- 3014
سوره مبارکه انفال
ترجمه خواندنی قرآن با نگاه تفسیری و پیام رسان برای نوجوانان و جوانان به همراه شرح تکمیلی، اثر حجت الاسلام علی ملکی، با صدای علی همت مومیوند و فاطمه نیرومند
8. انفال
به نام خدای بزرگوار مهربان
دربارۀ اختلافشان بر سر تقسیم غنائم، از تو می‌پرسند. بگو: «نه‌تنها غنائم، بلکه هر مال‌ومِلک بی‌صاحبی از آنِ خداست و پیامبرش. پس سر تقسیم غنائم جرّوبحث نکنید و با همدیگر آشتی کنید و اگر واقعاً ایمان دارید، دنباله‌روِ خدا و پیامبرش باشید.» 1
مسلمانان واقعی کسانی‌اند که وقتی ذکر خدا به‌میان بیاید، دل‌هایشان به تب‌وتاب می‌افتد و آن‌وقت که آیه‌های الهی برایشان خوانده شود، آن آیه‌ها ایمانشان را زیاد می‌کند و به خدا توکل می‌کنند؛ 2
همانان که نماز را با آدابش می‌خوانند و از آنچه روزی‌شان کرده‌ایم، در راه خدا هزینه می‌کنند. 3
بله، همانان مسلمانان واقعی‌اند و رتبه‌های برتر پیش خدا دارند و آمرزش و روزیِ ناب نصیبشان می‌شود. 4
نارضایتی مسلمانان از چگونگی تقسیم غنائم، درست مثل نارضایتی‌شان از وقتی است که خدا تو را برای جنگ بَدر، با تصمیمی مناسب، از مدینه خارج کرد؛ ولی عده‌ای از همان‌ها دل به این تصمیم ندادند! 5
با آنکه روشن شد این تصمیم درست است، باز درباره‌اش با تو بگومگو می‌کردند! و طوری ترسیده بودند که انگار به‌طرف مرگ می‌برندشان و آن‌ها فقط تماشاگرند! 6
یادتان باشد: خدا به شما وعده داد که غنائم و اموالِ یکی از دو کاروان نظامی یا تجاریِ دشمن، مال شما می‌شود. البته شما دوست داشتید اموال کاروان بی‌سلاحِ تجاری نصیبتان شود! اما خدا می‌خواست با درگیرشدن با کاروان نظامی، وعدۀ پیروزی مسلمانان را عملی سازد و تیشه به ریشۀ دشمنان بی‌دین بزند تا سرانجام اسلام را تثبیت کند و بی‌دینی را از بین ببرد؛ هرچند گناهکارها خوششان نیاید. 7و8
یادتان هست که با دیدن دشمنِ سراپا مسلح، از خدا خواستید به فریادتان برسد! او هم به دادتان رسید: «فعلاً با هزار فرشتۀ پشت‌سرِهم، شما را در چشم دشمن، زیاد نشان می‌دهم.»{بعداً دوهزار فرشتۀ دیگر را هم به یاری‌تان خواهم فرستاد} 9
خدا فرشتگان را نه برای جنگیدن، بلکه تنها برای روحیه‌دادن و آرامش دل‌هایتان فرستاد؛ وگرنه پیروزی فقط دست خداست و خدا هم شکست‌ناپذیرِ کاردرست است. 10
همچنین، خدا شما را به خواب سبکِ آرام‌بخشی فرو برد و برایتان بارانی از آسمان فرستاد تا با آن پاکتان کند و وسوسه‌‌های شیطانی را از وجودتان برطرف سازد و دل‌هایتان را قرص کند و گام‌هایتان را استوار. 11
یاد کن که خدا به فرشتگان وحی کرد: «خودم هوایتان را دارم. شما رزمندگان را ثابت‌قدم نگه دارید. من هم فوری در دل دشمنانِ بی‌دین وحشت می‌اندازم.» پس شما رزمندگان بر فرق سرهایشان بکوبید و انگشت‌هایشان را قلم کنید! 12
چون آن‌ها با خدا و پیامبرش از درِ مخالفت درآمدند و به هرکس که با خدا و پیامبرش از درِ مخالفت دربیاید، گفته باشم که مجازات خدا شدید است! 13
این است مجازاتتان در دنیا. نوش جانتان! البته مجازات اصلی در آخرت است: عذاب جهنم در انتظار بی‌دین‌هاست. 14
مسلمانان! وقتی با نیروهای در حال پیشرویِ دشمن رودر‌رو می‌شوید، پا به فرار نگذارید! 15
هرکه در روز جنگ پشتش را به دشمن کند، به خشم خدا گرفتار می‌شود و جایگاهش جهنم است و آن بد سرانجامی است! مگر آنکه برای حملۀ دوباره به دشمن، عقب‌نشینیِ تاکتیکی کند یا قصد پیوستن به نیروهای خودی داشته باشد. 16
شما نبودید که دشمن را تارومار کردید؛ بلکه خدا تارومارشان کرد! و تو، پیامبر! وقتی مشتی خاک به‌طرفشان پاشیدی، خودت نپاشیدی؛ بلکه خدا پاشید. خدا این کار را کرد تا مسلمانان را با این پیروزیِ شیرین، امتحان کند و...؛ چون خدا شنوایی داناست.{در جنگ بَدر پیامبر(ص) مُشتى خسوخاک به‌طرف دشمن پاشید و فرمود: «رویتان زشت و سیاه!» خسوخاک، معجزه‌وار، به چشم دشمنان فرو رفت و وحشت سراپایشان را فرا گرفت.} 17
بله، حقیقت ماجرا این بود و خدا نیرنگ بی‌دین‌ها را بی‌رنگ می‌کند. 18
آی بت‌پرست‌ها، اگر به‌خیال اینکه حق با شماست، دنبال پیروزی طرفِ بر‌حق بودید، خب برایتان روشن شد که مسلمانان پیروز شدند! حال، اگر دست از دشمنی بردارید، به‌نفعتان است؛ ولی اگر به دشمنی ادامه دهید، ما هم به جنگ با شما ادامه می‌دهیم. نیروهای نظامی‌تان هر چقدر زیاد هم باشد، به هیچ دردتان نخواهد خورد. آخر، خدا در کنار مؤمنان است. 19
مسلمانان! گوش‌به‌فرمان خدا و پیامبرش باشید و وقتی دستورهای پیامبر به گوشتان می‌رسد، از آن‌ها سرپیچی نکنید! 20
و مانند بت‌پرست‌هایی نباشید که به‌مسخره می‌گفتند: «پیام الهی را شنیدیم» درحالی‌که آن را نشنیده می‌گرفتند! 21
بدترین جنبندگان، از نظر خدا، جماعت حرف‌نشنویی هستند که به حقیقت اعتراف نمی‌کنند و عقلشان را به‌کار نمی‌اندازند! 22
