- 692
- 1000
- 1000
- 1000
سبک شناسی در هنر تلاوت قرآن کریم
سبک شناسی در هنر تلاوت قرآن کریم به کارشناسی استاد غلامرضا شاه میوه اصفهانی
در برنامه امروز به بررسی ابعاد سبکی مرحوم سعید عبدالصمد زناتی می پردازیم. سبک ایشان اصالتاً متعلق به مکتب شرقیه مصر است یعنی همان استان شرقیه و استان‌های مجاور که قاریانی مثل شحات محمد، احمد شبیب و محمد الیثی را در این مکتب می شناسیم. اما تفاوت‌های آشکاری با سایر قراء مکتب خودش دارد.
ایشان دارای صدایی خاص با طنین خاص هستند که بیشتر در بم و توسط صدا از زیبایی برخوردار است. اما در اوج ها نظر کارشناسان متفاوت است که گاهی برای بعضی مطلوب تر و برای بعضی نامطلوب می باشد.
جنس صدای ایشان متعلق به گروه صداهای زیر یا تنور هست که همراه با یک زنگ ملایم ارائه میشود از نظر تحریر و انعطاف نسبتا خوب و دارای مساحتی به طور معمول حدود 14 تا 15 درجه صوتی است و از حیث شدت هم در رده توسط یا در واقع میانه قرار دارد.
در کشور مصر از اصطلاحات یا القابی برای قاریان استفاده می شود که در مورد ایشان هم از اصطلاح استاد الحجاز یاد شده است. یعنی کسی که بیشتر در حوزه مقام حجاز تبحر داشته و به خوبی در کل سبک ایشان دیده می شود. بنابراین پس از اینکه ایشان در مقدمه تلاوت وارد مقام بیات شد و از طریق درجه هفتم اوج گیری انجام داده و مقام راست را می خواند، در ادامه بارها و بارها از مقام‌های حجاز و حجاز کار و همچنین سه گاه و ترکیبات اینها با هم استفاده کرده است.
لذا در عین حال که از مقاماتی مثل نهاوند، صبا و عجم هم استفاده کرده، اما به میزان استفاده از مقام های راست و حجاز نیست و همچنین از مقام کرد هم هیچ خبری در تلاوت او به عنوان یک مقام مستقل نیست. در بخش مقامات فرعی به طور معمول از فروع مقام بیات یعنی مقام هایی مثل نوا بیات، بیات حسینی و بیات عجمی استفاده کرده است.
ایشان در بخش مقامات مرکب تمایل کمتری به استفاده داشته و بیشتر از ترکیبات اجناس در تلاوت خودش بهره می‌برد. در عین حال که از مقامات متعددی در تلاوت خودش استفاده کرده ولی از حیث تنوع ردیف ها به پای اساتید و قاریان صاحب سبک دیگری مثل مصطفی اسماعیل یا منشاوی ها نمیرسد و تعداد محدودی از ردیف ها که ابداع خود ایشان است، دائماً در تلاوت ایشان تکرار میشود. بنابراین در مقایسه با قاریان هم سبک خود، از تنوع ردیف های کمتری برخوردار است.
یکی از نکات جالب توجه در مورد سبک ایشان این است که هر بار پس از فرود در مقام حجاز به اجرای صبا یا نهاوند می پردازد و دوباره همین چرخه در تلاوت او تکرار میشود که این اتفاق بیش از 4 تا 5 بار در یک تلاوت مجلسی 20 تا 30 دقیقه‌ای اتفاق می‌افتد. بنابراین وی یک قالی کلاسیک خان نیست که از ترتیب مشخصی در اجرای مقامات استفاده کند و پس از اتمام یک مقام به طور کامل مقام دیگر را آغاز نماید.
