- 794
- 1000
- 1000
- 1000
سبک شناسی در هنر تلاوت قرآن کریم
جلسه بیست و نهم به کارشناسی استاد غلامرضا شاه میوه اصفهانی
در برنامه امروز به بررسی ویژگی های سبکی مرحوم شیخ متولی عبدالعال می پردازیم. وی یکی دیگر از قاریان مربوط به مکتب شرقیه است که میزان ابدعات و خلق الحان او به میزان دیگر قاریان این سبک نیست و اساس تلاوت او بر اساس صداست. یعنی قاری صدامحور که بار تلاوت او بیشتر روی عناصری همچون حجم و تحریر استوار است.
با توجه به صدای بسیار زیبا و کاملی که او از لحاظ طنین، وسعت، حجم، انعطاف و تحریر دارد، قاری ای است که به عنوان قاری شعبی شناخته می شود. یعنی قاری مردمی که طرفداران زیادی در کشور مصر و دیگر کشورهای اسلامی همچون کشور ما دارد. صدای او از حیث طنین تمایل بیشتری به گلو یا حلق دارد و صدایی حلقی با زنگ مناسب محسوب می شود که به همین دلیل و استفاده از تکنیک حنجره پایین در ارائه صدا، بسیاری از تحریرهای او نیز تحریرهای گلویی یا شکسته است.
استفاده از پانزده درجه صوتی یا دو اکتاو کامل در برنامه لحنی ایشان است. صدای او متعلق به اصوات توسط بوده و دارای انعطاف و تحریر بسیار مناسبی است. برخورداری از حجم و قدرت صدای کاملا ممتاز و ویژه نیز یکی دیگر از ویژگی های صدایشان می باشد. در بخش بررسی بافت لحنی قاری با توجه به مدل های مختلفی که در تلاوت او مشاهده می کنیم، می توانیم آن را به دو مدل مصری و ایرانی تعریف کنیم. مدل اول مدلی که قبل از سفر به ایران و تلاوت در کشورمان انجام داده و بدین ترتیب است که گاهی تلاوت های خود را به شکل بیات بیات ارائه نموده است که در تلاوت های خود در مصر بیشتر از این روش بهره جسته است. گاهی نیز از مدل دوم یعنی استفاده از مقام رست به عنوان مقام محوری پس از بیات استفاده نموده است که این مدل را بیشتر در قرائت های خود در ایران مورد استفاده قرار داده است.
علیرغم اینکه او از بسیاری مقامات در تلاوت استفاده کرده است، اما در مجموعه تلاوت های او استفاده از مقاماتی مثل بیات، سه گاه، راست و صبا به عنوان مقامات محوری بیشتر دیده می شود و کمتر از مقام نهاوند در تلاوتهای خود بهره جسته است. وی در حزوه مقامات فرعی و مرکب کارنامه چندان درخشانی نداشته و در برخی از تلاوت ها، بارها و بارها از برخی مقام های مرکب به شکل تکراری و افراطی بهره برده است. همچنین در بخش مقامات مرکب تمایل به استفاده از جنس حجاز در بالای مقاماتی همچون بیات و راست که ما تحت عنوان شوری یا سوزناک می شناسیم، از جمله ویژگی های بافت لحنی ایشان است.
ایشان هم مانند مرحوم شحات از مقام کرد بیشتر به عنوان جنس بالای مقام بیات یا نهاوند و نه به عنوان مقامی محوری و مستقل بیشتر استفاده نموده است. در حوزه ترتیب مقامات وی مانند شحات قاری کلاسیک خوان نیست، یعنی از ترتیب مشخص مقامات و ظرفیت کامل آن استفاده نمی کند. استفاده از جواب الجوابات به ویژه از طبقه بالای مقام به سمت اکتاو پایین در تلاوت های ایشان زیاد دیده می شود و اگر هم اشاره ای داشته باشد، سکوی پرتاب او درجات پنجم یا ششم مقام قبلی و به شکل اشاره به درجه هشتم مقام دیده می شود. بنابراین تمایل به استفاده از دانگ سوم صدا بیشتر در تلاوت او دیده می شود.