اگر خدا می‌دانست که حرف حق کمترین اثری در آن‌ها می‌گذارد، توفیقشان می‌داد که به حقیقت گوشِ دل بدهند؛ البته با لجاجتی که دارند، اگر حرف حق را در گوششان فرو هم بکند، باز با بی‌اعتنایی رو برمی‌گردانند. 23
مسلمانان! وقتی پیامبر از طرف خدا به کارهایی دعوتتان می‌کند که مایۀ حیات خودتان است، دعوت خدا و پیامبر را بپذیرید. بدانید که خدا حتی میان انسان و حقیقت وجودیِ انسان قرار می‌گیرد و خدا همان است که شما را دسته‌جمعی به محضرش می‌برند. 24
مراقب فتنه‌هایی باشید که آتشِ آن، دامنِ فقط فتنه‌گرهایتان را نمی‌گیرد؛ بلکه تر‌و‌خشک را با هم می‌سوزاند. بدانید که مجازات خدا شدید است. 25
یادتان بیاید وقتی را که در مکه آن‌قدر کم‌تعداد و ضعیف بودید که می‌ترسیدید بت‌پرست‌ها شما را قتل و غارت کنند؛ ولی خدا در مدینه پناهتان داد و با پیروزی در جنگ بَدر، به یاری‌تان آمد و از غنائم و چیزهای پاک‌وپاکیزه روزی‌تان کرد تا شکر کنید. 26
مسلمانان! با افشای اسرار جبهۀ خودی به خدا و پیامبر خیانت نکنید! در واقع، به خودتان خیانت نکنید! درحالی‌که خودتان خوب می‌دانید این کار خیانت است. 27
بدانید اموال و اولادتان مایۀ آزمایش شمایند! مبادا به‌خاطر آن‌ها به خدا و پیامبر خیانت کنید؛ چون‌که پاداش بزرگ پیش خداست. 28
مسلمانان! اگر در حضور خدا مراقب رفتارتان باشید، خدا به شما بصیرتی می‌دهد که درست را از نادرست تشخیص دهید. بدی‌هایتان را هم محو می‌کند و گناهانتان را می‌پوشاند؛ زیرا خدا لطفِ بسیار دارد. 29
به‌یاد بیاور روزهایی را که بی‌دین‌ها برایت نقشه می‌کشیدند که تو را زندانی یا ترور یا تبعید کنند. بله، دشمنان برضدّ تو نقشه می‌کشند و خدا هم برضدّ آن‌ها نقشه می‌کشد. البته خدا ماهرترین نقشه‌کِشنده است.{بله، آن‌ها نتوانستند پیامبر(ص) را زندانی یا ترور یا تبعید کنند، ولی به گواهی آیۀ 40 سورۀ توبه (ص 193) مجبورش کردند که از مکه به مدینه هجرت کند.} 30
وقتی آیه‌های ما را برایشان می‌خوانند، به‌مسخره می‌گویند: «باشد، شنیدیم! خب ما هم اگر می‌خواستیم، مِثلش را می‌گفتیم. این حرف‌ها همان افسانه‌های گذشتگان است و بس!» 31
یادت بیاید که دربارۀ قرآن گفتند: «خدایا، اگر این حرف‌ها حق است و از طرف توست، بارانی از شهاب‌سنگ‌های آسمانی بر سرمان فرو فرستیا به‌عذابی زجرآور گرفتارمان کن!» 32
پیامبر! تاوقتی تو در بین آن‌هایی، خدا بنا ندارد به‌صورت همگانی عذابشان کند. بعد از هجرتت به مدینه هم، اگر دست از بت‌پرستی بردارند، خدا بنا ندارد به‌صورت همگانی عذابشان کند. 33
ولی خدا چرا عذابشان نکند؟! سران بی‌دین از ورود مسلمانان به مسجدالحرام جلوگیری می‌کنند؛ درحالی‌که متولّی واقعیِ آنجا آن‌ها نیستند. متولّی واقعی‌اش فقط خودمراقبان‌اند؛ ولی عموم بی‌دین‌ها این موضوع را نمی‌دانند. 34
همین‌طور، چرا عذابشان نکند؟! درحالی‌که به بهانۀ عبادت و به‌قصد آزار پیامبر، کارشان در کنار مسجدالحرام فقط سوت‌وکف‌زدن بود! پس بچشید عذاب را برای این‌همه بی‌دینی‌تان! 35
بت‌پرست‌ها حاضرند همۀ اموالشان را هزینه کنند تا مانع بندگی خدا شوند. بله، خیلی زود همۀ اموالشان را برای براندازی نظام اسلامی هزینه می‌کنند؛ ولی نه‌تنها به اهدافشان نمی‌رسند، بلکه این کار مایۀ حسرتشان می‌شود و دست‌آخر شکست می‌خورند. کسانی که به بت‌پرستی ادامه دهند، روز قیامت دسته‌جمعی به‌طرف جهنم برده می‌شوند. 36
این‌ها همه برای این است که خدا پلید و پاک را از هم جدا سازد و مردم پلید را روی هم تلنبار کند و داخل جهنم بیندازد! بله، آن‌ها سرمایۀ عمرشان را باخته‌اند. 37
پیامبر! به بت‌پرست‌ها بگو که اگر از بی‌دینی و فتنه‌گری دست بردارند، خیانت‌های گذشته‌شان بخشوده می‌شود؛ ولی اگر به بی‌دینی و فتنه‌گری ادامه دهند، همان سنت الهی در عذاب ملت‌های گذشته، دربارۀ آن‌ها هم تکرار می‌شود! 38
با بت‌پرست‌های فتنه‌گر آن‌قدر بجنگید تا دیگر فتنه‌ای در عالم نباشد و دین الهی عالم‌گیر شود. اگر از بی‌دینی و فتنه‌گری دست برداشتند کاری به کارشان نداشته باشید؛ چون خدا کارهایشان را می‌بیند. 39
اگر هم دست برنداشتند، با آن‌ها بجنگید و بدانید خدا همه‌کارۀ شماست. خوب همه‌کاره‌ای است و خوب یار و یاوری! 40
مسلمانان! بدانید هر درآمدی که به‌دست می‌آورید، باید یک‌پنجمش را به این شش گروه بدهید: خدا، پیامبر، امامان معصوم، سادات یتیمِ فقیر، سادات نیازمند و سادات در راه مانده؛البته اگر واقعاً خدا و آیه‌هایی را باور کنید که دراین‌باره بر بندۀ خود، محمد، در جنگ بَدر فرستادیم؛ همان روز جداییِ حق از باطل و روز رویاروییِ سپاه اسلام و کفر. خدا از عهدۀ هر کاری برمی‌آید.{در زمان غیبت امام عصر سهم سه گروه اول در اختیار فقیه جامع‌الشرایط قرار می‌گیرد تا در راه تبلیغ و تقویت دین اسلام مصرف کند و سهم سه گروه دوم با اجازۀ فقیه به سادات یتیم و فقیر و درراه‌مانده داده می‌شود.} 41
