﴿95﴾
آنان به سبب گناهانی که مرتکب شده اند هرگز آرزوی مرگ نمی کنند، و خدا به [همۀ اعمال و حالات] ستمکاران داناست«95»
وَلَتَجِدَنَّهُمْ أَحْرَصَ النَّاسِ عَلَى حَیَاةٍ وَمِنَ الَّذِینَ أَشْرَکُوا یَوَدُّ أَحَدُهُمْ لَوْ یُعَمَّرُ أَلْفَ سَنَةٍ وَمَا هُوَ بِمُزَحْزِحِهِ مِنَ الْعَذَابِ أَنْ یُعَمَّرَ وَاللَّهُ بَصِیرٌ بِمَا یَعْمَلُونَ ﴿96﴾
هرآینه آنان را حریص ترین مردم، حتی حریص تر از مشرکان به زندگی [بسیار طولانی] خواهی یافت، هریک از آنان آرزومند است که ای کاش هزار سال عمرش دهند! ولی عمرِ هزار ساله [به فرضی که به دست آورَد] دورکنندۀ او از عذاب نیست، و خداوند به آنچه انجام می دهند داناست«96»
قُلْ مَنْ کَانَ عَدُوًّا لِجِبْرِیلَ فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلَى قَلْبِکَ بِإِذْنِ اللَّهِ مُصَدِّقًا لِمَا بَیْنَ یَدَیْهِ وَهُدًى وَبُشْرَى لِلْمُؤْمِنِینَ ﴿97﴾
[آنان با جبرئیل به خاطر این که وحی را بر تو نازل می کند دشمنند،] بگو: هرکه دشمن جبرئیل است [دشمن خداست؛ زیرا] او قرآن را به خواست خدا بر قلب تو نازل کرده است درحالی که گواهی دهنده حقانیت [کتاب های آسمانی] پیش از خود، و هدایتگر و مژده دهنده [به فرجام نیک] برای مؤمنان است«97»
مَنْ کَانَ عَدُوًّا لِلَّهِ وَمَلَائِکَتِهِ وَرُسُلِهِ وَجِبْرِیلَ وَمِیکَالَ فَإِنَّ اللَّهَ عَدُوٌّ لِلْکَافِرِینَ ﴿98﴾
هرکس با خداوند و فرشتگان و رسولانش و جبرئیل و میکائیل دشمن باشد [یقیناً کافر است،] و قطعاً خدا دشمن کافران است«98»
وَلَقَدْ أَنْزَلْنَا إِلَیْکَ آیَاتٍ بَیِّنَاتٍ وَمَا یَکْفُرُ بِهَا إِلَّا الْفَاسِقُونَ ﴿99﴾
همانا به سوی تو آیاتی روشن نازل کردیم، و به آن آیات جز منحرفان نافرمان، کافر نمی شوند«99»
أَوَکُلَّمَا عَاهَدُوا عَهْدًا نَبَذَهُ فَرِیقٌ مِنْهُمْ بَلْ أَکْثَرُهُمْ لَا یُؤْمِنُونَ ﴿100﴾
آیا چنین نیست که هر گاه [یهودیان] پیمانی [با خدا و پیامبرانش] بستند گروهی از آنان پیمان را شکستند؟ [آنان نه فقط پیمان شکنند،] بلکه بیشترشان ایمان نمی آورند «100»
وَلَمَّا جَاءَهُمْ رَسُولٌ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ مُصَدِّقٌ لِمَا مَعَهُمْ نَبَذَ فَرِیقٌ مِنَ الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتَابَ کِتَابَ اللَّهِ وَرَاءَ ظُهُورِهِمْ کَأَنَّهُمْ لَا یَعْلَمُونَ ﴿101﴾
و هنگامی که پیامبری [چون محمّد صلی الله علیه وآله] از جانب خداوند به سویشان آمد که تصدیق کنندۀ [حقانیت] کتاب آسمانی همراه آنان است، گروهی از عالِمان یهود، آیات تورات را [که بیانگر اوصاف پیامبر اسلام بود] ترک کرده، [و به آن چنان بی اعتنا شدند] که گویی خبر ندارند [که ویژگی های پیامبر در تورات است] «101»