ایشان تمایل زیادی به قطع های مکرر و برش های صوتی دارد که خصوصاً در حجاهایی که به حرف ساکن ختم میشود، اتفاق می‌افتد. این قطع های مکرر صوت باعث شده که بافت لحن ایشان از پیوستگی اصوات و نرمی لازم که در برخی دیگر از لحن ها سراغ داریم، دور شود. یکی دیگر از موارد مهم در حوزه بافت لحنی استفاده از فواصل اکتاوی در یک فراز است که معمولاً در مقام های حجاز و راست بیشتر از این موضوع استفاده کرده است. یعنی از درجه هشتم به درجه اول آن مقام با یک فاصله هشتم نغمه را انتقال داده و این یکی از مواردی است که بافت لحنی ایشان را از دیگران متفاوت میکند. علاقه شدید ایشان به اجرای معکوس مقامات از بالا به پایین یکی دیگر از ویژگی های ایشان در حوزه بافت لحنی است که است هم بافت لحنی او را متفاوت کرده و هم تا حدودی در شونده ایجاد ملال میکند.
شیوه اوج گیری ایشان هم مانند مرحوم شحات از درجه هفتم بیات و با مقام راست است. در بخش اجرای مقامات از سه روش معمول یعنی روش فاصله، روش پلکانی انتقال درجات و همچنین اتصال درجات و معمولاً از دو روش اول بیشتر استفاده کرده است. خصوصاً از فواصل هشتم و پنجم در تلاوت خودش به کرات و به تعداد زیاد استفاده میکند.
ایشان هم دارای غفلات خاص خود است که ابداع ایشان می باشد. اما چون تعداد این غفلات زیاد نیست، نمی توانیم او را قاری غفله پردازی بدانیم. مرحوم زناتی از جمله قاریانی است که دارای ردیف های ابداعی بوده و از تعداد محدودتری استفاده می کند. همچنین استفاده از مقام صبا با ریز نغمه نهاوند در میانه صبا که ترکیبی از بین صبا و نهاوند است که شحات هم در اجرای مقام صبا تا حدودی از ایشان و همچنین مرحوم محمد احمد شبیب تبعیت کرده است.
وی از جمله قاریانی است که از تحریرها به شکل اعتدالی استفاده کرده و مدل‌های تحریری او نسبتاً خوب است اما به پای امثال شحات و شبیب که قاریان هم مکتب او هستند، نمی رسد.
در برنامه امروز به بررسی ابعاد سبکی مرحوم سعید عبدالصمد زناتی می پردازیم. سبک ایشان اصالتاً متعلق به مکتب شرقیه مصر است یعنی همان استان شرقیه و استان‌های مجاور که قاریانی مثل شحات محمد، احمد شبیب و محمد الیثی را در این مکتب می شناسیم. اما تفاوت‌های آشکاری با سایر قراء مکتب خودش دارد.
ایشان دارای صدایی خاص با طنین خاص هستند که بیشتر در بم و توسط صدا از زیبایی برخوردار است. اما در اوج ها نظر کارشناسان متفاوت است که گاهی برای بعضی مطلوب تر و برای بعضی نامطلوب می باشد.
جنس صدای ایشان متعلق به گروه صداهای زیر یا تنور هست که همراه با یک زنگ ملایم ارائه میشود از نظر تحریر و انعطاف نسبتا خوب و دارای مساحتی به طور معمول حدود 14 تا 15 درجه صوتی است و از حیث شدت هم در رده توسط یا در واقع میانه قرار دارد.
در کشور مصر از اصطلاحات یا القابی برای قاریان استفاده می شود که در مورد ایشان هم از اصطلاح استاد الحجاز یاد شده است. یعنی کسی که بیشتر در حوزه مقام حجاز تبحر داشته و به خوبی در کل سبک ایشان دیده می شود. بنابراین پس از اینکه ایشان در مقدمه تلاوت وارد مقام بیات شد و از طریق درجه هفتم اوج گیری انجام داده و مقام راست را می خواند، در ادامه بارها و بارها از مقام‌های حجاز و حجاز کار و همچنین سه گاه و ترکیبات اینها با هم استفاده کرده است.