در جنگ بَدر شما در پایین‌دست منطقه جا گرفته بودید و دشمن در بالادست. کاروان تجاریِ دشمن هم با فرار از کنار ساحل، از چنگتان گریخته بود! اگر شما و دشمن قرارِ جنگ با هم گذاشته بودید، در صحنۀ نبرد حاضر نمی‌شدید؛ ولی همه چیز طوری پیش رفت که خواستِ حتمی خدا در پیروزی اسلام و شکست کفر، عملی شود تا هم اتمام‌حجتی باشد برای هرکه می‌خواهد به بیراهه برود و هم اتمام‌حجتی باشد برای هرکه می‌خواهد در راه راست قدم بگذارد؛ چون خدا شنوای داناست. 42
به‌یاد بیاور که خدا، در خوابت، نیروهای دشمن را کم‌تعداد نشانت داد. اگر زیاد نشانشان می‌داد، روحیه‌تان را می‌باختید و در مبارزه با دشمن دچار اختلاف می‌شدید؛ ولی خدا از شرّ ترس و دودستگی نجاتتان داد. بله، او می‌داند هر آنچه را در دل‌ها می‌گذرد. 43
به‌خاطر بیاورید که با دشمن روبه‌رو شدید: خدا تعداد نیروهایشان را در نگاهتان کم نشان داد و نیروهای شما را هم، قبل از شروع جنگ، در چشم آن‌ها کم نشان داد تا خدا خواستِ حتمی‌اش را در پیروزی اسلام و شکست کفر، عملی کند. بله، همۀ کارها به او ختم می‌شود.{این کار خدا برای آن بود که نیروهای دشمن دچار غرور کاذب شوند و بی‌محابا حمله کنند؛ ولی در وسط کارزار، خدا رزمندگان اسلام را دوچندان جلوه داد، تا دشمن به وحشت بیفتد و روحیۀ خود را ببازد.} 44
مسلمانان! وقتی با گروهی از نیروهای دشمن رودر‌رو می‌شوید، ثابت‌قدم باشید و خیلی خدا را یاد کنید تا پیروز شوید. 45
در میدان جنگ، دنباله‌روِ خدا و رسولش باشید و با هم جرّوبحث نکنید که روحیه‌تان را می‌بازید و نیرویتان تحلیل می‌رود! به‌جای آن، مقاومت کنید که خدا در کنار اهل صبر است. 46
همین‌طور، مانند نیروهای دشمن نباشید که مغرورانه و برای نمایش قدرت، از مکه خارج شدند و به منطقۀ بَدر آمدند. آن‌ها مانع بندگی خدا می‌شوند. البته خدا به کارهایشان مسلط است. 47
یادتان باشد که شیطان، لشکرکشی علیه مسلمانان را در نظر بی‌دین‌ها رنگ‌ولعاب داد و گفت: «امروز، مسلمانان اصلاً نمی‌توانند شکستتان بدهند. خودم پشت‌وپناهتان هستم!» ولی همین‌که دو طرف در برابر هم به‌خط شدند، شیطان فوری پا به فرار گذاشت و گفت: «من دیگر کاری به کارتان ندارم! چون من فرشتگانی را می‌بینم که برای یاری مسلمانان آمده‌اند و شما آن‌ها را نمی‌بینید. اصلاً من از خدا می‌ترسم!» بله، مجازات خدا شدید است. 48
ازآن‌طرف، منافق‌ها و افراد ضعیف‌ایمان دربارۀ رزمندگان مسلمان به‌مسخره می‌گفتند: «شوق شهادت آن‌ها را به جبهه کشانده!» البته هرکه به خدا توکل کند، پیروز است. آخر، خدا شکست‌ناپذیرِ کاردرست است. 49
کاش می‌دیدی فرشتگانِ مسئول قبض روح، وقتی جان بی‌دین‌ها رامی‌گیرند، چطور برسروصورت و پشت‌و‌پهلوی آن‌ها می‌زنند و می‌گویند: «بچشید عذاب سوزان جهنم را!» 50
این عذاب، تقاصِ همان کارهایی است که قبلاً کرده‌اید؛ وگرنه خدا که به بندگانش کمترین ظلمی نمی‌کند. 51
روش آن‌ها درست مانند روش فرعونیان و کسانی است که قبل از آن‌ها بودند: آیه‌ها و نشانه‌های خدا را دروغ دانستند و خدا هم به‌سزای گناهانشان گریبانشان را گرفت. آخر، خدا نیرومند است و مجازاتش شدید. 52
این مجازات برای آن است که خدا نازونعمت هیچ ملتی را به بلا و فلاکت تغییر نمی‌دهد؛ مگر آنکه خودشان رفتارشان را تغییر دهند. همین‌طور، برای آن است که خدا حرف‌هایشان را می‌شنود و کارهایشان را می‌داند. 53
روش آن‌ها درست مانند روش فرعونیان و کسانی است که قبل از آن‌ها بودند: آیه‌ها و نشانه‌های خدا را دروغ دانستند و ما هم به‌سزای گناهانشان نابودشان کردیم و آن فرعونیان را در دریا غرق ساختیم. بله، همگی بدکار بودند. 54
بدترینِ جنبندگان، از نظر خدا، یهودی‌های مدینه‌اند: بی‌دینی چنان در دل‌هایشان لانه کرده است که دیگر ایمان نمی‌آورند؛ 55
همان‌ها که هر بار با سرانشان عهد می‌بندی، عهدشان را می‌شکنند و از عهد‌شکنی هم باکی ندارند. 56
پس اگر روزی در خط مقدّم جبهه دستت به آن‌ها رسید، چنان عرصه را بر آن‌ها تنگ کن که عقبۀ آن‌ها از وحشت تارومار شوند تا عاقبت عهد‌شکنی را لمس کنند. 57
اگر هم برای جنگِ با شما به جبهه نیامدند، ولی با شواهد قطعی از عهد‌شکنی‌شان می‌ترسی، مقابله‌‌به‌مثل کن و عهدشان را بینداز جلویشان! چون خدا خیانتکارها را دوست ندارد. 58
بی‌دین‌های عهد‌شکن خیال نکنند با این خیانت‌ها از دستمان فرار می‌کنند! آن‌ها نمی‌توانند حریف ما شوند. 59