او در حوزه برنامه ها و روش ها با استفاده از شیوه های مختلف مقامات اوج گیری های متفاوتی دارد. یکی از روش هایی که او در ارائه نغمات و الحان زیاد استفاده می کند، استفاده از بم خوانی اکتاوی است که پس از اکتاو دوم صدا در هر مقامی یک یا چند نفس را در بم صدا ارائه می کند. یکی دیگر از ویژگی های سبک ایشان در قیاس با شحات انور استفاده زیاد از تکرار یک ردیف است که با توجه به صوت محور بودن ایشان، آن زیبایی صدا و تنوعی که در ارائه تحریرها و پرده ها دارد، تا حدودی نقایص را برطرف می کند.
در حوزه استفاده از روش های سه گانه پلکانی، اتصال درجات و فواصل، بیشتر از دو روش اول بهره جسته است. یکی دیگر از روش های ایشان در استفاده از الحان و نغمات این است که پس از اوج گیری اکتاوی در مقام بیات بیشترین مانور را روی بیات محیر یعنی درجه هشتم بیات شروع و درجه چهارم بیات نوا و ترکیب و انتزاج آن با جنس صباست که ما آن را در تلاوت های ایشان که از مقام بیات به عنوان مقام دوم در تلاوت خود استفاده می کند، به وفور مشاهده می کنیم.
مرحوم عبدالعال از جمله قاریانی است که از تحریر چه در میانه جملات لحنی و چه در پایانه ها یا غفلات که تحریرهای قدرتی یا گلویی هستند، زیاد استفاده نموده و شکست‌هایی که در اجرای تحریرها در صدای خود ایجاد می کند، رنگ خاصی به تلاوت و سبک او بخشیده است. وی از جمله قاریانی است که دارای ردیف های ابداعی و غفلات خاص خود بوده ولی تعداد آنها آنقدر زیاد نیست که بتوانیم او را قاری غفله پرداز و لحن محور بدانیم. مثلا نحوه ورود و ابتدای تلاوت از جمله موارد کاملا منحصر به فرد در تلاوت های اوست که این مدل شروع را در دیگر قاریان ندیدیم. او معمولا در مواردی که نیاز به استفاده از جواب الجوابات در تلاوت دارد، فقط به شکل اشاره و نه به شکل مستقل از آن استفاده می نماید.
وی علیرغم اینکه صدایی کامل داشته و در برخی از تلاوت ها بالاتر از درجه پانزده را نیز به نظر می رسد بتواند استفاده کند، اما چندان مایل نبوده و گستره ای در حدود 15 درجه صوتی را ارائه نموده است.
در برنامه امروز به بررسی ویژگی های سبکی مرحوم شیخ متولی عبدالعال می پردازیم. وی یکی دیگر از قاریان مربوط به مکتب شرقیه است که میزان ابدعات و خلق الحان او به میزان دیگر قاریان این سبک نیست و اساس تلاوت او بر اساس صداست. یعنی قاری صدامحور که بار تلاوت او بیشتر روی عناصری همچون حجم و تحریر استوار است.
با توجه به صدای بسیار زیبا و کاملی که او از لحاظ طنین، وسعت، حجم، انعطاف و تحریر دارد، قاری ای است که به عنوان قاری شعبی شناخته می شود. یعنی قاری مردمی که طرفداران زیادی در کشور مصر و دیگر کشورهای اسلامی همچون کشور ما دارد. صدای او از حیث طنین تمایل بیشتری به گلو یا حلق دارد و صدایی حلقی با زنگ مناسب محسوب می شود که به همین دلیل و استفاده از تکنیک حنجره پایین در ارائه صدا، بسیاری از تحریرهای او نیز تحریرهای گلویی یا شکسته است.
استفاده از پانزده درجه صوتی یا دو اکتاو کامل در برنامه لحنی ایشان است. صدای او متعلق به اصوات توسط بوده و دارای انعطاف و تحریر بسیار مناسبی است. برخورداری از حجم و قدرت صدای کاملا ممتاز و ویژه نیز یکی دیگر از ویژگی های صدایشان می باشد. در بخش بررسی بافت لحنی قاری با توجه به مدل های مختلفی که در تلاوت او مشاهده می کنیم، می توانیم آن را به دو مدل مصری و ایرانی تعریف کنیم. مدل اول مدلی که قبل از سفر به ایران و تلاوت در کشورمان انجام داده و بدین ترتیب است که گاهی تلاوت های خود را به شکل بیات بیات ارائه نموده است که در تلاوت های خود در مصر بیشتر از این روش بهره جسته است. گاهی نیز از مدل دوم یعنی استفاده از مقام رست به عنوان مقام محوری پس از بیات استفاده نموده است که این مدل را بیشتر در قرائت های خود در ایران مورد استفاده قرار داده است.
