- 2486
- 1000
- 1000
- 1000
قسمت 1 - صفات حروف
در این برنامه آقای محمدرضا ستوده نیا به آموزش صفات حروف می پردازند .
صفات حروف
حالات مختلف حروف در هنگام تلفظ را صفات حروف می گویند. این صفات به دو گروه تقسیم می شوند که در اینجا به اختصار بیان می کنیم:
الف) صفاتی که دارای متضاد هستند یعنی در مقابل هر صفت یک صف ضد آن قرار دارد.
ب) صفات غیرمتضاده.
الف ) صفات متضاده
1) صفت استعلاء : حروفی که این صفت را دارند درشت و پرحجم تلفظ می شوند.
حروف مستعلیه : غ – خ – ق – ص – ض – ط – ظ.
2) صفات استفال : حروفی که این صفت را دارند نازک و کم حجم تلفظ می شوند( و این صفت ضد صفت استعلاء است).
حروف مستفلیه : 21 حرف ما بقی یعنی از حروف 28 گانه 7 حرف استعلاء که کم شود بقیه صفت استفال دارند.
نکته :
الف – حروف استعلاء در هنگام مکسور بودن استعلایشان کمتر می شود.
ب – باید دقت کرد اگر در یک کلمه حرف استعلاء و استفال کنار یکدیگر قرار گرفته است صفات آنها روی یکدیگر اثر نگذارند.
3) صفت جهْر : حروف مجهوره با صدای بلند تلفظ می شوند و 18 حرف هستند . اگر 10 حرف مهموسه را از 28 حرف عربی کم کنیم بقیه مجهوره هستند.
4) صفت همس : حروف مهموسه با صدای آهسته و بدون کمک گرفتن از تارهای صوتی اداء می شوند .(این صفت ضد صفت جهر است) . 10 حرف مهموسه در این جمله جمع شده است.
حثّهُ شخصٌ فسکت (ح – ث – ه – ش – خ – ص – ف – س – ک – ت).
5) صفت شدت : بعضی از حروف به سختی تلفظ می شوند.
یعنی هوا روی مخرج آنها جریان پیدا نمی کند. این حروف صفت شدت دارند و عبارتند از : (اجد قط بکت) 8 حرف ( ء – ج – د – ق – ط – ب – ک – ت)
6) صفت رخوت : حروف رخوه به راحتی و نرم تلفظ می شوند و در هنگام تلفظ در مخرج آنها هوا جریان پیدا می کند (این صفت ضد صفت شدت است) . 15 حرف این صفت را دارند ( اگر 8 حرف شدیده و 5 حرف متوسطه را از حروف 28 گانه کم کنیم حروف رخوت باقی می ماند).
حروف متوسطه ( بین الشده و الرخوه)
5 حرف هستند که نه شدت دارند و نه رخوت و این پنج حرف عبارتند از : (لن عمر) (ل – ن – ع – م – ر)
7) صفت اطباق : حروف مطبقه در هنگام تلفظشان دهان حالت جمع شدن را پیدا می کند و در وسط زبان حالت گودی پیدا می شود.
حروف : ص – ض – ط – ظ صفت اطباق دارند.
8) صفت انفتاح : حروف منفتحه در هنگام تلفظ آنها دهان گشوده می شود زبان حالت عادی را دارد . 24 حرف مابقی این صفت را (که ضد صفت اطباق است) دارند.
9) صفت اصمات : بعضی از حروف به سنگینی اداء می شوند این حروف 22 عدد می باشند . اگر از حروف 28 گانه حروف اذلاق را کم کنیم مابقی حروف دارای این صفت است.
10 ) صفت اذلاق : این حروف به نرمی و سبکی تلفظ می شوند و 6 حرف فرَّ من لُب ( ف- ر – م – ن – ل – ب ) این صفت را ( که ضد صفت اصمات است) دارند.
ب – صفات غیر متضاده :
این صفات نیز ده عدد هستند که بطور اختصار بیان می گردند.
1) صفت قلقله : اگر یکی از 5 حرف قطب جد « ق – ط – ب – ج – د» در کلمه ای قرار بگیرند به شرطی که ساکن باشند قابل تلفظ نیستند و لذا برای سهولت تلفظ ، کمی آنها را متمایل به حرکت می کنند. در «ق» و «ط» میل به ضمه می دهند تا استعلای آنها حفظ شود و ما بقی میل به کسره یا فتحه داده می شود.
2) صفت لین : دو حرف «واو» و «یاء» ساکن ما قبل مفتوح به نرمی تلفظ می شوند که به آن لین گفته می شود و به این حروف ، حروف لین می گویند.
3) صفت نبره : «همزه» در هنگام تلفظ سنگین ادا می شود خصوصاً اگر ساکن باشد.
4) صفت تکریر: زبان به هنگام تلفظ حرف «راء» لرزش پیدا می کند.
5) صفت تفشی : حرف «ش» در هنگام تلفظ آن هوا در دهان پخش می شود.
6) صفت انحراف : حرف «راء» و «لام» در هنگام تلفظ کمی از مخرج خود منحرف می شوند.
7) صفت صفیر: سه حرف «ص – س – ز» در هنگام تلفظ آنها هوا از لابلای دندانها خارج می شود.
8) صفت بحه : حرف «ح» با خشونت و گرفتگی حلق تلفظ می شود.
9) صفت استطاله : حرف «ض» در هنگام تلفظ آن زبان تا دندانهای جلو کشیده می شود.
10) صفت غنه : «م» و «ن» در هنگام تلفظ آنها صدا از بینی خارج می شود.
تذکر : بیشتر این صفات خود بخود اجراء می شوند به شرطی که مخرج حرف صحیح باشد، لذا در تلفظ آنها نیاز به وسواس زیاد نمی باشد.