لذا در عین حال که از مقاماتی مثل نهاوند، صبا و عجم هم استفاده کرده، اما به میزان استفاده از مقام های راست و حجاز نیست و همچنین از مقام کرد هم هیچ خبری در تلاوت او به عنوان یک مقام مستقل نیست. در بخش مقامات فرعی به طور معمول از فروع مقام بیات یعنی مقام هایی مثل نوا بیات، بیات حسینی و بیات عجمی استفاده کرده است.
ایشان در بخش مقامات مرکب تمایل کمتری به استفاده داشته و بیشتر از ترکیبات اجناس در تلاوت خودش بهره می‌برد. در عین حال که از مقامات متعددی در تلاوت خودش استفاده کرده ولی از حیث تنوع ردیف ها به پای اساتید و قاریان صاحب سبک دیگری مثل مصطفی اسماعیل یا منشاوی ها نمیرسد و تعداد محدودی از ردیف ها که ابداع خود ایشان است، دائماً در تلاوت ایشان تکرار میشود. بنابراین در مقایسه با قاریان هم سبک خود، از تنوع ردیف های کمتری برخوردار است.
یکی از نکات جالب توجه در مورد سبک ایشان این است که هر بار پس از فرود در مقام حجاز به اجرای صبا یا نهاوند می پردازد و دوباره همین چرخه در تلاوت او تکرار میشود که این اتفاق بیش از 4 تا 5 بار در یک تلاوت مجلسی 20 تا 30 دقیقه‌ای اتفاق می‌افتد. بنابراین وی یک قالی کلاسیک خان نیست که از ترتیب مشخصی در اجرای مقامات استفاده کند و پس از اتمام یک مقام به طور کامل مقام دیگر را آغاز نماید.
ایشان تمایل زیادی به قطع های مکرر و برش های صوتی دارد که خصوصاً در حجاهایی که به حرف ساکن ختم میشود، اتفاق می‌افتد. این قطع های مکرر صوت باعث شده که بافت لحن ایشان از پیوستگی اصوات و نرمی لازم که در برخی دیگر از لحن ها سراغ داریم، دور شود. یکی دیگر از موارد مهم در حوزه بافت لحنی استفاده از فواصل اکتاوی در یک فراز است که معمولاً در مقام های حجاز و راست بیشتر از این موضوع استفاده کرده است. یعنی از درجه هشتم به درجه اول آن مقام با یک فاصله هشتم نغمه را انتقال داده و این یکی از مواردی است که بافت لحنی ایشان را از دیگران متفاوت میکند. علاقه شدید ایشان به اجرای معکوس مقامات از بالا به پایین یکی دیگر از ویژگی های ایشان در حوزه بافت لحنی است که است هم بافت لحنی او را متفاوت کرده و هم تا حدودی در شونده ایجاد ملال میکند.
شیوه اوج گیری ایشان هم مانند مرحوم شحات از درجه هفتم بیات و با مقام راست است. در بخش اجرای مقامات از سه روش معمول یعنی روش فاصله، روش پلکانی انتقال درجات و همچنین اتصال درجات و معمولاً از دو روش اول بیشتر استفاده کرده است. خصوصاً از فواصل هشتم و پنجم در تلاوت خودش به کرات و به تعداد زیاد استفاده میکند.
ایشان هم دارای غفلات خاص خود است که ابداع ایشان می باشد. اما چون تعداد این غفلات زیاد نیست، نمی توانیم او را قاری غفله پردازی بدانیم. مرحوم زناتی از جمله قاریانی است که دارای ردیف های ابداعی بوده و از تعداد محدودتری استفاده می کند. همچنین استفاده از مقام صبا با ریز نغمه نهاوند در میانه صبا که ترکیبی از بین صبا و نهاوند است که شحات هم در اجرای مقام صبا تا حدودی از ایشان و همچنین مرحوم محمد احمد شبیب تبعیت کرده است.
وی از جمله قاریانی است که از تحریرها به شکل اعتدالی استفاده کرده و مدل‌های تحریری او نسبتاً خوب است اما به پای امثال شحات و شبیب که قاریان هم مکتب او هستند، نمی رسد.