وَاتَّبَعُوا مَا تَتْلُو الشَّیَاطِینُ عَلَى مُلْکِ سُلَیْمَانَ وَمَا کَفَرَ سُلَیْمَانُ وَلَکِنَّ الشَّیَاطِینَ کَفَرُوا یُعَلِّمُونَ النَّاسَ السِّحْرَ وَمَا أُنْزِلَ عَلَى الْمَلَکَیْنِ بِبَابِلَ هَارُوتَ وَمَارُوتَ وَمَا یُعَلِّمَانِ مِنْ أَحَدٍ حَتَّى یَقُولَا إِنَّمَا نَحْنُ فِتْنَةٌ فَلَا تَکْفُرْ فَیَتَعَلَّمُونَ مِنْهُمَا مَا یُفَرِّقُونَ بِهِ بَیْنَ الْمَرْءِ وَزَوْجِهِ وَمَا هُمْ بِضَارِّینَ بِهِ مِنْ أَحَدٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ وَیَتَعَلَّمُونَ مَا یَضُرُّهُمْ وَلَا یَنْفَعُهُمْ وَلَقَدْ عَلِمُوا لَمَنِ اشْتَرَاهُ مَا لَهُ فِی الْآخِرَةِ مِنْ خَلَاقٍ وَلَبِئْسَ مَا شَرَوْا بِهِ أَنْفُسَهُمْ لَوْ کَانُوا یَعْلَمُونَ ﴿102﴾
و [یهودیانِ بی تقوا] از علم سِحری که شیاطین بر ضد حکومت سلیمان برای مردم می خواندند، [و نیز خودِ آن حضرت را متهم به ساحری می کردند] پیروی کردند، [سلیمان هرگز سراغ سِحر نرفت تا کافر شده باشد،] مسلّماً سلیمان کافر نشد؛ این شیاطین بودند که به سبب آموزشِ سِحر به مردم کافر شدند. و [نیز یهودیان از] آنچه بر دو فرشتۀ هاروت و ماروت در شهر بابِل نازل شد [پیروی کردند،] درحالی که آن دو فرشته به هیچ کس علم سِحر نمی آموختند مگر آن که [به او] می گفتند: ما فقط مایۀ آزمایشیم، [و علم سِحر را برای ابطال سِحر ساحران به تو تعلیم می دهیم،] پس [با به کارگیری آن در موارد حرام،] کافر مشو! ولی آنان از آن دو فرشته مطالبی [از سِحر] می آموختند که به وسیلۀ آن میان مرد و همسرش جدایی می انداختند، درحالی که آنان به وسیلۀ آن سحر جز به خواست خدا قدرت زیان رساندن به کسی را نداشتند. یهودیان همواره چیزی را می آموختند که به آنان آسیب می زد و سودی نمی بخشید، و یقیناً می دانستند که هرکه خریدار سِحر باشد هیچ بهره ای در آخرت ندارد؛ اگر دانا[ی به حقایق] بودند می دانستند بد چیزی است علم سِحری که خود را به آن فروختند«102»
وَلَوْ أَنَّهُمْ آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَمَثُوبَةٌ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ خَیْرٌ لَوْ کَانُوا یَعْلَمُونَ ﴿103﴾
چنانچه یهودیان [از روی راستی و درستی] مؤمن می شدند و [از روی آوردن به سِحر و ساحری] اجتناب می کردند مسلّماً پاداشی که از سوی خدا مقرر است برای آنان بهتر بود، اگر دانا بودند [قطعاً پاداش الهی را انتخاب می کردند]«103»
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَقُولُوا رَاعِنَا وَقُولُوا انْظُرْنَا وَاسْمَعُوا وَلِلْکَافِرِینَ عَذَابٌ أَلِیمٌ ﴿104﴾
ای اهل ایمان! [به پیامبر] کلمۀ «راعِنا» را [که نزد یهود دشنام است و نزد شما به معنای مهلت دادن است] نگویید! و [به جای آن] بگویید: «اُنظُرنا» [که به همان معنای مهلت دادن است]، و [دستورهای خدا و پیامبرش را به نیت اطاعت کردن] بشنوید! یقیناً برای کافران عذابی دردناک مقرر شده است«104»
مَا یَوَدُّ الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْکِتَابِ وَلَا الْمُشْرِکِینَ أَنْ یُنَزَّلَ عَلَیْکُمْ مِنْ خَیْرٍ مِنْ رَبِّکُمْ وَاللَّهُ یَخْتَصُّ بِرَحْمَتِهِ مَنْ یَشَاءُ وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ ﴿105﴾
نه کافرانِ از اهل کتاب و نه مشرکان دوست ندارند که مطلقاً خیری از سوی پروردگارتان بر شما نازل شود، اما خداوند [بر خلاف خواستۀ آنان] رحمتش را به هرکه بخواهد اختصاص می دهد، و خدا دارای احسان بزرگی است«105»