برای مقابله با دشمن، هرچه می‌توانید نیرو و تجهیزات نظامی آماده کنید تا بدین‌وسیله، دشمنان خدا و خودتان را به وحشت بیندازید و نیز دشمنان پشت‌صحنه‌ای را که آن‌ها را نمی‌شناسید، ولی خدا آن‌ها را می‌شناسد! هر چیزی را که در راه خدا خرج کنید، در قیامت به شما کامل پس می‌دهند و حقی از شما ضایع نمی‌شود.{جملۀ اول این آیه با خوش‌سلیقگیِ تمام بالای آرم سازمانی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران حک شده است. به‌همین‌خاطر، این سازمان مقدس از همان اوایل پیروزی انقلاب، به تربیت نیرو، کادرسازی، تحقیق و توسعۀ تجهیزات دفاعی، بومی‌سازیِ فناوری‌های پیشرفتۀ نظامی مشغول بوده است و الان که در آغاز چهل‌سالگی دوم انقلاب هستیم، پیشرفت‌ها و فعالیت‌های سپاه حتی در بخش‌های غیرنظامی، نه‌تنها مایۀ مباهات نظام اسلامی و ملّت عزیز ایران شده است، بلکه مسلمانان و مظلومان و آزادی‌خواهان جهان هم به آن می‌بالند. } 60
اگر برای صلح‌وسازش ابراز تمایل کردند، به آن تمایل نشان بده و به خدا توکل کن؛ زیرا فقط اوست که حرف‌هایشان را می‌شنود و نقشه‌هایشان را می‌داند. 61
اگر هم بخواهند با پیشنهاد صلح فریبت دهند، جای نگرانی نیست؛ چون خدا برای تو بس است. او بود که با امداد غیبی خودش و کمک مسلمانان، از تو پشتیبانی کرد 62
و دل‌های مسلمانان را به هم مهربان کرد که به‌فرض هم، تمام دارایی‌های روی زمین را خرج می‌کردی، نمی‌توانستی دل‌هایشان را به هم مهربان کنی؛ ولی خدا دل‌هایشان را به هم مهربان کرد؛ چون او شکست‌ناپذیرِ کاردرست است. 63
پیامبر! خدا بس است برای تو و برای مسلمانانی که دنباله‌روِ تو هستند. 64
پیامبر! مسلمانان را به جنگ با دشمن تشویق کن. اگر افراد ثابت‌قدمتان بیست نفر بودند و نیروهای دشمن دویست نفر، باید در برابرشان می‌جنگیدند تا پیروز شوند. اگر هم از شما صد نفر بودند و آن‌ها هزار نفر، باید در برابرشان می‌جنگیدند تا پیروز شوند؛ زیرا دشمنان فهم درستی از کمک‌های غیبی و ارزش شهادت ندارند. 65
اما هم‌اکنون خدا به شما تخفیف داد و فهمید که ایمان و روحیه‌تان ضعیف شده است. از این به‌بعد اگر نیروهایتان صد نفر بودند و نیروهای دشمن دویست نفر، باید در برابرشان مقاومت کنند تا به‌خواست خدا پیروز شوند. اگر هم از شما هزار نفر بودند و آن‌ها دوهزار نفر، باید در برابرشان مقاومت کنند تا به‌خواست خدا پیروز شوند؛ چون خدا در کنار اهل صبر است. {این تخفیف دربارۀ حملۀ ابتدایی است؛ اما دربارۀ دفاع از اسلام و انقلاب و آب‌وخاک کشور اسلامی هیچ تخفیفی وجود ندارد. به‌هرحال، در حمله و دفاع، روشن است که تشخیص و تصمیم رهبر و فرماندهان عالی‌رتبۀ نظام ملاک است.} 66
هیچ پیامبری حق ندارد در حین عملیات اسیر بگیرد، تا وقتی جاپای خود را در خط مقدّم سفت کند. شما به بهانۀ گرفتن اسیر، دنبال منافعِ مادی هستید؛ ولی خدا برای شما آخرت را می‌خواهد. خدا شکست‌ناپذیرِ کاردرست است. 67
اگر خدا اصلِ اسیرگرفتن را جایز نکرده بود، برای اقدام بی‌موقعتان در گرفتن اسیر در جنگ بَدر، عذابی بی‌اندازه به سرتان می‌آمد! 68
به‌هرحال، از غنائم جنگی به‌شیوه‌ای حلال و پاکیزه استفاده کنید و از این به‌بعد، مراقب رفتارتان باشید. خدا آمرزندۀ مهربان است. 69
پیامبر! به اسیرانی که در چنگ شمایند، بگو: «اگر خدا ببیند که حرف حق اثری در دل‌هایتان می‌گذارد، از مالی که در برابر آزادی‌تان از شما گرفته شده، بهترش را به شما می‌دهد و شما را می‌آمرزد. آخر، خدا آمرزندۀ مهربان است.» 70
ولی اگر بخواهند بعد از آزادی، با حضور در جنگ دیگری به تو خیانت کنند، چیز تازه‌ای نیست. آن‌ها قبلاً هم به خدا خیانت کرده‌اند. خدا هم تو را بر آن‌ها مسلط کرده و می‌کند؛ چون خدا دانای کاردرست است. 71
مسلمانانی که هجرت کردند و با مال و جانشان در راه خدا جنگیدند، یعنی مهاجران، و مسلمانانی که آنان را پناه دادند و کمک کردند، یعنی انصار، بر یکدیگر ولایت دارند؛ ولی کسانی که مسلمان شدند و مهاجرت نکردند، هیچ‌گونه مسئولیتی در برابرشان ندارید. تنها اگر در محدودۀ مسائل دینی از شما کمک بخواهند، باید کمکشان کنید؛ مگر اینکه کمکتان به‌ضرر ملت و مملکتی باشد که بین شما و آن‌ها پیمان ترک خصومت بسته شده است. بله، خدا کارهایتان را می‌بیند.{آن‌ها در سه چیز بر یکدیگر ولایت دارند: 1. از هم ارث ببرند؛ 2. همدیگر را یاری کنند؛ 3. اگر یکی‌شان به غیرمسلمانی پناهندگی داد، بقیه به او احترام بگذارند. البته نکتۀ اول با آیۀ آخر همین سوره و آیۀ 6 سورۀ احزاب (ص418) منتفی شد. نکتۀ سوم هم فعلاً اجرایی نیست؛ زیرا پناهندگی بیگانگان به کشور اسلامی، مقررات خاص خودش را دارد و از حالت شخصی و سلیقه‌ای خارج شده است.} 72
بی‌دین‌ها هم فقط دوست و دلسوز همدیگرند، نه دوست و دلسوز شما! اگر به این سفارش‌ها عمل نکنید، فتنه و فساد بزرگی در زمین، به‌ویژه در جامعۀ اسلامی، رخ می‌دهد! 73
مسلمانانی که مهاجرت کردند و در راه خدا جنگیدند و مسلمانانی که پناهشان دادند و کمکشان کردند، آنان همان مؤمنان واقعی‌اند و آمرزش و روزی‌های بهشتی نصیبشان می‌شود. 74
همچنین، کسانى که بعداً اسلام آوردند و مهاجرت کردند و همراهتان در راه خدا جنگیدند، جزو شمایند. البته طبق کتاب خدا، خویشاوندان در ارث‌بردن از همدیگر، مقدّم‌اند بر دیگران. واقعاً خدا هر چیزى را می‌داند. 75