علیرغم اینکه او از بسیاری مقامات در تلاوت استفاده کرده است، اما در مجموعه تلاوت های او استفاده از مقاماتی مثل بیات، سه گاه، راست و صبا به عنوان مقامات محوری بیشتر دیده می شود و کمتر از مقام نهاوند در تلاوتهای خود بهره جسته است. وی در حزوه مقامات فرعی و مرکب کارنامه چندان درخشانی نداشته و در برخی از تلاوت ها، بارها و بارها از برخی مقام های مرکب به شکل تکراری و افراطی بهره برده است. همچنین در بخش مقامات مرکب تمایل به استفاده از جنس حجاز در بالای مقاماتی همچون بیات و راست که ما تحت عنوان شوری یا سوزناک می شناسیم، از جمله ویژگی های بافت لحنی ایشان است.
ایشان هم مانند مرحوم شحات از مقام کرد بیشتر به عنوان جنس بالای مقام بیات یا نهاوند و نه به عنوان مقامی محوری و مستقل بیشتر استفاده نموده است. در حوزه ترتیب مقامات وی مانند شحات قاری کلاسیک خوان نیست، یعنی از ترتیب مشخص مقامات و ظرفیت کامل آن استفاده نمی کند. استفاده از جواب الجوابات به ویژه از طبقه بالای مقام به سمت اکتاو پایین در تلاوت های ایشان زیاد دیده می شود و اگر هم اشاره ای داشته باشد، سکوی پرتاب او درجات پنجم یا ششم مقام قبلی و به شکل اشاره به درجه هشتم مقام دیده می شود. بنابراین تمایل به استفاده از دانگ سوم صدا بیشتر در تلاوت او دیده می شود.
او در حوزه برنامه ها و روش ها با استفاده از شیوه های مختلف مقامات اوج گیری های متفاوتی دارد. یکی از روش هایی که او در ارائه نغمات و الحان زیاد استفاده می کند، استفاده از بم خوانی اکتاوی است که پس از اکتاو دوم صدا در هر مقامی یک یا چند نفس را در بم صدا ارائه می کند. یکی دیگر از ویژگی های سبک ایشان در قیاس با شحات انور استفاده زیاد از تکرار یک ردیف است که با توجه به صوت محور بودن ایشان، آن زیبایی صدا و تنوعی که در ارائه تحریرها و پرده ها دارد، تا حدودی نقایص را برطرف می کند.
در حوزه استفاده از روش های سه گانه پلکانی، اتصال درجات و فواصل، بیشتر از دو روش اول بهره جسته است. یکی دیگر از روش های ایشان در استفاده از الحان و نغمات این است که پس از اوج گیری اکتاوی در مقام بیات بیشترین مانور را روی بیات محیر یعنی درجه هشتم بیات شروع و درجه چهارم بیات نوا و ترکیب و انتزاج آن با جنس صباست که ما آن را در تلاوت های ایشان که از مقام بیات به عنوان مقام دوم در تلاوت خود استفاده می کند، به وفور مشاهده می کنیم.
مرحوم عبدالعال از جمله قاریانی است که از تحریر چه در میانه جملات لحنی و چه در پایانه ها یا غفلات که تحریرهای قدرتی یا گلویی هستند، زیاد استفاده نموده و شکست‌هایی که در اجرای تحریرها در صدای خود ایجاد می کند، رنگ خاصی به تلاوت و سبک او بخشیده است. وی از جمله قاریانی است که دارای ردیف های ابداعی و غفلات خاص خود بوده ولی تعداد آنها آنقدر زیاد نیست که بتوانیم او را قاری غفله پرداز و لحن محور بدانیم. مثلا نحوه ورود و ابتدای تلاوت از جمله موارد کاملا منحصر به فرد در تلاوت های اوست که این مدل شروع را در دیگر قاریان ندیدیم. او معمولا در مواردی که نیاز به استفاده از جواب الجوابات در تلاوت دارد، فقط به شکل اشاره و نه به شکل مستقل از آن استفاده می نماید.
وی علیرغم اینکه صدایی کامل داشته و در برخی از تلاوت ها بالاتر از درجه پانزده را نیز به نظر می رسد بتواند استفاده کند، اما چندان مایل نبوده و گستره ای در حدود 15 درجه صوتی را ارائه نموده است.