صفات حروف
حالات مختلف حروف در هنگام تلفظ را صفات حروف می گویند. این صفات به دو گروه تقسیم می شوند که در اینجا به اختصار بیان می کنیم:
الف) صفاتی که دارای متضاد هستند یعنی در مقابل هر صفت یک صف ضد آن قرار دارد.
ب) صفات غیرمتضاده.
الف ) صفات متضاده
1) صفت استعلاء : حروفی که این صفت را دارند درشت و پرحجم تلفظ می شوند.
حروف مستعلیه : غ – خ – ق – ص – ض – ط – ظ.
2) صفات استفال : حروفی که این صفت را دارند نازک و کم حجم تلفظ می شوند( و این صفت ضد صفت استعلاء است).
حروف مستفلیه : 21 حرف ما بقی یعنی از حروف 28 گانه 7 حرف استعلاء که کم شود بقیه صفت استفال دارند.
نکته :
الف – حروف استعلاء در هنگام مکسور بودن استعلایشان کمتر می شود.
ب – باید دقت کرد اگر در یک کلمه حرف استعلاء و استفال کنار یکدیگر قرار گرفته است صفات آنها روی یکدیگر اثر نگذارند.
3) صفت جهْر : حروف مجهوره با صدای بلند تلفظ می شوند و 18 حرف هستند . اگر 10 حرف مهموسه را از 28 حرف عربی کم کنیم بقیه مجهوره هستند.
4) صفت همس : حروف مهموسه با صدای آهسته و بدون کمک گرفتن از تارهای صوتی اداء می شوند .(این صفت ضد صفت جهر است) . 10 حرف مهموسه در این جمله جمع شده است.
حثّهُ شخصٌ فسکت (ح – ث – ه – ش – خ – ص – ف – س – ک – ت).
5) صفت شدت : بعضی از حروف به سختی تلفظ می شوند.
یعنی هوا روی مخرج آنها جریان پیدا نمی کند. این حروف صفت شدت دارند و عبارتند از : (اجد قط بکت) 8 حرف ( ء – ج – د – ق – ط – ب – ک – ت)
6) صفت رخوت : حروف رخوه به راحتی و نرم تلفظ می شوند و در هنگام تلفظ در مخرج آنها هوا جریان پیدا می کند (این صفت ضد صفت شدت است) . 15 حرف این صفت را دارند ( اگر 8 حرف شدیده و 5 حرف متوسطه را از حروف 28 گانه کم کنیم حروف رخوت باقی می ماند).
حروف متوسطه ( بین الشده و الرخوه)
5 حرف هستند که نه شدت دارند و نه رخوت و این پنج حرف عبارتند از : (لن عمر) (ل – ن – ع – م – ر)
7) صفت اطباق : حروف مطبقه در هنگام تلفظشان دهان حالت جمع شدن را پیدا می کند و در وسط زبان حالت گودی پیدا می شود.
حروف : ص – ض – ط – ظ صفت اطباق دارند.
8) صفت انفتاح : حروف منفتحه در هنگام تلفظ آنها دهان گشوده می شود زبان حالت عادی را دارد . 24 حرف مابقی این صفت را (که ضد صفت اطباق است) دارند.
9) صفت اصمات : بعضی از حروف به سنگینی اداء می شوند این حروف 22 عدد می باشند . اگر از حروف 28 گانه حروف اذلاق را کم کنیم مابقی حروف دارای این صفت است.
10 ) صفت اذلاق : این حروف به نرمی و سبکی تلفظ می شوند و 6 حرف فرَّ من لُب ( ف- ر – م – ن – ل – ب ) این صفت را ( که ضد صفت اصمات است) دارند.
ب – صفات غیر متضاده :
این صفات نیز ده عدد هستند که بطور اختصار بیان می گردند.
1) صفت قلقله : اگر یکی از 5 حرف قطب جد « ق – ط – ب – ج – د» در کلمه ای قرار بگیرند به شرطی که ساکن باشند قابل تلفظ نیستند و لذا برای سهولت تلفظ ، کمی آنها را متمایل به حرکت می کنند. در «ق» و «ط» میل به ضمه می دهند تا استعلای آنها حفظ شود و ما بقی میل به کسره یا فتحه داده می شود.
2) صفت لین : دو حرف «واو» و «یاء» ساکن ما قبل مفتوح به نرمی تلفظ می شوند که به آن لین گفته می شود و به این حروف ، حروف لین می گویند.
3) صفت نبره : «همزه» در هنگام تلفظ سنگین ادا می شود خصوصاً اگر ساکن باشد.
4) صفت تکریر: زبان به هنگام تلفظ حرف «راء» لرزش پیدا می کند.
5) صفت تفشی : حرف «ش» در هنگام تلفظ آن هوا در دهان پخش می شود.
6) صفت انحراف : حرف «راء» و «لام» در هنگام تلفظ کمی از مخرج خود منحرف می شوند.
7) صفت صفیر: سه حرف «ص – س – ز» در هنگام تلفظ آنها هوا از لابلای دندانها خارج می شود.
8) صفت بحه : حرف «ح» با خشونت و گرفتگی حلق تلفظ می شود.
9) صفت استطاله : حرف «ض» در هنگام تلفظ آن زبان تا دندانهای جلو کشیده می شود.
10) صفت غنه : «م» و «ن» در هنگام تلفظ آنها صدا از بینی خارج می شود.
تذکر : بیشتر این صفات خود بخود اجراء می شوند به شرطی که مخرج حرف صحیح باشد، لذا در تلفظ آنها نیاز به وسواس زیاد نمی باشد.