8. انفال
به نام خدای بزرگوار مهربان
دربارۀ اختلافشان بر سر تقسیم غنائم، از تو می‌پرسند. بگو: «نه‌تنها غنائم، بلکه هر مال‌ومِلک بی‌صاحبی از آنِ خداست و پیامبرش. پس سر تقسیم غنائم جرّوبحث نکنید و با همدیگر آشتی کنید و اگر واقعاً ایمان دارید، دنباله‌روِ خدا و پیامبرش باشید.» 1
مسلمانان واقعی کسانی‌اند که وقتی ذکر خدا به‌میان بیاید، دل‌هایشان به تب‌وتاب می‌افتد و آن‌وقت که آیه‌های الهی برایشان خوانده شود، آن آیه‌ها ایمانشان را زیاد می‌کند و به خدا توکل می‌کنند؛ 2
همانان که نماز را با آدابش می‌خوانند و از آنچه روزی‌شان کرده‌ایم، در راه خدا هزینه می‌کنند. 3
بله، همانان مسلمانان واقعی‌اند و رتبه‌های برتر پیش خدا دارند و آمرزش و روزیِ ناب نصیبشان می‌شود. 4
نارضایتی مسلمانان از چگونگی تقسیم غنائم، درست مثل نارضایتی‌شان از وقتی است که خدا تو را برای جنگ بَدر، با تصمیمی مناسب، از مدینه خارج کرد؛ ولی عده‌ای از همان‌ها دل به این تصمیم ندادند! 5
با آنکه روشن شد این تصمیم درست است، باز درباره‌اش با تو بگومگو می‌کردند! و طوری ترسیده بودند که انگار به‌طرف مرگ می‌برندشان و آن‌ها فقط تماشاگرند! 6
یادتان باشد: خدا به شما وعده داد که غنائم و اموالِ یکی از دو کاروان نظامی یا تجاریِ دشمن، مال شما می‌شود. البته شما دوست داشتید اموال کاروان بی‌سلاحِ تجاری نصیبتان شود! اما خدا می‌خواست با درگیرشدن با کاروان نظامی، وعدۀ پیروزی مسلمانان را عملی سازد و تیشه به ریشۀ دشمنان بی‌دین بزند تا سرانجام اسلام را تثبیت کند و بی‌دینی را از بین ببرد؛ هرچند گناهکارها خوششان نیاید. 7و8
یادتان هست که با دیدن دشمنِ سراپا مسلح، از خدا خواستید به فریادتان برسد! او هم به دادتان رسید: «فعلاً با هزار فرشتۀ پشت‌سرِهم، شما را در چشم دشمن، زیاد نشان می‌دهم.»{بعداً دوهزار فرشتۀ دیگر را هم به یاری‌تان خواهم فرستاد} 9
خدا فرشتگان را نه برای جنگیدن، بلکه تنها برای روحیه‌دادن و آرامش دل‌هایتان فرستاد؛ وگرنه پیروزی فقط دست خداست و خدا هم شکست‌ناپذیرِ کاردرست است. 10
همچنین، خدا شما را به خواب سبکِ آرام‌بخشی فرو برد و برایتان بارانی از آسمان فرستاد تا با آن پاکتان کند و وسوسه‌‌های شیطانی را از وجودتان برطرف سازد و دل‌هایتان را قرص کند و گام‌هایتان را استوار. 11
یاد کن که خدا به فرشتگان وحی کرد: «خودم هوایتان را دارم. شما رزمندگان را ثابت‌قدم نگه دارید. من هم فوری در دل دشمنانِ بی‌دین وحشت می‌اندازم.» پس شما رزمندگان بر فرق سرهایشان بکوبید و انگشت‌هایشان را قلم کنید! 12
چون آن‌ها با خدا و پیامبرش از درِ مخالفت درآمدند و به هرکس که با خدا و پیامبرش از درِ مخالفت دربیاید، گفته باشم که مجازات خدا شدید است! 13
این است مجازاتتان در دنیا. نوش جانتان! البته مجازات اصلی در آخرت است: عذاب جهنم در انتظار بی‌دین‌هاست. 14
مسلمانان! وقتی با نیروهای در حال پیشرویِ دشمن رودر‌رو می‌شوید، پا به فرار نگذارید! 15
هرکه در روز جنگ پشتش را به دشمن کند، به خشم خدا گرفتار می‌شود و جایگاهش جهنم است و آن بد سرانجامی است! مگر آنکه برای حملۀ دوباره به دشمن، عقب‌نشینیِ تاکتیکی کند یا قصد پیوستن به نیروهای خودی داشته باشد. 16
شما نبودید که دشمن را تارومار کردید؛ بلکه خدا تارومارشان کرد! و تو، پیامبر! وقتی مشتی خاک به‌طرفشان پاشیدی، خودت نپاشیدی؛ بلکه خدا پاشید. خدا این کار را کرد تا مسلمانان را با این پیروزیِ شیرین، امتحان کند و...؛ چون خدا شنوایی داناست.{در جنگ بَدر پیامبر(ص) مُشتى خسوخاک به‌طرف دشمن پاشید و فرمود: «رویتان زشت و سیاه!» خسوخاک، معجزه‌وار، به چشم دشمنان فرو رفت و وحشت سراپایشان را فرا گرفت.} 17
بله، حقیقت ماجرا این بود و خدا نیرنگ بی‌دین‌ها را بی‌رنگ می‌کند. 18
آی بت‌پرست‌ها، اگر به‌خیال اینکه حق با شماست، دنبال پیروزی طرفِ بر‌حق بودید، خب برایتان روشن شد که مسلمانان پیروز شدند! حال، اگر دست از دشمنی بردارید، به‌نفعتان است؛ ولی اگر به دشمنی ادامه دهید، ما هم به جنگ با شما ادامه می‌دهیم. نیروهای نظامی‌تان هر چقدر زیاد هم باشد، به هیچ دردتان نخواهد خورد. آخر، خدا در کنار مؤمنان است. 19
مسلمانان! گوش‌به‌فرمان خدا و پیامبرش باشید و وقتی دستورهای پیامبر به گوشتان می‌رسد، از آن‌ها سرپیچی نکنید! 20
و مانند بت‌پرست‌هایی نباشید که به‌مسخره می‌گفتند: «پیام الهی را شنیدیم» درحالی‌که آن را نشنیده می‌گرفتند! 21
بدترین جنبندگان، از نظر خدا، جماعت حرف‌نشنویی هستند که به حقیقت اعتراف نمی‌کنند و عقلشان را به‌کار نمی‌اندازند! 22
اگر خدا می‌دانست که حرف حق کمترین اثری در آن‌ها می‌گذارد، توفیقشان می‌داد که به حقیقت گوشِ دل بدهند؛ البته با لجاجتی که دارند، اگر حرف حق را در گوششان فرو هم بکند، باز با بی‌اعتنایی رو برمی‌گردانند. 23