مَا نَنْسَخْ مِنْ آیَةٍ أَوْ نُنْسِهَا نَأْتِ بِخَیْرٍ مِنْهَا أَوْ مِثْلِهَا أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ ﴿106﴾
هر حکمی از احکام را که [بنا بر مصلحتی] از دایرۀ تکلیف و مسئولیت انسان حذف و مُلغی کنیم، یا آن را [به علتی] به تأخیر اندازیم، بهتر از آن یا مانندش را می آوریم، آیا ندانسته ای که خداوند بر هر کاری تواناست؟«106»
أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ لَهُ مُلْکُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا لَکُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ مِنْ وَلِیٍّ وَلَا نَصِیرٍ ﴿107﴾
آیا ندانسته ای که فرمانروایی بر آسمان ها و زمین فقط در سیطرۀ اوست؟ [و به این علت، تغییر و تأخیرِ احکام در حیطۀ مصلحت خواهی و حکومت او می باشد،] و شما را در برابر خدا [که همۀ امور به دست اوست] هیچ سرپرست و یاوری نیست «107»
أَمْ تُرِیدُونَ أَنْ تَسْأَلُوا رَسُولَکُمْ کَمَا سُئِلَ مُوسَى مِنْ قَبْلُ وَمَنْ یَتَبَدَّلِ الْکُفْرَ بِالْإِیمَانِ فَقَدْ ضَلَّ سَوَاءَ السَّبِیلِ ﴿108﴾
آیا [با علم به حاکمیتِ مطلقِ حق و مصلحت خواهی او] می خواهید از پیامبرتان [اموری نامعقول] درخواست کنید؛ همان گونه که پیش از این از موسی درخواست شد؟ و هرکس کفر را جایگزین ایمان کند قطعاً راه راست را گم کرده است«108»
وَدَّ کَثِیرٌ مِنْ أَهْلِ الْکِتَابِ لَوْ یَرُدُّونَکُمْ مِنْ بَعْدِ إِیمَانِکُمْ کُفَّارًا حَسَدًا مِنْ عِنْدِ أَنْفُسِهِمْ مِنْ بَعْدِ مَا تَبَیَّنَ لَهُمُ الْحَقُّ فَاعْفُوا وَاصْفَحُوا حَتَّى یَأْتِیَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ إِنَّ اللَّهَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ ﴿109﴾
بسیاری از اهل کتاب پس از آن که حق برای آنان روشن شد به سبب حسدی که در وجودشان شعله ور است دوست دارند شما را پس از ایمانتان به کفر بازگردانند، اکنون [از نزاع و جدال با آنان] گذشت کنید، و [از آنان] روی بگردانید تا خدا فرمانش را [به جنگ یا جزیه] اِعلام نماید، یقیناً خدا بر هر کاری تواناست«109»
وَأَقِیمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّکَاةَ وَمَا تُقَدِّمُوا لِأَنْفُسِکُمْ مِنْ خَیْرٍ تَجِدُوهُ عِنْدَ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ ﴿110﴾
نماز را [با شرایط ویژه اش] بخوانید و زکات بپردازید! و آنچه از کار نیک [چون عبادت و خدمت به خلق] برای خود پیش فرستید آن را نزد خداوند خواهید یافت؛ مسلّماً خداوند به آنچه انجام می دهید بیناست«110»
وَقَالُوا لَنْ یَدْخُلَ الْجَنَّةَ إِلَّا مَنْ کَانَ هُودًا أَوْ نَصَارَى تِلْکَ أَمَانِیُّهُمْ قُلْ هَاتُوا بُرْهَانَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ صَادِقِینَ ﴿111﴾
و [اهل کتاب] گفتند: هرگز کسی وارد بهشت نمی شود مگر آن که یهودی یا نصرانی باشد. این آرزوهای [بی پایه و باطل] آنان است، بگو: اگر [در ادعای خود] راستگویید دلیل خود را بیاورید«111»
بَلَى مَنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لِلَّهِ وَهُوَ مُحْسِنٌ فَلَهُ أَجْرُهُ عِنْدَ رَبِّهِ وَلَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُونَ ﴿112﴾
[سخن مستدل و استوار این است؛] آری، کسانی که وجودشان را تسلیم خدا کنند درحالی که نیکوکارند، برای آنان نزد پروردگارشان پاداشی [شایسته] است، نه بیمی بر آنان است و نه اندوهگین می شوند «112»
وَقَالَتِ الْیَهُودُ لَیْسَتِ النَّصَارَى عَلَى شَیْءٍ وَقَالَتِ النَّصَارَى لَیْسَتِ الْیَهُودُ عَلَى شَیْءٍ وَهُمْ یَتْلُونَ الْکِتَابَ کَذَلِکَ قَالَ الَّذِینَ لَا یَعْلَمُونَ مِثْلَ قَوْلِهِمْ فَاللَّهُ یَحْکُمُ بَیْنَهُمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فِیمَا کَانُوا فِیهِ یَخْتَلِفُونَ ﴿113﴾
یهودیان گفتند: نصرانی ها بر آیین درست و استواری نیستند. و نصرانی ها گفتند: یهودیان را آیین درست و استواری نیست. درحالی که همۀ آنان تورات و انجیل را می خوانند [و می دانند بر اساس آن دو کتاب، اتهامشان بر یکدیگر باطل است چون هر دو آیین، پیش از تحریف و پیش از آمدن اسلام، درست و استوار بوده]. و نیز کسانی [چون مشرکان] که حقایق را نمی شناسند [دربارۀ همۀ ادیان توحیدی] سخنی مانند یهود و نصاری گفتند، نهایتاً خداوند در قیامت بین آنان دربارۀ آنچه همواره با هم اختلاف داشتند داوری می کند«113»
وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ مَنَعَ مَسَاجِدَ اللَّهِ أَنْ یُذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ وَسَعَى فِی خَرَابِهَا أُولَئِکَ مَا کَانَ لَهُمْ أَنْ یَدْخُلُوهَا إِلَّا خَائِفِینَ لَهُمْ فِی الدُّنْیَا خِزْیٌ وَلَهُمْ فِی الْآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِیمٌ ﴿114﴾
چه کسانی ستمکارتر از مردمی هستند که با منع ورود مسلمانان به مساجد خدا از بُرده شدنِ نام خدا [در آن مکان های معنوی] جلوگیری کردند، و در ویرانی آن ها کوشیدند ؟ آنان را شایسته نیست که در آن مساجد جز در حال ترس [از انتقام خدا و خشم و کیفر مؤمنان] درآیند، برای آنان در دنیا خواری و در آخرت عذابی بزرگ است«114»
وَلِلَّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ فَأَیْنَمَا تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ وَاسِعٌ عَلِیمٌ﴿115﴾
مالکیت شرق و غرب فقط ویژۀ خداست پس به هرکجا روکنید آن جا به سوی خداست، مسلّماً خدا بسیار عطاکننده و داناست«115»
وَقَالُوا اتَّخَذَ اللَّهُ وَلَدًا سُبْحَانَهُ بَلْ لَهُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ کُلٌّ لَهُ قَانِتُونَ ﴿116﴾
و [یهود ونصاری] گفتند: خدا فرزندی برای خود انتخاب کرده، درحالی که او از داشتن فرزند منزّه است، بلکه آنچه در آسمان هاو زمین است مخلوق و مملوک او ست، و همۀ موجودات در برابر او فرمانبردارند«116»
بَدِیعُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَإِذَا قَضَى أَمْرًا فَإِنَّمَا یَقُولُ لَهُ کُنْ فَیَکُونُ﴿117﴾
[بدون سابقۀ مادّه و نقشه و ابزار،] پدید آورندۀ آسمان ها و زمین است، و زمانی که [به وجود آمدنِ] چیزی را اراده کند، فقط به آن می گوید: باش! پس بی درنگ موجود می شود«117»