مسلمانان! وقتی پیامبر از طرف خدا به کارهایی دعوتتان می‌کند که مایۀ حیات خودتان است، دعوت خدا و پیامبر را بپذیرید. بدانید که خدا حتی میان انسان و حقیقت وجودیِ انسان قرار می‌گیرد و خدا همان است که شما را دسته‌جمعی به محضرش می‌برند. 24
مراقب فتنه‌هایی باشید که آتشِ آن، دامنِ فقط فتنه‌گرهایتان را نمی‌گیرد؛ بلکه تر‌و‌خشک را با هم می‌سوزاند. بدانید که مجازات خدا شدید است. 25
یادتان بیاید وقتی را که در مکه آن‌قدر کم‌تعداد و ضعیف بودید که می‌ترسیدید بت‌پرست‌ها شما را قتل و غارت کنند؛ ولی خدا در مدینه پناهتان داد و با پیروزی در جنگ بَدر، به یاری‌تان آمد و از غنائم و چیزهای پاک‌وپاکیزه روزی‌تان کرد تا شکر کنید. 26
مسلمانان! با افشای اسرار جبهۀ خودی به خدا و پیامبر خیانت نکنید! در واقع، به خودتان خیانت نکنید! درحالی‌که خودتان خوب می‌دانید این کار خیانت است. 27
بدانید اموال و اولادتان مایۀ آزمایش شمایند! مبادا به‌خاطر آن‌ها به خدا و پیامبر خیانت کنید؛ چون‌که پاداش بزرگ پیش خداست. 28
مسلمانان! اگر در حضور خدا مراقب رفتارتان باشید، خدا به شما بصیرتی می‌دهد که درست را از نادرست تشخیص دهید. بدی‌هایتان را هم محو می‌کند و گناهانتان را می‌پوشاند؛ زیرا خدا لطفِ بسیار دارد. 29
به‌یاد بیاور روزهایی را که بی‌دین‌ها برایت نقشه می‌کشیدند که تو را زندانی یا ترور یا تبعید کنند. بله، دشمنان برضدّ تو نقشه می‌کشند و خدا هم برضدّ آن‌ها نقشه می‌کشد. البته خدا ماهرترین نقشه‌کِشنده است.{بله، آن‌ها نتوانستند پیامبر(ص) را زندانی یا ترور یا تبعید کنند، ولی به گواهی آیۀ 40 سورۀ توبه (ص 193) مجبورش کردند که از مکه به مدینه هجرت کند.} 30
وقتی آیه‌های ما را برایشان می‌خوانند، به‌مسخره می‌گویند: «باشد، شنیدیم! خب ما هم اگر می‌خواستیم، مِثلش را می‌گفتیم. این حرف‌ها همان افسانه‌های گذشتگان است و بس!» 31
یادت بیاید که دربارۀ قرآن گفتند: «خدایا، اگر این حرف‌ها حق است و از طرف توست، بارانی از شهاب‌سنگ‌های آسمانی بر سرمان فرو فرستیا به‌عذابی زجرآور گرفتارمان کن!» 32
پیامبر! تاوقتی تو در بین آن‌هایی، خدا بنا ندارد به‌صورت همگانی عذابشان کند. بعد از هجرتت به مدینه هم، اگر دست از بت‌پرستی بردارند، خدا بنا ندارد به‌صورت همگانی عذابشان کند. 33
ولی خدا چرا عذابشان نکند؟! سران بی‌دین از ورود مسلمانان به مسجدالحرام جلوگیری می‌کنند؛ درحالی‌که متولّی واقعیِ آنجا آن‌ها نیستند. متولّی واقعی‌اش فقط خودمراقبان‌اند؛ ولی عموم بی‌دین‌ها این موضوع را نمی‌دانند. 34
همین‌طور، چرا عذابشان نکند؟! درحالی‌که به بهانۀ عبادت و به‌قصد آزار پیامبر، کارشان در کنار مسجدالحرام فقط سوت‌وکف‌زدن بود! پس بچشید عذاب را برای این‌همه بی‌دینی‌تان! 35
بت‌پرست‌ها حاضرند همۀ اموالشان را هزینه کنند تا مانع بندگی خدا شوند. بله، خیلی زود همۀ اموالشان را برای براندازی نظام اسلامی هزینه می‌کنند؛ ولی نه‌تنها به اهدافشان نمی‌رسند، بلکه این کار مایۀ حسرتشان می‌شود و دست‌آخر شکست می‌خورند. کسانی که به بت‌پرستی ادامه دهند، روز قیامت دسته‌جمعی به‌طرف جهنم برده می‌شوند. 36
این‌ها همه برای این است که خدا پلید و پاک را از هم جدا سازد و مردم پلید را روی هم تلنبار کند و داخل جهنم بیندازد! بله، آن‌ها سرمایۀ عمرشان را باخته‌اند. 37
پیامبر! به بت‌پرست‌ها بگو که اگر از بی‌دینی و فتنه‌گری دست بردارند، خیانت‌های گذشته‌شان بخشوده می‌شود؛ ولی اگر به بی‌دینی و فتنه‌گری ادامه دهند، همان سنت الهی در عذاب ملت‌های گذشته، دربارۀ آن‌ها هم تکرار می‌شود! 38
با بت‌پرست‌های فتنه‌گر آن‌قدر بجنگید تا دیگر فتنه‌ای در عالم نباشد و دین الهی عالم‌گیر شود. اگر از بی‌دینی و فتنه‌گری دست برداشتند کاری به کارشان نداشته باشید؛ چون خدا کارهایشان را می‌بیند. 39
اگر هم دست برنداشتند، با آن‌ها بجنگید و بدانید خدا همه‌کارۀ شماست. خوب همه‌کاره‌ای است و خوب یار و یاوری! 40
مسلمانان! بدانید هر درآمدی که به‌دست می‌آورید، باید یک‌پنجمش را به این شش گروه بدهید: خدا، پیامبر، امامان معصوم، سادات یتیمِ فقیر، سادات نیازمند و سادات در راه مانده؛البته اگر واقعاً خدا و آیه‌هایی را باور کنید که دراین‌باره بر بندۀ خود، محمد، در جنگ بَدر فرستادیم؛ همان روز جداییِ حق از باطل و روز رویاروییِ سپاه اسلام و کفر. خدا از عهدۀ هر کاری برمی‌آید.{در زمان غیبت امام عصر سهم سه گروه اول در اختیار فقیه جامع‌الشرایط قرار می‌گیرد تا در راه تبلیغ و تقویت دین اسلام مصرف کند و سهم سه گروه دوم با اجازۀ فقیه به سادات یتیم و فقیر و درراه‌مانده داده می‌شود.} 41
در جنگ بَدر شما در پایین‌دست منطقه جا گرفته بودید و دشمن در بالادست. کاروان تجاریِ دشمن هم با فرار از کنار ساحل، از چنگتان گریخته بود! اگر شما و دشمن قرارِ جنگ با هم گذاشته بودید، در صحنۀ نبرد حاضر نمی‌شدید؛ ولی همه چیز طوری پیش رفت که خواستِ حتمی خدا در پیروزی اسلام و شکست کفر، عملی شود تا هم اتمام‌حجتی باشد برای هرکه می‌خواهد به بیراهه برود و هم اتمام‌حجتی باشد برای هرکه می‌خواهد در راه راست قدم بگذارد؛ چون خدا شنوای داناست. 42
به‌یاد بیاور که خدا، در خوابت، نیروهای دشمن را کم‌تعداد نشانت داد. اگر زیاد نشانشان می‌داد، روحیه‌تان را می‌باختید و در مبارزه با دشمن دچار اختلاف می‌شدید؛ ولی خدا از شرّ ترس و دودستگی نجاتتان داد. بله، او می‌داند هر آنچه را در دل‌ها می‌گذرد. 43
به‌خاطر بیاورید که با دشمن روبه‌رو شدید: خدا تعداد نیروهایشان را در نگاهتان کم نشان داد و نیروهای شما را هم، قبل از شروع جنگ، در چشم آن‌ها کم نشان داد تا خدا خواستِ حتمی‌اش را در پیروزی اسلام و شکست کفر، عملی کند. بله، همۀ کارها به او ختم می‌شود.{این کار خدا برای آن بود که نیروهای دشمن دچار غرور کاذب شوند و بی‌محابا حمله کنند؛ ولی در وسط کارزار، خدا رزمندگان اسلام را دوچندان جلوه داد، تا دشمن به وحشت بیفتد و روحیۀ خود را ببازد.} 44
مسلمانان! وقتی با گروهی از نیروهای دشمن رودر‌رو می‌شوید، ثابت‌قدم باشید و خیلی خدا را یاد کنید تا پیروز شوید. 45
در میدان جنگ، دنباله‌روِ خدا و رسولش باشید و با هم جرّوبحث نکنید که روحیه‌تان را می‌بازید و نیرویتان تحلیل می‌رود! به‌جای آن، مقاومت کنید که خدا در کنار اهل صبر است. 46
همین‌طور، مانند نیروهای دشمن نباشید که مغرورانه و برای نمایش قدرت، از مکه خارج شدند و به منطقۀ بَدر آمدند. آن‌ها مانع بندگی خدا می‌شوند. البته خدا به کارهایشان مسلط است. 47
یادتان باشد که شیطان، لشکرکشی علیه مسلمانان را در نظر بی‌دین‌ها رنگ‌ولعاب داد و گفت: «امروز، مسلمانان اصلاً نمی‌توانند شکستتان بدهند. خودم پشت‌وپناهتان هستم!» ولی همین‌که دو طرف در برابر هم به‌خط شدند، شیطان فوری پا به فرار گذاشت و گفت: «من دیگر کاری به کارتان ندارم! چون من فرشتگانی را می‌بینم که برای یاری مسلمانان آمده‌اند و شما آن‌ها را نمی‌بینید. اصلاً من از خدا می‌ترسم!» بله، مجازات خدا شدید است. 48
ازآن‌طرف، منافق‌ها و افراد ضعیف‌ایمان دربارۀ رزمندگان مسلمان به‌مسخره می‌گفتند: «شوق شهادت آن‌ها را به جبهه کشانده!» البته هرکه به خدا توکل کند، پیروز است. آخر، خدا شکست‌ناپذیرِ کاردرست است. 49
کاش می‌دیدی فرشتگانِ مسئول قبض روح، وقتی جان بی‌دین‌ها رامی‌گیرند، چطور برسروصورت و پشت‌و‌پهلوی آن‌ها می‌زنند و می‌گویند: «بچشید عذاب سوزان جهنم را!» 50
این عذاب، تقاصِ همان کارهایی است که قبلاً کرده‌اید؛ وگرنه خدا که به بندگانش کمترین ظلمی نمی‌کند. 51
روش آن‌ها درست مانند روش فرعونیان و کسانی است که قبل از آن‌ها بودند: آیه‌ها و نشانه‌های خدا را دروغ دانستند و خدا هم به‌سزای گناهانشان گریبانشان را گرفت. آخر، خدا نیرومند است و مجازاتش شدید. 52
این مجازات برای آن است که خدا نازونعمت هیچ ملتی را به بلا و فلاکت تغییر نمی‌دهد؛ مگر آنکه خودشان رفتارشان را تغییر دهند. همین‌طور، برای آن است که خدا حرف‌هایشان را می‌شنود و کارهایشان را می‌داند. 53
روش آن‌ها درست مانند روش فرعونیان و کسانی است که قبل از آن‌ها بودند: آیه‌ها و نشانه‌های خدا را دروغ دانستند و ما هم به‌سزای گناهانشان نابودشان کردیم و آن فرعونیان را در دریا غرق ساختیم. بله، همگی بدکار بودند. 54
بدترینِ جنبندگان، از نظر خدا، یهودی‌های مدینه‌اند: بی‌دینی چنان در دل‌هایشان لانه کرده است که دیگر ایمان نمی‌آورند؛ 55
همان‌ها که هر بار با سرانشان عهد می‌بندی، عهدشان را می‌شکنند و از عهد‌شکنی هم باکی ندارند. 56
پس اگر روزی در خط مقدّم جبهه دستت به آن‌ها رسید، چنان عرصه را بر آن‌ها تنگ کن که عقبۀ آن‌ها از وحشت تارومار شوند تا عاقبت عهد‌شکنی را لمس کنند. 57
اگر هم برای جنگِ با شما به جبهه نیامدند، ولی با شواهد قطعی از عهد‌شکنی‌شان می‌ترسی، مقابله‌‌به‌مثل کن و عهدشان را بینداز جلویشان! چون خدا خیانتکارها را دوست ندارد. 58
بی‌دین‌های عهد‌شکن خیال نکنند با این خیانت‌ها از دستمان فرار می‌کنند! آن‌ها نمی‌توانند حریف ما شوند. 59
برای مقابله با دشمن، هرچه می‌توانید نیرو و تجهیزات نظامی آماده کنید تا بدین‌وسیله، دشمنان خدا و خودتان را به وحشت بیندازید و نیز دشمنان پشت‌صحنه‌ای را که آن‌ها را نمی‌شناسید، ولی خدا آن‌ها را می‌شناسد! هر چیزی را که در راه خدا خرج کنید، در قیامت به شما کامل پس می‌دهند و حقی از شما ضایع نمی‌شود.{جملۀ اول این آیه با خوش‌سلیقگیِ تمام بالای آرم سازمانی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران حک شده است. به‌همین‌خاطر، این سازمان مقدس از همان اوایل پیروزی انقلاب، به تربیت نیرو، کادرسازی، تحقیق و توسعۀ تجهیزات دفاعی، بومی‌سازیِ فناوری‌های پیشرفتۀ نظامی مشغول بوده است و الان که در آغاز چهل‌سالگی دوم انقلاب هستیم، پیشرفت‌ها و فعالیت‌های سپاه حتی در بخش‌های غیرنظامی، نه‌تنها مایۀ مباهات نظام اسلامی و ملّت عزیز ایران شده است، بلکه مسلمانان و مظلومان و آزادی‌خواهان جهان هم به آن می‌بالند. } 60