وَقَالَ الَّذِینَ لَا یَعْلَمُونَ لَوْلَا یُکَلِّمُنَا اللَّهُ أَوْ تَأْتِینَا آیَةٌ کَذَلِکَ قَالَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ مِثْلَ قَوْلِهِمْ تَشَابَهَتْ قُلُوبُهُمْ قَدْ بَیَّنَّا الْآیَاتِ لِقَوْمٍ یُوقِنُونَ﴿118﴾
کسانی که دانای به حقایق نیستند گفتند: چرا خداوند با ما سخن نمی گوید یا آیه ای برای ما نمی آید؟ گذشتگانشان نیز مانند سخن اینان را گفتند، دل هایشان [در قساوت و لجاجت و خواسته های نامعقول] شبیه یکدیگر است، به یقین ما [به اندازۀ لازم و در حد هدایت شدن] آیات را برای اهل باور بیان کرد ه ایم«118»
إِنَّا أَرْسَلْنَاکَ بِالْحَقِّ بَشِیرًا وَنَذِیرًا وَلَا تُسْأَلُ عَنْ أَصْحَابِ الْجَحِیمِ ﴿119﴾
قطعاً ما تو را بر پایۀ درستی و راستی بشارت دهنده و بیم رسان فرستادیم، و تو [پس از ابلاغِ پیام خداوند] مسئول [ایمان نیاوردن و وضع و حال] دوزخیان نیستی«119»
وَلَنْ تَرْضَى عَنْکَ الْیَهُودُ وَلَا النَّصَارَى حَتَّى تَتَّبِعَ مِلَّتَهُمْ قُلْ إِنَّ هُدَى اللَّهِ هُوَ الْهُدَى وَلَئِنِ اتَّبَعْتَ أَهْوَاءَهُمْ بَعْدَ الَّذِی جَاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ مَا لَکَ مِنَ اللَّهِ مِنْ وَلِیٍّ وَلَا نَصِیرٍ ﴿120﴾
یهود و نصاری هرگز از تو راضی نمی شوند مگر آن که از آیین آنان پیروی کنی، بگو: یقیناً هدایتِ خدا فقط هدایت واقعی است. اگر پس از دانشِ کاملی که [چون قرآن] برایت آمده از خواسته های نامشروع آنان پیروی کنی در برابر [کیفر] خداوند هیچ یار و یاوری برایت نخواهد بود«120»
الَّذِینَ آتَیْنَاهُمُ الْکِتَابَ یَتْلُونَهُ حَقَّ تِلَاوَتِهِ أُولَئِکَ یُؤْمِنُونَ بِهِ وَمَنْ یَکْفُرْ بِهِ فَأُولَئِکَ هُمُ الْخَاسِرُونَ ﴿121﴾
کسانی که کتاب آسمانی عطایشان کرده ایم و آن را به گونه ای که شایستۀ آن است تلاوت می کنند؛ [تلاوتی با تدبّر و به قصد عمل،] آنان مؤمن [واقعی] به آن هستند، و کسانی که منکر آن می شوند، تباه کنندگانِ [همۀ سرمایۀ وجودی خویش] اند«121»
یَا بَنِی إِسْرَائِیلَ اذْکُرُوا نِعْمَتِیَ الَّتِی أَنْعَمْتُ عَلَیْکُمْ وَأَنِّی فَضَّلْتُکُمْ عَلَى الْعَالَمِینَ ﴿122﴾
ای بنی اسرائیل! نعمت هایم را که به شما عطا کردم به خاطر آورده، [قلباً مورد توجه قرار دهید،] و این که شما را بر جهانیانِ [زمان خودتان به معجزات موسی و نزول تورات] برتری دادم [به یاد آرید] «122»
وَاتَّقُوا یَوْمًا لَا تَجْزِی نَفْسٌ عَنْ نَفْسٍ شَیْئًا وَلَا یُقْبَلُ مِنْهَا عَدْلٌ وَلَا تَنْفَعُهَا شَفَاعَةٌ وَلَا هُمْ یُنْصَرُونَ ﴿123﴾
و خود را از [خطرها و خسارت های] روزی حفظ کنید که نه کسی از کسی عذابی را دفع می کند، و نه از کسی برای بخشیده شدن گناهانش عوض می پذیرند، و نه کسی را شفاعتی سود دهد، و نه [برای نجات از عذاب دوزخ] حمایتشان می کنند«123»
وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِیمَ رَبُّهُ بِکَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّی جَاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَمِنْ ذُرِّیَّتِی قَالَ لَا یَنَالُ عَهْدِی الظَّالِمِینَ ﴿124﴾
و [به یاد آرید] هنگامی که ابراهیم را پروردگارش به تکالیفی بسیار مهم [از انواع اوامر و نواهی و حوادث] آزمایش کرد، پس او همه را به طور کامل انجام داد، [پروردگارش به سبب سرافراز بیرون آمدنش از امتحان، به او] فرمود: من تو را برای همۀ مردم پیشوا قرار دادم. ابراهیم گفت: از دودمانم [نیز پیشوایانی برگزین]. خداوند فرمود: عهدِ من [که مقام والای امامت است] به ستمکاران نمی رسد«124»
وَإِذْ جَعَلْنَا الْبَیْتَ مَثَابَةً لِلنَّاسِ وَأَمْنًا وَاتَّخِذُوا مِنْ مَقَامِ إِبْرَاهِیمَ مُصَلًّى وَعَهِدْنَا إِلَى إِبْرَاهِیمَ وَإِسْمَاعِیلَ أَنْ طَهِّرَا بَیْتِیَ لِلطَّائِفِینَ وَالْعَاکِفِینَ وَالرُّکَّعِ السُّجُودِ ﴿125﴾
و [به یاد آرید] زمانی که ما خانۀ کعبه را برای همۀ مردم محل دیدار و اجتماع و جایگاه امن قرار دادیم و [گفتیم:] از مقام ابراهیم جایگاه نماز انتخاب کنید! و به ابراهیم و اسماعیل سفارش کردیم که خانه ام را برای طواف کنندگان و معتکفان و اهل رکوع و سجده گزاران [از هر آلودگی ظاهری و باطنی] پاکیزه بدارید!«125»
وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِیمُ رَبِّ اجْعَلْ هَذَا بَلَدًا آمِنًا وَارْزُقْ أَهْلَهُ مِنَ الثَّمَرَاتِ مَنْ آمَنَ مِنْهُمْ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ قَالَ وَمَنْ کَفَرَ فَأُمَتِّعُهُ قَلِیلًا ثُمَّ أَضْطَرُّهُ إِلَى عَذَابِ النَّارِ وَبِئْسَ الْمَصِیرُ ﴿126﴾
و [به یاد آرید] آن گاه که ابراهیم گفت: ای پروردگارم! این [مکان] را شهری امن قرار ده، و از اهلِ آن کسانی را که به خدا و روز قیامت ایمان داشته باشند از هر نوع میوه، روزی عنایت کن. خداوند فرمود: [دعایت را دربارۀ مؤمنان اجابت کردم،] ولی هرکه به کفر گراید بهرۀ اندکی به او می دهم، آن گاه او را به عذاب آتش می کشانم، و آتشْ عاقبتِ بدی است«126»
وَإِذْ یَرْفَعُ إِبْرَاهِیمُ الْقَوَاعِدَ مِنَ الْبَیْتِ وَإِسْمَاعِیلُ رَبَّنَا تَقَبَّلْ مِنَّا إِنَّکَ أَنْتَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ ﴿127﴾
و [به یاد آرید] هنگامی که ابراهیم و اسماعیل پایه های خانۀ کعبه را بالا می بردند، [در آن حال به پیشگاه خداوند می گفتند:] پروردگارا! [این عمل را] از ما بپذیر که تو شنوا [ی دعا] و دانا [ی به حقیقت عمل] هستی. «127»
رَبَّنَا وَاجْعَلْنَا مُسْلِمَیْنِ لَکَ وَمِنْ ذُرِّیَّتِنَا أُمَّةً مُسْلِمَةً لَکَ وَأَرِنَا مَنَاسِکَنَا وَتُبْ عَلَیْنَا إِنَّکَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ ﴿128﴾
پروردگارا! ما را [با همۀ وجود] تسلیم خود قرار ده، و نیز از دودمان ما امتی که تسلیم تو باشند [پدید آور]، و راه و رسم عبادتمان را به ما نشان ده! و توبۀ ما را بپذیر که تو بسیار توبه پذیر و مهربانی «128»
رَبَّنَا وَابْعَثْ فِیهِمْ رَسُولًا مِنْهُمْ یَتْلُو عَلَیْهِمْ آیَاتِکَ وَیُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَةَ وَیُزَکِّیهِمْ إِنَّکَ أَنْتَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ ﴿129﴾