اگر برای صلح‌وسازش ابراز تمایل کردند، به آن تمایل نشان بده و به خدا توکل کن؛ زیرا فقط اوست که حرف‌هایشان را می‌شنود و نقشه‌هایشان را می‌داند. 61
اگر هم بخواهند با پیشنهاد صلح فریبت دهند، جای نگرانی نیست؛ چون خدا برای تو بس است. او بود که با امداد غیبی خودش و کمک مسلمانان، از تو پشتیبانی کرد 62
و دل‌های مسلمانان را به هم مهربان کرد که به‌فرض هم، تمام دارایی‌های روی زمین را خرج می‌کردی، نمی‌توانستی دل‌هایشان را به هم مهربان کنی؛ ولی خدا دل‌هایشان را به هم مهربان کرد؛ چون او شکست‌ناپذیرِ کاردرست است. 63
پیامبر! خدا بس است برای تو و برای مسلمانانی که دنباله‌روِ تو هستند. 64
پیامبر! مسلمانان را به جنگ با دشمن تشویق کن. اگر افراد ثابت‌قدمتان بیست نفر بودند و نیروهای دشمن دویست نفر، باید در برابرشان می‌جنگیدند تا پیروز شوند. اگر هم از شما صد نفر بودند و آن‌ها هزار نفر، باید در برابرشان می‌جنگیدند تا پیروز شوند؛ زیرا دشمنان فهم درستی از کمک‌های غیبی و ارزش شهادت ندارند. 65
اما هم‌اکنون خدا به شما تخفیف داد و فهمید که ایمان و روحیه‌تان ضعیف شده است. از این به‌بعد اگر نیروهایتان صد نفر بودند و نیروهای دشمن دویست نفر، باید در برابرشان مقاومت کنند تا به‌خواست خدا پیروز شوند. اگر هم از شما هزار نفر بودند و آن‌ها دوهزار نفر، باید در برابرشان مقاومت کنند تا به‌خواست خدا پیروز شوند؛ چون خدا در کنار اهل صبر است. {این تخفیف دربارۀ حملۀ ابتدایی است؛ اما دربارۀ دفاع از اسلام و انقلاب و آب‌وخاک کشور اسلامی هیچ تخفیفی وجود ندارد. به‌هرحال، در حمله و دفاع، روشن است که تشخیص و تصمیم رهبر و فرماندهان عالی‌رتبۀ نظام ملاک است.} 66
هیچ پیامبری حق ندارد در حین عملیات اسیر بگیرد، تا وقتی جاپای خود را در خط مقدّم سفت کند. شما به بهانۀ گرفتن اسیر، دنبال منافعِ مادی هستید؛ ولی خدا برای شما آخرت را می‌خواهد. خدا شکست‌ناپذیرِ کاردرست است. 67
اگر خدا اصلِ اسیرگرفتن را جایز نکرده بود، برای اقدام بی‌موقعتان در گرفتن اسیر در جنگ بَدر، عذابی بی‌اندازه به سرتان می‌آمد! 68
به‌هرحال، از غنائم جنگی به‌شیوه‌ای حلال و پاکیزه استفاده کنید و از این به‌بعد، مراقب رفتارتان باشید. خدا آمرزندۀ مهربان است. 69
پیامبر! به اسیرانی که در چنگ شمایند، بگو: «اگر خدا ببیند که حرف حق اثری در دل‌هایتان می‌گذارد، از مالی که در برابر آزادی‌تان از شما گرفته شده، بهترش را به شما می‌دهد و شما را می‌آمرزد. آخر، خدا آمرزندۀ مهربان است.» 70
ولی اگر بخواهند بعد از آزادی، با حضور در جنگ دیگری به تو خیانت کنند، چیز تازه‌ای نیست. آن‌ها قبلاً هم به خدا خیانت کرده‌اند. خدا هم تو را بر آن‌ها مسلط کرده و می‌کند؛ چون خدا دانای کاردرست است. 71
مسلمانانی که هجرت کردند و با مال و جانشان در راه خدا جنگیدند، یعنی مهاجران، و مسلمانانی که آنان را پناه دادند و کمک کردند، یعنی انصار، بر یکدیگر ولایت دارند؛ ولی کسانی که مسلمان شدند و مهاجرت نکردند، هیچ‌گونه مسئولیتی در برابرشان ندارید. تنها اگر در محدودۀ مسائل دینی از شما کمک بخواهند، باید کمکشان کنید؛ مگر اینکه کمکتان به‌ضرر ملت و مملکتی باشد که بین شما و آن‌ها پیمان ترک خصومت بسته شده است. بله، خدا کارهایتان را می‌بیند.{آن‌ها در سه چیز بر یکدیگر ولایت دارند: 1. از هم ارث ببرند؛ 2. همدیگر را یاری کنند؛ 3. اگر یکی‌شان به غیرمسلمانی پناهندگی داد، بقیه به او احترام بگذارند. البته نکتۀ اول با آیۀ آخر همین سوره و آیۀ 6 سورۀ احزاب (ص418) منتفی شد. نکتۀ سوم هم فعلاً اجرایی نیست؛ زیرا پناهندگی بیگانگان به کشور اسلامی، مقررات خاص خودش را دارد و از حالت شخصی و سلیقه‌ای خارج شده است.} 72
بی‌دین‌ها هم فقط دوست و دلسوز همدیگرند، نه دوست و دلسوز شما! اگر به این سفارش‌ها عمل نکنید، فتنه و فساد بزرگی در زمین، به‌ویژه در جامعۀ اسلامی، رخ می‌دهد! 73
مسلمانانی که مهاجرت کردند و در راه خدا جنگیدند و مسلمانانی که پناهشان دادند و کمکشان کردند، آنان همان مؤمنان واقعی‌اند و آمرزش و روزی‌های بهشتی نصیبشان می‌شود. 74
همچنین، کسانى که بعداً اسلام آوردند و مهاجرت کردند و همراهتان در راه خدا جنگیدند، جزو شمایند. البته طبق کتاب خدا، خویشاوندان در ارث‌بردن از همدیگر، مقدّم‌اند بر دیگران. واقعاً خدا هر چیزى را می‌داند. 75