پروردگارا! در بین آنان [که در این منطقه قرار می گیرند] پیامبری از خودشان برانگیز که آیاتت را بر آنان تلاوت کند، و کتاب و معارف استوار و سودمند تعلیمشان دهد، و [از هر نوع آلودگی] پاکشان سازد؛ زیرا تو توانای شکست ناپذیر و حکیمی«129»
وَمَنْ یَرْغَبُ عَنْ مِلَّةِ إِبْرَاهِیمَ إِلَّا مَنْ سَفِهَ نَفْسَهُ وَلَقَدِ اصْطَفَیْنَاهُ فِی الدُّنْیَا وَإِنَّهُ فِی الْآخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحِینَ ﴿130﴾
از آیین ابراهیم چه کسی رویگردان می شود جز آن که خود را به ابلهی واداشته؟! به یقین ما ابراهیم را در دنیا به عنوان بنده ای خالص انتخاب کردیم، و او مسلّماً در آخرت از شایستگان است «130»
إِذْ قَالَ لَهُ رَبُّهُ أَسْلِمْ قَالَ أَسْلَمْتُ لِرَبِّ الْعَالَمِینَ ﴿131﴾
[به یاد آرید] زمانی که پروردگارش به او گفت: تسلیم باش! گفت: تسلیم پروردگار جهانیان شدم«131»
وَوَصَّى بِهَا إِبْرَاهِیمُ بَنِیهِ وَیَعْقُوبُ یَا بَنِیَّ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَى لَکُمُ الدِّینَ فَلَا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَأَنْتُمْ مُسْلِمُونَ ﴿132﴾
و ابراهیم و یعقوب پسرانشان را به تسلیم بودن در برابر خداوند سفارش کردند که: ای پسرانِ من! یقیناً خداوند این دین را برای شما برگزیده، پس شما باید جز درحالی که تسلیم او باشید نمیرید«132»
أَمْ کُنْتُمْ شُهَدَاءَ إِذْ حَضَرَ یَعْقُوبَ الْمَوْتُ إِذْ قَالَ لِبَنِیهِ مَا تَعْبُدُونَ مِنْ بَعْدِی قَالُوا نَعْبُدُ إِلَهَکَ وَإِلَهَ آبَائِکَ إِبْرَاهِیمَ وَإِسْمَاعِیلَ وَإِسْحَاقَ إِلَهًا وَاحِدًا وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ ﴿133﴾
آیا [شما یهودیان که ادعا می کنید یعقوب پسرانش را به آیین یهودیت سفارش کرد] هنگامی که مرگ یعقوب فرارسید کنار او حاضر بودید؟ آن گاه که به پسرانش گفت: پس از من چه چیزی را می پرستید؟ گفتند: معبود تو و معبود پدرانت ابراهیم و اسماعیل و اسحاق را که معبود یگانه است می پرستیم، و ما تسلیم او هستیم«133»
تِلْکَ أُمَّةٌ قَدْ خَلَتْ لَهَا مَا کَسَبَتْ وَلَکُمْ مَا کَسَبْتُمْ وَلَا تُسْأَلُونَ عَمَّا کَانُوا یَعْمَلُونَ ﴿134﴾
آنان گروهی بودند که درگذشتند، آنچه از عمل به دست آوردند ویژۀ خود آنان است، و آنچه شما به دست آوردید اختصاص به خودتان دارد، و شما در برابر آنچه آنان انجام می دادند مورد بازخواست نخواهید بود«134»
وَقَالُوا کُونُوا هُودًا أَوْ نَصَارَى تَهْتَدُوا قُلْ بَلْ مِلَّةَ إِبْرَاهِیمَ حَنِیفًا وَمَا کَانَ مِنَ الْمُشْرِکِینَ ﴿135﴾
و [اهل کتاب به مسلمانانِ ثابت قدم] گفتند: یهودی یا نصرانی شوید تا هدایت یابید. [ای پیامبر! تو به هر دو طایفه] بگو: [خواستۀ باطلِ شما را هرگز نمی پذیریم،] بلکه از آیین ابراهیمِ یکتاپرست که از مشرکان نبود پیروی می کنیم، [و پایبند به آن دین خالصِ توحیدی هستیم]«135»
قُولُوا آمَنَّا بِاللَّهِ وَمَا أُنْزِلَ إِلَیْنَا وَمَا أُنْزِلَ إِلَى إِبْرَاهِیمَ وَإِسْمَاعِیلَ وَإِسْحَاقَ وَیَعْقُوبَ وَالْأَسْبَاطِ وَمَا أُوتِیَ مُوسَى وَعِیسَى وَمَا أُوتِیَ النَّبِیُّونَ مِنْ رَبِّهِمْ لَا نُفَرِّقُ بَیْنَ أَحَدٍ مِنْهُمْ وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ ﴿136﴾
[شما ای اهل ایمان! با صدای رسا] بگویید: ما به خداوند و آنچه به سویمان نازل شده، و به آنچه به ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و نوادگانِ [آراسته به مقام نبوتِ] آنان نازل گشته، و به آنچه به موسی و عیسی، و آنچه به پیامبران از ناحیۀ پروردگارشان عطا شده ایمان آوردیم، بین هیچ یک از آنان [در ایمان به این که پیامبر خدایند] تفاوتی قائل نیستیم، و ما در برابر خداوند تسلیم هستیم«136»
پفَإِنْ آمَنُوا بِمِثْلِ مَا آمَنْتُمْ بِهِ فَقَدِ اهْتَدَوْا وَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّمَا هُمْ فِی شِقَاقٍ فَسَیَکْفِیکَهُمُ اللَّهُ وَهُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ ﴿137﴾
پس اگر [اهل کتاب] به مانند آنچه شما ایمان آورده اید [مثل ایمان به خدا، پیامبران و کتاب های الهی] ایمان بیاورند قطعاً هدایت یافته اند، و اگر [از حقایق الهی] روی برتابند جز این نیست که در ستیز و دشمنی [با حق] هستند، پس به زودی خداوند شرّ آنان را [با کشته شدن یا آوارگی از خانه و شهر] از تو دفع خواهد کرد، و خداوند شنوا[ی دعا] و دانا[ی به همۀ امور] است«137»
صِبْغَةَ اللَّهِ وَمَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ صِبْغَةً وَنَحْنُ لَهُ عَابِدُونَ ﴿138﴾
[به اهل کتاب بگو: به] رنگ خدا [که همان دین واقعی است پایبند باشید،] و چه کسی رنگش نیکوتر از رنگ خداست؟ ما فقط پرستش کنندگانِ او هستیم«138»
قُلْ أَتُحَاجُّونَنَا فِی اللَّهِ وَهُوَ رَبُّنَا وَرَبُّکُمْ وَلَنَا أَعْمَالُنَا وَلَکُمْ أَعْمَالُکُمْ وَنَحْنُ لَهُ مُخْلِصُونَ ﴿139﴾
[به اهل کتاب] بگو: آیا با ما دربارۀ خداوند گفت وگو [ی نادرست و بی دلیل] می کنید؟ درحالی که او پروردگار ما و شماست، اعمال ما [در پیشگاه او] ویژۀ ماست، و اعمال شما مخصوص به خود شماست، و ما [در ایمان و عمل] برای او اخلاص می ورزیم«139»
یأَمْ تَقُولُونَ إِنَّ إِبْرَاهِیمَ وَإِسْمَاعِیلَ وَإِسْحَاقَ وَیَعْقُوبَ وَالْأَسْبَاطَ کَانُوا هُودًا أَوْ نَصَارَى قُلْ أَأَنْتُمْ أَعْلَمُ أَمِ اللَّهُ وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ کَتَمَ شَهَادَةً عِنْدَهُ مِنَ اللَّهِ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ ﴿140﴾ا
می گویید: ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و نوادگانِ [آراسته به مقام نبوتِ] آنان، یهودی یا نصرانی بودند. بگو: آیا شما داناترید یا خداوند؟ و ستمکارتر از کسی که گواهی بر حقیقتی را که از جانب خدا نزد اوست پنهان کند کیست؟ و خداوند از آنچه انجام می دهید بی خبر نیست«140»
تِلْکَ أُمَّةٌ قَدْ خَلَتْ لَهَا مَا کَسَبَتْ وَلَکُمْ مَا کَسَبْتُمْ وَلَا تُسْأَلُونَ عَمَّا کَانُوا یَعْمَلُونَ ﴿141﴾
آنان گروهی بودند که درگذشتند، آنچه [از عمل] به دست آوردند ویژۀ خود آنان است، و آنچه شما به دست آوردید اختصاص به خودتان دارد، و شما در برابر آنچه آنان انجام می دادند مورد بازخواست نخواهید بود«141»
